Kataluniako liburugintzaren patroi
- Per Sant Jordi, un llibre i una rosa. Hala dio tradizioak: apirilaren 23an, Sant Jordi egunez, liburu bat eta arrosa bat oparitu behar direla, mutilak neskari arrosa eta neskak mutilari liburua. Gaur da eguna, ordea, denek denei liburu eta arrosa bana oparitzen dietena, landare eta liburu industriaren mesedetan, pentsa daiteke. Eta, honezkero igarriko zenioten, erreportaje honetan ez dugu arrosetaz hitz egingo. Bai, aldiz, liburuez eta, besteren gainetik, Sant Jordi egunak Kataluniako liburuaren munduan duen esanahiaren eta pisuaren inguruan.
Eta egun handia da Sant Jordi liburugintzan lanean diharduten agenteentzat ere. Euskaldunok Durangoko Azokari begira egoten garen bezala, Sant Jordi eguna du ikusmiran liburuaren industriak Katalunian, begi bistako arrazoiengatik: “Urteko liburu salmenten %40 inguru fakturatzen dugu Sant Jordi egunean eta aurreko asteak hartzen dituen kanpainaren baitan”. Anna Tomàs, Columna argitaletxeko arduradunaren hitzak dira horiek, eta ez dira inondik ere salbuespen. Hitz egin dugun gainontzeko argitaletxeek ere, kopuru zehatzik eman nahi izan ez duten arren, aitortu dute Sant Jordi egunaren inguruan egiten diren salmentak zifra garrantzitsua direla urte osokoen baitan.
Konpetentzia basatia
Egun horri begira egoten dira Kataluniako argitaletxeak eta egun horri begira publikatzen dute urteko katalogoaren zati handi eta aipagarri bat. “Basatia da konpetentzia” adierazi digu Isabel Martí La Campana argitaletxeko editoreak, “ez liburu saltzaileek, ez eta kazetariek ere ezin diote argitaratzen den eskaintza guztiari erantzun. Gure argitaletxean saiatzen gara, exijentzia mailari traizio egin gabe, data horietan liburu batzuk erreferentzia izan daitezen urtero”. Argitaletxe guztien nahia da hori, Sant Jordi eguneko oihanean beren lekutxoa egitea. “Gainera”, jarraitzen du Martík, “Sant Jordi egunean leku on bat lortzen duen liburuak salmentak luza ditzake hurrengo hilabeteetan”.
La Campanak urtean 18 bat liburu publikatzen ditu eta apirilaren 23rako saiatzen dira 4 eta 8 liburu artean kaleratzen. “Gero, noski, lan egin behar da gogor, liburu horiek denda eta komunikabideetan ongi azal daitezen”, dio Martík. Balore seguru bat dute argitaletxean, Josep Maria Espinàs idazle beteranoa. Azken 54 urteetan liburu berri bat atera du apirilaren 23aren karietara eta egun horretan beti egon izan da irakurleen ondoan, liburuak sinatzen. Bere lanak urtero ageri dira salduenen artean, eta orain gutxi kaleratu duen El meu ofici (Nire ogibidea) liburua ere aurtengo kiniela guztietan sartzen da, nola ez.
Sergi Masferrer Quaderns Crema argitaletxeko arduradunaren arabera, “publikazio etxe handiak Sant Jordi eguneko salmenten menpekoago dira, argitaletxe txikiak baino”. Sergi Pàmies idazlearen azken ipuin liburua, Si menges una llimona sense fer ganyotes (Limoi bat jaten baduzu imintziorik egin gabe), izan zuten Quaderns Cremakoek iazko libururik salduena. Aurtengo ediziorako ere ez dute nolanahiko kartela: lehenik eta behin Quim Monzóren azken liburua, Mil cretins (Mila ergel); iaz Kataluniako Literatura Sari Nazionala irabazi zuen La força de la gravetat (Grabitatearen indarra), Francesc Serés idazlearena; eta Jonathan Littell 2006ko Gouncourt sariaren katalanezko itzulpena, Les benignes (Onberak). Nobedade gutxi, beraz, baina ez makalak.
Liburu mediatikoak
Columna argitaletxera itzuliz, Sant Jordi eguna “intentsitate handiz” bizi dute, Anna Tomàsen hitzetan. Denbora askorekin hasten dira prestatzen: lehenik eta behin kanpainaren ardatza izango diren liburu garrantzitsuenen hautaketa egiten dute, editoreen, komertzialen eta komunikazio arduradunen artean. Behin hori definituta, komunikazio kanpaina indartsua egiten saiatzen dira: publizitate asko sartzen dute idatzizko komunikabideetan, telebistan eta irratietan. Aurtengoan, Ferran Torrent valentziarraren Només socis (Kideak soilik) edota Ramon Llull sari garrantzitsua irabazi duen Najat El Hachmi-ren L’últim patriarca (Azken patriarka) dira nobedade nagusiak.
Horiez gain, liburu erosle katalanen artean arrakasta nabarmena duten liburu mediatiko zenbait ere kaleratu ditu Columna etxeak. Hiru talde handitan sailkatzen baitira Sant Jordi eguneko liburuak: fikziozkoak, ez-fikziozkoak eta mediatikoak. Aurpegi ezagunek “idatzitako” liburuak sartzen dira azken talde horretan eta saldu behintzat ugari saltzen dira. Tomàsen argitaletxeak Andreu Buenafuente eta Manel Fuentes telebista aurkezleen liburu bana atera ditu, adibidez.
Pilar Beltran Edicions 62 argitaletxeko editorearentzat Sant Jordi “mundu editorialaren festa da, liburugintzan ari garen guztiok (autore, editore, kazetari) elkartzeko eguna, bai eta idazle eta irakurleen arteko harremanen eguna ere”. Beltranen hitzetan, “egun horri begira apustu editorial konkretu batzuk egiten dira, aurtengorako berriki hil den Josep Benet-en memoriak, esaterako, baina saiatzen gara urtean zehar oreka mantentzen, eta beste data seinalatu batzuk ere (Gabonak, ikasturte hasiera, uda) indartzen”.
Hala ere, han eta hemen errepikatzen den kontu bat aipatu dute katalanez argitaratzen duten argitaletxeek: oraindik orain gaztelaniazko liburuak katalanez idatzita daudenak baino dezente gehiago saltzen direla. Baina ezagun egiten zaigu hori, ezta?
Sant Jordi egunean bertan, hainbat idazle elkartuko dira Euskal Etxeak Bartzelonako Rambletan jarri ohi duen mahaitxoan, liburu aleak sinatzeko. Baina ez da izango egun horretako ekitaldi bakarra. Taperware Kolektiboko kideek, esaterako, Leihatila beltza liburua aurkeztuko dute Hizkuntza Eskolako areto nagusian eta Ur Apalategi idazleak ipuin baten irakurketa egingo du Euskal Etxean. Hurrengo egunetan Literaldiako jarduerek ez dute etenik izango. Nabarmentzekoen artean daude apirilaren 24an Beñat Sarasolak eskainiko duen poema errezitaldia edota 29an Harkaitz Canok egingo duen Las glosas del embalsamador hitzaldia. Bigarren saio bat emango du Canok berak, egun berean, euskarazko eta gaztelaniazko hainbat poemaren irakurraldia, hain zuzen.
Maiatzaren 7an Euskal Etxean egingo den Leihatila beltza liburuaren bigarren aurkezpenaren ondotik, 14an Ibon Egaña literatur kritikariak eta Maldetan sagarrak. Euskal gatazka euskal literaturan liburuaren koordinatzaileak, Begirada gatazkaren gainetik hitzaldia eskainiko du, euskal gatazka eta literaturaren arteko harremana aztertuz. Hurrengo egunean, maiatzaren 15ean, Koldo Izagirrek, Joseba Tapiak eta Carles Belda musikari katalanak Salvador Puig Antichen omenezko errezitaldia eskainiko dute, musika eta poesia uztartuz. Maiatzaren 22an, Iñigo Aranbarri idazleak hitzaldi bi eskainiko ditu, asmo beraren inguruan: euskal gizarteaz literaturak egiten duen erretratuaren nondik norakoak azaltzen saiatuko da.
Izango da bestelako saiorik ere, jendearen parte hartze zuzenagoa eskatuko duen emanaldirik. Apirilaren 25ean, adibidez, telebista bidez hain ezagun egin den Mihiluze leihaketaren bertsio bat egingo da Euskal Etxean. Ez ahantzi telebista publiko katalanak orain gutxi kopiatu duela formatua eta nahikoa arrakasta izaten ari dela TV3ko Bocamoll programa. Euskara eta euskal kultura ezagutarazteko asmoarekin, Bartzelona osoko euskara ikasleek parte hartu ahal izango dute bertan, jai giroan. Maiatzaren 17an ipuin kontalariek animatuko dute arratsa eta 23an, aurtengo Literaldia itxiko duen emanaldia egingo da, bertso eta garrotin afaria. Abesti inprobisatu mota bat da Kataluniako garrotina.
Bartzelona hiri erakargarria da, baita euskaldunontzat ere. Literaldiaren aitzakia ez da aukera txarra Kataluniako hiriburua bisitatzeko.
Berriagoa da apirilaren 23an liburu bat oparitzea. 1930 aldera egonkortu zen gaur ezagutzen dugun formatuan, Cervantes eta Shakespeare idazle handien heriotza egunean hasi baitzen ospatzen. Data horretan jaio edo hil dira beste hainbat idazle ezagun ere, Josep Pla edota Vladimir Nabokov, adibidez. 1995ean, Liburuaren Nazioarteko Eguna izendatu zuen UNESCO erakundeak apirilaren 23a.
Hamas, Iran eta beste hainbat eragilek Israeli egotzi diote erasoa, baina oraingoz ez du egiletza onartu. Horrez gain, Hezbollahko agintari garrantzitsu bat hil du Israelek asteazkenean Beiruten, eta ostegunean Israelgo Armadak ziurtatu du Hamaseko buru militarra hil zuela Gazan... [+]
“Haiengana zuzentzen da eta haiei soilik apuntatzen die”, informatu du Irutxuloko Hitzak. Astearte gaueko 21:30etan atxilotu zuten gizona, Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailak jakinarazi duenez.
Emmanuel Macron Frantziako presidenteak Marokoko Mohamed VI erregeari gutun bat bidali dio babesa adierazteko. Pedro Sanchezek ere duela bi urte eman zion babesa Marokoren autonomia planari. Macronek deia egin du alde guztiak biltzeko konponbide politiko bat emateko gatazkari.
Abuztuaren 5ean emango dio domina zentroari Gasteizko Udalak, eta abuztuaren 2rako elkarretaratzea eta prentsaurrekoa deitu du Memoria Osoa plataformak. Martxoak 3 elkarteak salatu du “planteamendu diskriminatzailea” eta “irakurketa partziala” egiten... [+]
Elon Musken proiektuen artean bada adimen artifizialeko bat ere, Grok, eta horretarako Musken jabetzako X edo Twittereeko erabiltzaileen jarduna ari dira baliatzen, LLM edo hizkuntza eredua handitzeko eta entrenatzeko. Izatez, Twitterreko zure ezarpenetan sistema hori... [+]
Bederatzi militar sionista atxilotu dituzte, Sde Teimango kartzelan preso palestinar bati egindako torturengatik; besteak beste, metalezko barrak sartu zizkioten ipurtestetik. Kolono "zibilen" eta soldaduen protestak piztu dira torturatzaileekin elkartasunez, eta... [+]
Eraso LGTBI+fobiko eta matxistak espazio publikoan ematen direla gehien adierazi dute mugimendu hauek urtero ateratzen dituzten txostenen arabera. Gasteizko Mugimendu Feministak eta Lumagorri elkarteak guztien plazera erdigunean jarriko duen jai eredu bat nahi dute, eta neurri... [+]
AEBetako hauteskunde presidentzialetarako hautagaiek Israeli babesa berretsi diote Netanyahuk herrialdera egindako bisita baliatuta, Alderdi Demokratarena barne. Demokraten hautesle ugarik, ordea, genozidioaren inguruko jarrera jarri dute bozka emateko baldintza gisa.
Muturreko lehorteak eta euriteak dira beroketa globalak Pakistanen duen inpaktuaren alde agerikoena. Ez dira hain ezagunak, ordea, hondamendiek piztu eta bizkortzen dituzten gaitz sozialak, eta zenbat eta nola oztopatzen duten azken horiek Asiako herrialdearen garapen oso eta... [+]
Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]
ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.
Aspaldidanik Saran bizi den arren, goiza Bidasoaren ibarrean pasa behar zuenez gero, Hondarribiko parte zaharrean zitatu gaitu Ruper Ordorikak (Oñati, 1958). Goiz eguzkitsuan, puntual eta irribarretsu agertu da maldan gora, konsistorioaren parera, turista gazte kuadrilla... [+]