"Euskal Herriak ez gaitu anitz maite"

  • “Gaua etortzean eta lurra iluntzean, eta ikusiko dugun argi bakarra ilargiarena izango denean, ez dut beldurrik izango; ez, ez dut beldurrik izango, alboan zaitudan bitartean”. Ben E. King-en Stand by me abestiko hitzak dira. Izen bereko ipuina oparituko dizue Itxaro Bordak datorren astean Argiaren irakurleei. Guk ere udan, gaua heldu eta irakurtzeko zerbait nahi duzunean, zure alboan egon nahi dugulako.
'Stand by me'

Geroz eta presa handiagoz bidaiatzen dugun honetan, Stand by me ipuineko protagonistak Euskotrena hartu du Hendaiatik Bilbora joateko. Ipuinak eskatzen zizun erritmo lasai hori?


Behin tren hori hartu nuen eta gustatu zitzaidan. Astiro zihoan, banuen denbora idazteko, pentsatzeko eta alfer gisa ibiltzeko. Uste dut orduan sortu zitzaidala noizbait tren horretaz zerbait izkiriatzeko ideia eta Argiakoek, uda honetan, horren egiteko parada eskaini didate. Trenak asko erabili eta maite ditut nahiz ez den gustu arras femininoa. Baina zer egin dezaket? Abiadura handikoak eta motelago doazenak. Ipuinak behar zuen emekitasuna, isiltasuna kulunkaren loa segurtatzeko eta halatan pertsonaiaren bizitza psikikoaren harro arazteko.


Protagonistak identitatea lapurtzen dio bagoian bidaide duen emakumeari, “izaerak ez dira finkoak” esanez. Bidaiatzean bestelakotu egiten al gara?


Bai hala da. Bestelakotzen gaitu bidaiak, luzeenak bezain laburrenak. Etxetik eta ohiko ingurumenetarik ateratzen garen bezain laster, harritzen gaitu zein ezberdinak izan gaitezkeen. Ez dugu ezberdintasun hori beti onartzen, bistan dena. Bidaiatzea mirail baten aitzinean egotea bezala da. Ipuin honetako pertsonaia mirailaren beste aldera pasatzen da, aldi berean paisaiaz ezaguna eta izenez ezezaguna zaion mundu batera heltzen dela. Alizia herrialde zoragarrian bezala doa protagonista, herrialde hau ordea beretzat tragikoa delarik, mina eragiten dion turrunpiloa karrakatzera eramaten duelako, ama-alaben harremana hain zuzen.


Ametsaren eta errealitatearen artean dabil pertsonaia, iraganeko mamuak atzetik dituela. Kanpora joatea al da mamu horiei aurre egiteko modu bakarra?


Edo mamu horiekin zinez buruz-buru tematzeko modu bakarra. Noiztenka mamuen aztaparrek zitzika gaitzaten onartzekoa dugu, hondoraino erori eta sekula salbatzen baldin bagara, jakiten hasteko zer eta zein den funtsezkoa gure bizitzetan edo gure fikzioetan. Itzulerarik gabeko bidaiak dira gehienetan eta iruditzen zait ipuineko protagonista ez dela itzuliko.

Bilbora iristen denerako Maritza Garai bidailagunarekin harreman berezia du. Bere bigarren ama dela esan dezakegu?


Ez, Maritza Garai ez da narratzailearen bigarren ama. Ezin da hala izan. Ezen protagonistak badaki ama eta horrelako konzeptoekin ez duela bizitzerik. Laguna du, aitzakia, transfer bat, nortasuna usurpatuz bere istorioaren kordoka askatzea ahalmendu diona. Horregatik abesten edo erraten dio Stand by me, sinbolikoki baldin bada ere.

Ametsean kostaldea azaltzen da. Noiztenka zure azken poema liburuan ere, kostaldeak –bereziki Bizkaikoak– protagonismo handia du. Zer du paisaia horrek hain iradokitzaile izateko?


Kostako xendretarik Baionatik Bilbora oinez ibili den orok badaki, oin zolaren oinazeaz ardura, paisaia horrek zer duen hain iradokitzailea izateko. Ibilbidean zehar itsasoa eskubiko belarrian marrumaz entzutea da atsegina, hiriak eta herriak zeharkatzea, uharteak mirestea, bere burua abandonatzea eta Ogelletan demagun, norberaren bihotz barnearen irudia harrapatzea, faltsukeria, espantu eta gorakoikeriak baztertuz. Baudelairek zioen giza libreak itsasoa beti maiteko zuela, hala da gainera, Bardeetako mortuarekin batera, Euskal Herriak gure libertate indibidualaren bermagarri itsasoaren ikusgarria oparitzen digu.

Noiztenka-n bezala ipuin honetan ere erreferentzia alemaniarrak azaltzen dira zeharka herrien izenetan. Zergatik?


Duela zenbait urte ezagutu eta ikasi dudan hizkuntza da alemandarra, gustatzen zait eta, oraindik gaizki mintzatzen naiz baina, iruditzen zait euskararen pare dela, hitzen moldatzeko eta naturako gauzen errateko poetikotasun handia duelako.


Protagonistaren amak fikziozko alaba dela esaten dio ametsetan, aurretik hildako bi haurren lekua baino ez duela izan eta gainera neska izanda ezin zuela maite. Lehen aldiz hitz egiten dute garbi ama-alabek. Zerk eragozten zien lehenago horrela hitz egitea?


Biak minaren oinarriaz jakinean zeuden baina ez zuten bekoz beko horretaz hitz egiteko ausartziarik aski ukan. Herioak eta nortasun ebasketak baimendu die solasaldi bortitza, tragikoa. Protagonistak, Maritza Garai bihurtu denean, antzerkia egiten du, fikzio bat bilakatzen da eta fikzio bat bihurtuz azkenean bere errealitatea ukitzen du eta min egiten dio alaina. Urrunago joanez, ez nituzke ipuinaren idazteko erabili ditudan intentzioak sobera agertu behar, baina Stand by me, hain goretsia, errespetatua eta kantatua den Ama Euskal Herriarekiko neure edo gure harremanaz izkiriatzeko modu bat da enetzat. Ez gaitu anitz maite, ez ditu bere ume guztiak ezagutzen. Gertatzen da maiz trabeztitu behar dugula, gure ustezko egia propioak isil araziz, ama horrek onar gaitzan bederen. Eta ez da beti lortzen.

Opor bidaia baino askoz sakonagoa da ipuineko hau beraz. Amaieran zer aldatuko da protagonistaren baitan?


Protagonistak bidaia pasatu du berea ez den identitate bati esker bere amarekiko auzia zuritzen, Dantek ere infernua zeharkatu zuen Beatrizekin buruz buru aurkitzeko. Tragedia eta komediarako bere gaitasunaz ohartzen da: izate finkorik ez da, dena da jokoa, performance bat lerrakete ingelesek. Gauzarik seriosena azkenean, bidaiariarentzat, norberak bere baitan daukan bizitza da, hura da erreala eta ez muturik atxikitzen gaituen kanpoko mundu materiala. Barne bizitza hori dugu zaintzekoa eta bidaiatzen dugunean libratzekoa. Genero zehatzik ere ez duen ipuin horretako pertsonaiak nola.
 
Stand by me
Konstantinos Kavafisek Itakarainoko bidaia luzea izan zedila desiratzen zuen, portu ezezagunetan arribatzeko aukera edukitzeko. Bideak aberastu egiten zuen haren ustez. Bertatik bertara badabil ere –Hendaiatik Bilbora– Itxaro Bordaren Stand by me ipuineko protagonistak nahita luzatu du bere bidaia, tren lasaia hartuta. Ipuin honetakoa ez baita turismo bidaia, barrurantz egindakoa baizik. Eta barne turismoa, herri honetan, inoiz baino beharrezkoagoa da. Zer moduz udan hasiko bagina? Argiaren eskutik duzu aukera.

Azkenak
2024-12-31 | Julene Flamarique
24 urteko espetxe-zigorra bete ostean libre da Guillermo Merino durangarra

Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.


2024-12-31 | Leire Ibar
Prezioek gora egingo dute urte berriarekin batera

Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.


2024-12-31 | ARGIA
Apirilaren 11n egingo da Aberri Egun bateratua, Euskal Herria Baterak deituta

Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.


2024-12-31 | ARGIA
Gontzal Fontaneda euskaltzale gasteiztarra hil da

Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]


Eraikiz kolektiboa: “Gizonok matxismoaren aurrean ardurak hartzeko unea iritsi da”

Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.


2024-12-31 | ARGIA
Zarautzen terapia kontsulta duen gizon bat atxilotu dute, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita

Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.


2024-12-31 | Leire Ibar
Kataluniako emakume kazetarien erdiak baino gehiagok jasaten du sexuagatiko diskriminazioa

Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.


2024-12-31 | Julene Flamarique
Akusazioak hemezortzi urteko espetxe-zigorra eskatu du Mario Lopez Gernikako entrenatzaile ohiarentzat

Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]


Israelgo espetxerik ankerrenean atxiloturik dago Gazako azken ospitaleko zuzendaria

Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.


2024-12-31 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Obrak eta obrak, marra horia lausotzeko

Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]


Petardo eta bengalak, albo-kalteak dituen tradizioa

Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]


2024-12-31 | Usurbilgo Noaua
Beste sute bat izan zen erraustegian

Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.


2024-12-31 | Josu Iraeta
Borroka luzearen ametsak, egiazko nahi ditut

Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]


Bizilagunekin plataforma munduko futbol kopa Donostian jokatzearen aurka: “Ez dugu gure aurkako golik ospatuko!”

Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]


2024-12-31 | Sustatu
Max streaming plataforman ere euskarazko edukiak agertzen hasi dira

Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude