ARGIAren azken zenbakian, Ur Apalategi idazleak, Bilboko hiru euskaltegik martxan jarri dugun “Gueroren irakurraldi etenik gabea” izeneko ekimenaz dihardu bere artikuluan. Apalategiren ustez, aipatu ekimena guztiz anakronikoa da, zeharo tokiz kanpokoa; gaur egun Gueroren irakurketa antolatzea erregresioan jaustea da eta modernitatearen aurka doa. Bego eta bedi. Ni, ekimenaren antolatzaile eta bultzatzaileetako bat naizen aldetik, ez naiz haren uste berekoa, noski, eta Apalategik esandakoak jorratu nahi nituzke, aldizkariaren irakurleek beste iritzi baten berri jakitea estimatuko dutelakoan.

Apalategi adiskidea: Gustura esango nizuke oso oker zaudela zure planteamenduetan, zure kritikek ez daukatela inolako zentzurik, funtsik edota oinarririk, eta zure artikulu osoa disparate handi bat dela, horrekin lortuko banu zure idazkiaren eragin negatiboa neutralizatzea. Baina, ezin dizut halakorik esan, arrazoi sinple batengatik: bertan esaten dituzun gauza askorekin bat natorrelako eta ados nagoelako zurekin. Axularren ideologia eta morala, Gueroren bitartez ezagutzera emanak, oro har arbuiagarriak dira. Ados. Eta adostasunekin jarraituz, zure artikuluan bada esaldi bat, ez bakarrik ados nagoena, baizik eta hunkitu eta guzti egin nauena: “Hamaika pausoren irakurtaldi jarraikia zoragarria litzateke niretzat” diozu pasarte batean. “Niretzat ere zoragarria litzateke” diot nik itxaropentsu. Izan ere, Saizarbitoriaren liburua nire kuttuna da aspalditik.

Guztiarekin, Axularren ideologia eta morala salatzeko orduan zurekin ados banago ere, ez nator bat zuk ateratzen dituzun ondorioekin, nik uste baitut kontraerreforma, “sorginen” erreketa eta gizakiaren ikuspegi desolagarriak gorabehera –Axular idazle bikaina dela inondik ere–. Niretzat giltzarria haren estiloa da, idazkerarekin berarekin ez ezik, beste arte batzuekin –musika eta pinturarekin, kasu– zerikusi handia daukana. Hala erantzun omen zion Duvoisin kapitainak Louis Lucien Bonaparte printzeari, honek gutun batean egiten zion honako galderari:

– Zer du Axularrek besteek ez dutena?

– Kolorea, kolorea!

Zure idazkian asko harritu nau idazle klasikoen eta gaur egungoen artean jartzen duzun oztopoaren sendoak, egiten duzun ebakiaren zabalak, irekitzen duzun amildegiaren sakonak. Nire errealitatea bestelakoa da. Nik osotasun batean bizi dut neure euskalduntasuna. Niretzat dena da bat. Axular maite dudalako maite dut Saizarbitoria, eta Saizarbitoria maite dudalako maite dut Axular. Grabea al da, doktore?

Ia hemeretzi urte bete nituen arte, analfabetoa izan nintzen euskaraz. Aurreneko lana neure burua alfabetatzea izan zen; hurrengoa, euskaltegian lanean hastea. Gaur arte. Bitartean, ordea, euskaltegiko euskarak muga estuak zituela ohartu, eta, nire bizitzako momentu batean ni ere –muga haiek gainditu nahian– hizkuntza malgu, gozo, jostalari eta adierazkorrago baten bila abiatu nintzen. Eta horrela egin nuen topo literaturarekin. Hasieran, jakina, nire garaiko idazleen obrak irakurri nituen. Aurrerago, berriz, beste garai bateko obrak irakurtzeari ekin, eta klasikoek zeharo maitemindu ninduten. Ez dakit zein izango zen arrazoi nagusia. Agian, Arestik aipatu ohi zuen “ezagutza erreflexua”. Kontua da beste lurralde bat aurkitu nuela –oso zabala, eta ordurarte sekula zapaldu gabekoa–, eta aurkikuntza hark sorrarazi zidan lilurak bere hartan dirauela nire barrenean.