Irrits galgarria

Asta uraza
Asta uraza
Igebelarrekin (nenufarrak, Nymphaea sp.) bateratsu, 6.500 urte jada, azaltzen da asta-uraza (Lactuca serriola, L. virosa) Egiptoko ikonografian. Jakien gozagarri, oliotarako eta irrits galgarri. Larrutarako haragi-irrika kentzen duelako jartzen ote zuten hildakoen ehortz-lekuetan? Barbiturikoen tankerako eragin lasaigarria ere sortzen du bere izerdi-esneak; hau da, apika, bizitza eternorako lagungarri izatearen arrazoia... Hutsik egin gabe zakil galanta tente margotzen zioten ugalkortasunaren eta sexualitatearen Min jainkoa landare hau aldamenean duela azaltzen da. Bere infusioak bizia salbatu omen zion landare honi estatua bat eraiki arazi zuen Augusto enperadore erromatarrak; loezina amets eder bihurtzen omen zion. Batzuk kitzikatu eta beste batzuei lo har arazi, nola liteke?

Giorgio Samorini etnobotanikari italiarrak argitu zuen zalantza. Asta-urazaren esnean dauden osagai kimikoek aurkako eragin bikoitzak sortzen dituzte, dosiaren arabera. Esne honen gramo bakar batek minak baretu eta atsedena dakar, bi edo hiru gramok aldiz bizkortu, suspertu eta adorea berritzen du. Kaukasoan eta Turkestanen derbitxeek dantza kosmiko erorako trantzean hutsik edo haxixaz nahasirik hartzen dute. Neurri gabeko gehiegikeriak, aldiz, irrits-eza edo irrits-urritzea dakar, eta, adi, bihotz ahula geldi dezake. Kontuz, beraz, Minen haragi-minaren miresle; sorbatz bikoa da letxu basati honen esnea.

1940 aldera arte usu saldu zuen farmazia industria nagusiak bazterreratua duen esne honi, ipularretako etxe gutxi batzuek besterik ez diote eusten. Etxean egitekotan, zurtoinean ebakiak egin, beheko aldean edo goitik behera pixkanaka puskak kenduz, eta bertatik jariatzen duen esnea jaso, lehortu eta hauts egin; infusioan edo erreta hartu. Beste era batera landare osoa txiki-txiki egin eta ur berotan, irakin gabe, sartu eta ore beltz lodi bat egin arte eduki. Erraz hartzeko modu onena alkoholetan aste batzuez sartu, iragazi eta erauzkina ttanttaka edozein edariri erantsita edatea da.

Etxe bueltan dut nik, eta entsaladan gordinik jan ohi dut lohasma, amestia edo Min-minez naizenean...

Azkenak
Berwick eta gu

Beharbada ez duzu jakingo nor den Donald Berwick, edo zergaitik aipatzen dudan artikuluaren izenburuan. Gauza bera gertatzen zaie, agerikoa da, abian den Osasun Itunean parte hartzen ari diren gehienei. Ez dakite zer den Berwicken Helburu Hirukoitza, are gutxiago eredu hau... [+]


Zerbitzu publikoak: motozerrari bidea erraztu ala basoa garbitu?

Aurreko egunetan Larraitz Ugarte abokatuak idatzitako La motosierra puede ser tentadora artikuluak zeresan handia eman du sektore zabal batean. Administrazio publikoaren barruan ohikoak diren egoera batzuk mahai gainean jartzen ditu, tartean efizientzia falta, ardura eta kontrol... [+]


2025-04-16 | Haritz Arabaolaza
Hizkuntza

Garrantzitsua al da hizkuntza bat zuzen erabiltzea? Zer puntutaraino da hain beharrezkoa gramatika menderatzea edo hiztegi zabal bat edukitzea? Betidanik entzun izan ohi dut hizkuntzaren garrantzia, baina pentsatzen jarri ostean, ondorio batera iritsi naiz. Pentsatzeak askotan... [+]


Leku ‘kuttunak’

Aspaldian bisitatzen ez nuen eta hainbertze gustatzen zitzaidan leku batera joan nintzen aurrekoan. Bertan nengoela, gustura sentitu nintzen eta zera pentsatu nuen: hau da nire leku kuttuna. Kuttuna, kuttuna, kuttuna; hitza jira eta biraka etxerako bidean. Kuriositateak jota... [+]


2025-04-16 | Rober Gutiérrez
Trebetasunak

Nerabeek eta gazteek, ibilbide akademikoan zehar, behin baino gehiagotan jasoko dute lagungarria izango zaien ikasketetarako edo-eta lanbiderako orientabidea. Gidaritza eskaini behar zaie, zalantzez beterik egon ohi baitira erabaki garrantzitsuak hartu behar dituzten bakoitzean,... [+]


2025-04-16 | Euskal Irratiak
Mikel Epaltza
“Nire etxea utzi nuen ETAk nazioarteko begiraleen esku armak utz zitzan”

Atxik Berrituz giristino taldeak Kristauak Euskal Herriko bake prozesuan liburua argitaratu du Maiatz argitaletxearekin. Giristinoek euskal bake prozesuan zer nolako engaiamendua ukan duten irakur daiteke, lekukotasunen bidez.


Ertzaintza handitu eta 8.000 polizia nahi ditu Jaurlaritzak 2030erako

Ertzaintzarekin bigarren negoziazio mahaia ireki du Bigen Zupiriak, martxoan ERNE, ESAN eta SIPErekin ertzainei urteko soldata gutxienez 4.200 euro igotzea adostu ostean. Agente kopurua areagotzeko plan horretan Arkautiko (Araba) akademiak "berebiziko... [+]


Iñaki Bakero (Erriberan Euskaraz)
“Batzuek ez gaituzte hemen nahi, baina bagaude”

Maiatzaren 17an Erriberako lehenengo Euskararen Eguna eginen da Arguedasen, sortu berri den eta eskualdeko hamaika elkarte eta eragile biltzen dituen Erriberan Euskaraz sareak antolatuta


Aguraingo Udalak atzera bota du 50.000 plaka fotovoltaiko instalatzeko proiektua

EH Bilduk aurkeztutako mozioa onartu dute osoko bilkuran. Udalak egitasmoa sustatzen duen enpresari, Cañaveras Solarri eskatu dio proiektuak ez ditzala hartu balio estrategiko handiko gisa kalifikatutako nekazaritza lurrak, eta gune populatuetatik gutxienez 500 metroko... [+]


2025-04-16 | Sustatu
Bi hilabete igaro dira eta berdin gaude: IP blokeoak dozenaka euskal webguneren kontra futbola dagoenean

Duela egun batzuk iragarri zuen Puntueu-ek La Ligaren blokeoak euskal domeinuei eragiten dien kaltea monitorizatuko zuela. Asteburu honetan izan dira partiduak, hain zuzen, eta monitorizazioaren datuak hor daude, penagarriak dira.


Eguneraketa berriak daude