Tradizioak emazteei esker eutsi dio
- Aldizkari honen azalean ageri den datan egingo da aurtengo azken maskarada, Santa Grazin (Zuberoa). Duela urte batzuk, mutilik ezak neskatilak eraman zituen plazara; eta emakumeengatik ez balitz dantzarenak egingo zukeen Zuberoan, zenbaitzuren ustez. Azken hamarkadan, dirudienez, mutilak itzultzen ari dira dantza eskoletara, baina oraindik nesken esku dago tradizioari eusteko arduraren zati handi bat. Luzaz beraien parte hartzea debekatu duen tradizio bera.
“Duela hamabost bat urte, memento batez, ez zen haboro mutikorik dantza eskoletan ez eta dantza taldeetan”, oroitzen du Patrick Queheille “Kanpo”-k, Aitzina Pika-ko zuzendariak. Garai hartan, neskek bete zuten mutilek utzitako zuloa eta, “Kanpo”-ren zein beste askoren aburuz, zuberotar dantza salbatu. Ez maskarada bakarrik, baita pastoralak eta sorkuntza berriak ere.
Luzaroan zuberotar emakumeek debekatuta izan zuten plazan aritzea. Duela 30 urte inguru gauzak aldatzen hasiak ziren, astiro bada ere: baziren emakumezko dantzariak Zuberoan, baina gutxi. Hamabost baino gehiago ez, Queheilleren esanetan. Garai hartan, 1979an, eman zen Etxahun Iruriren Ximena pastorala eta jokalari guztiak emazteak izan ziren. Baina duela hogei urtera arte ez zuten emakumeek hartu gaur duten protagonismoa. Halabeharrez hartu ere. Mutilik ez zen, kultura ahantzia baitzuten beste eginkizunetan aritzeko, kirolean batez ere.
“Nire ustez, emazteak berdin sartuko ziren, mutil faltarik izan ez balitz ere”, dio Queheillek. Azken batean, emakumeek lekua aurkitu dute bestelako arlo batzuetan, eta dantza ez da salbuespena. Azken hamar urteotan, mutilak hasi dira berriz dantzan, baina neskak gehiago dira oraindik. Eta gizonek utzitako zuloa bete ez ezik, ekarpen handia egin diote zuberotar kulturari. Esaterako, dantza egiteko teknika garatu dute. Zuberoako dantzek, gizonek eta gizonentzat sortuak izaki, indar handia eskatzen dute zenbait jauzi eta urrats egiteko; neskek, horren faltan, teknika hobetuz bide berriak zabaldu dituzte. Eta bikain urratu dute bide horiek. Gaur egun, herrialdeko dantza irakasleen erdia, gutxi gorabehera, emakumeak dira.
Zer iritzi dute zuberotarrek?
1992an, Eskiulako herriak maskarada berezia antolatu zuen: parte hartzaile guztiak emakumezkoak ziren. Kepa Fernandez de Larrinoa antropologoak aztertu egin zuen zer nolako harrera izan zuen saio hark Zuberoan. Hasieran askok ezin izan zuten irentsi, azkenerako onartu egin zuten gehienek.
Baina eztabaida nagusia ez zen neskek dantza egin zezaketen ala ez –ordurako ohikoa baitzen hori–, betidanik mutilek egindako rolak joka ote zitzaketen baizik. Duela urte batzuk, esaterako, nekez ikus zitekeen zamaltzain neskarik, eta oraindik ere, ahal dela mutil bati ematen zaio zeregin hori. Adierazgarriagoa da beste pertsonaia batzuen adibidea. Esaterako, 92an izan ezik ez da emakumezko Pitxu edo Kabanarik izan, eta oso gutxitan emakumezko buhamerik. Xorrotxak ere, eskiulatarrak salbu, beti gizonak izan dira iaz arte, eta gauza bera esan genezake musikariez. Orain arte sekula ez da izan mutil faltarik pertsonaia horiek jokatzeko, beraz mutilek jokatu dituzte. Genero-bereizketa lerro batek indarrean segitzen du maskaradan, Oier Araolaza dantzan.com webguneko arduradunak 2005ean zioenez.
Aitor Esteban izango da EAJko EBBko hurrengo lehendakaria eta jeltzaleek salduko dute horrela, zuzendaritza berrituta, buruzagitza berria prest dagoela alderdiaren berrikuntza prozesuarekin jarraitzeko.
Donostiako Udalak 2024ko irailean helegitea jarri zuen, urte bereko urtarrilean epaileek bi udaltzainen B2 hizkuntza eskakizuna baliogabetu zutelako. EAEko Auzitegi Nagusiak helegitea ez du tramitera ere bideratuko, “kasaziorako interes objektiborik” ez dagoelako... [+]
Gasteizko EHUko Farmazia Fakultateko irakasle batek sare sozialetan “mezu faxistak” zabaltzen dituela salatu du Ikama ikasle taldeak. Joan den irailean, EHUk Leioako Campuseko irakasle bat kanporatu zuen sare sozialetan zabaltzen zituen mezuengatik.
Belako, Chill Mafia, Eñaut Elorrieta, Fermin Muguruza, Ibil Bedi, J Martina, ØDEI, Olaia Inziarte, Nøgen eta Tatxers daude sinatzaileen artean. 237 musikariren zerrenda argitaratu dute.
Itzal(iko) bagina
Taldea: Lokatz Loreak.
Aktoreak: Araitz Katarain, Janire Arrizabalaga eta Izaro Bilbao.
Zuzendaria: Iraitz Lizarraga.
Noiz: otsailaren 2an.
Non: Usurbilgo Sutegi aretoan.
Eraso faxistak, xenofoboak edo homofoboak gero eta ugariagoak dira Euskal Herrian ere, eta kezka barreiatu da han-hemenka. Behe Bidasoa da eraso horiek pairatzen dituen eremuetakoa, eta hor, zehazki, eraso edota ekintza gehienak Devenir Europeo (Europaren bilakaera) izeneko... [+]
Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.
Komunikabideko hainbat langile eta bazkide bertaratu ziren duela astebete Amurrioko Udaleko plenora, dirulaguntza bigarren urtez ezabatu dela salatzeko. Txerra Molinuevo alkateak ez zuen inolako erantzunik eman.
PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.
Iruñerriko IAk azaldu duenez, irakasle horrek ikasleak sexualizatu eta bortxaketak justifikatu zituen. Aurreko ostiralean eserialdi bat egin zuten eta sinadura bilketa bat izan dute martxan, irakaslea botatzeko.
Lauzpabost pertsonak osatutako talde batek jo egin zituzten baita irain homofoboak egin ere.
Le Tampographe Sardon enpresak salgai ezarria du 24 laidoko zigilu-kutxa. Sarean eskuragarri da. Ximun Fuchs aktoreak du hautaketa lana egin, irainak "lan tresna" baitira beretzat.
Aktibisten ezinegonak bildu, eta horiek kolektiboki lantzeko gida bat sortu dute zenbait aktibistek. Besteak beste, estresa, beldurra, frustrazioa eta nekea landu dituzte.