Azken aldion askotan mintzo gara erabakitzeko eskubideari buruz. Hain zuzen euskaldunoi eskubide hau onetsi behar zaigula, herri gisa zor zaigun eskubide hau aitortu behar omen zaigu. Horretarako, batzuek historiari helduko diote eta beste batzuek –gaur egun euskaldun ugarik, gehiengoak ez esan arren– nahi hori azaltzen dugu, bai zeharka hauteskundeetan, baita etengabe egiten diren inkestetan ere. Bestalde, alderdi abertzale oro eta Ezker Batua ere eskubide hori gauzatzearen alde agertzen dira. Beraz, elite politikoaren gehiengo batek, EAEn bederen, helburu horrekin bat egiten du, nahiz horretara heltzeko bideak ezberdinak izan.

Beste aldean, eskubide horren aurkari sutsuak, espainiar estatuaren batasuna aldaezina dela eta, erabakitzeko eskubidea ukatzen digun elite politikoa daukagu, PSOE (PSE-EE barne) eta PPren inguruan bildutakoa. Hau guztia galarazteko, Lehendakaria bera espetxeratzeko lege bat ad hoc egiteraino heldu da elite politiko hori “demokrazia”ren izenean. Halaber, ikusi da zer nolako errespetua dion Espainiako Presidenteak Eusko Legebiltzarrari edo Loiolan bildutakoak adostear egon ziren testuari, “ateraldi” bezala definitzera heldu baita. Azkenik, ahalezko kontsultaren atea ere itxi egingo dute.

Hauek demokratak baldin badira, zer izango da Evo Morales Boliviako Santa Cruz eskualdean eginiko erreferendumaren ondoren bere aurkari politikoekin mahai batean esertzeko onartu baldin badu? eta Evo Morales diktadorea omen da! Edo zer ez dute esango suitzarrek zerga bat ezarri nahi denean erreferendumerako deialdia lasai demontre hartzen baldin badute? edo quebectarrek? Zer esanik ez eskoziarrek.

Kuxidade honen guztiaren ondoren euskal gizarte zibileko zenbait erakundeetako ordezkariek erabakitzeko eskubidearen aldeko plataforma bat eratzea pentsatu genuen. Berau Bilbon urtarrilaren 18an aurkeztu zen hedabideen aurrean, halaber ekitaldi bat antolatu genuen Donostiako Kursaalen eta 1.200 bat pertsona bildu. Maiatzaren 14an, Bilbon, Bakea, Askatasuna eta Erabakitzeko Eskubidea izeneko dokumentua azaldu zitzaien komunikabideei. Hemendik aurrera ere zenbait ekitaldi gehiago aurreikusten dira hiriburuetan, are gehiago Eusko Jaurlaritzaren proposamenak aurrera egin ahala.

Erabakiren lehenengo lanak erabakitzeko eskubidearen mamia jendarteratzea izan nahi du, jendarte zibilak barneratu behar bailuke, motibatuta egon dadin. Baina jendea motibatzeko eta kasu honetan erabakitzeko eskubidearen alde egoteko eta eskubide hau gauzatu ahal izateko hiritarrok onurak ikusi behar ditugu, alegia, demokrazia sakontzeaz gain, eskubide hau gauzatu ostean hobekiago biziko garela, ongizate, ekonomikoa barne, sakonago eta indartsuagoa izango dugula geure artean eta gainekoentzat solidarioak izaten jarraituko dugula.

Zertarako nahi dugu erabakitzeko eskubidea aitortzea, gero geure bizitza kalitateak apurka-apurka endekatzen jarraitzen badu edo geure agintari politikoek nahi dutena egiten jarraitzen badute? Adibidez, lan publiko erraldoiak bultzatuz eta hiritarren eskaera guztiei muzin eginez.

Erabakitzeko eskubidearen alde onak azaltzeko bide lagun ugari eta sendoak behar ditugu, indar metaketa burutu behar baita. Horretan arrazoi zeukan Rafa Diezek esan zuenean erabakitzeko eskubidera heltzeko Lizarratik igaro behar zela. Niretzat benetako egia da, baina Lizarrara berriro iristeko, ezker abertzale zibilak bere baitako zuzendaritza hartu behar du eta burdinadunak beren lekuan utzi, Europa aberats honetan armaz lortutako helburu politikoek iraupen laburra izango baitute.

Norabide honetan, bestalde, ELA ezinbestekoa da. Sindikatu abertzale hau erabakitzeko gurdian ez bada sartzen jai daukagu eta badirudi, zenbait agintari politiko gurdi horretan sartzeko oztopoak nahita jartzen ari zaizkiola. Haatik, ez gara oso urrun joango ELArekin elkarlana gauzatzeko gai ez garen bitartean.