Paradisua

  • Paradisua, hauxe zen aurreagoko alean gurbitzaz argitaratutakoaren izenburua eta honoko honenarekin nahasian joan zitzaizuna. Beraz, lehengoaren izena jarri diot honi, Paradisua, oraingoarena, Kirten gogortxoa, hark bai zeraman.
Gogortxoa, Viburnum tinus
Gogortxoa, Viburnum tinus
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Gurbitzaren fruituak nola alkohola sortzen duen eta euria ari badu areago, gurbiztirakoa ez da azarorako asmo txarrena: baso berezi horietan ugari izan ohi den tripaki, ziza hori, ontto eta abar mozkorralditxoaz bat biltzea. Paradisuan bizi da hemen gurbitza; ea geroni non bizi garen noiz jabetzen garen... Antzeko paradisua du hemen gogortxoak (Viburnum tinus), antzekoa baina ez bera. Gurbitza atlantikoari begira, egiaz Karibera begira bizi den eran, gogortxoak urak Mediterraneo aldera isurtzen dituzten lur beroak nahiago. Marmaratila (Viburnum lantana) eta gaukarraren (Viburnum opulus) familiakoa da gogortxoa, eta geurean harrapatua duen hedadura izanda, zaila egiten zait gaztelerazkoaren itzultze penagarria den izen hau soilik duela sinestatzea; gogortxoari durillo deitzen diote gaztelaniaz. Nafarroaren mugako Huescako mendietan, betatana deitzen omen diote. Askoz gertuagokoa sentitzen dut izen hori “gogortxo” itzulpen gogorra baino.

Betatana edo gogortxoari pipa-kirtena ere deitzen zaio. Zura gogorra eta ahokoaren eta tabakoarenaren su-artean izateko egokia, nonbait. Gogor izate hori dela-eta, orkoietarako eta pipa-kirtenetarako ere erabiltzen diren zuhandorrekin (Cornus generoa) nahasi izan dira, baita zuhandor deitu ere. Genero horretako jendearen gisan erreka ondo, txara eta sastrakadiak ditu plaza, baina estrada bazter, penditz eta sail arteko hesietan ere bertan gozo egiten du. Zur gogorra-eta, zurgin eta ebanista finenen eskuek makina bat inkrustazio eta marketeria apainduratan erabilia. Hortentsiak bezala, intsektuak erakartzeko bereziki eraldatuak ditu lore multzoetan ertzetakoak. Auzolan ederra, erdikoetara intsektu gehiago etorri arazteko kanpoko aldekoek beren burua antzutzen dute. Erdiko lore horiek emango dituzten baiak edo koxkorrak pozoidunak dira, ez gurbitzarenak bezala alderakargatzeko, ez, asmo txarrez baizik. Mediterraneoko berezko landaredi originaleko espezie garrantzizkoenetakoa dela diote. Pipaongo Semendian eta Apellanizko Atxarten haitz artean ale ederrik topatuko duzu.

Azkenak
2025-03-04 | Irutxuloko Hitza
Donostiako metroaren lanetako gainkostua argitzeko eskatuko du EH Bilduk

Satorralaia plataformak Donostiako Metroaren Mirakontxa-Easo zatiko lanek “%164ko gainkostua” izan dutela salatu zuen joan den astean, eta, horren harira, EH Bilduk gainkostu hori argitzeko eskatu du, Eusko Legebiltzarrean erregistratutako galdera sorta baten bidez.


2025-03-04 | Gedar
Bilbon eta Iruñean, hiru ikastetxetara sartu da Polizia

Ikasleen lan politikoa jazartzeko asmoz, Iruñeko Iturraman eta Biurdanan nahiz Bilboko Unamunon izan dira polizia-indarrak, IAk salatu duenez.


Down sindromea eragiten duen kromosoma gehigarria ezabatzea lortu dute laborategiko zeluletan

Down sindromea eragiten duen 21. kromosomaren kopia gehigarria ezabatzea lortu dute ikertzaile japoniar batzuek laborategiko giza zeluletan. Erabilera klinikotik urrun dagoen arren, sindrome hori tratatzeko aukera berri bat ireki du esperimentu honek. PNAS Nexus aldizkarian eman... [+]


5.000 ‘erlezain’ lortzeko kanpaina nazionala abiatu du Herri Urratsek

Otsailaren 28an Hendaian eman dio hasiera kanpainari Herri Urratsek. Euskararen transmisioa bermatzen duen Seaska babestea da helburua.


8 urteko ume bati biluzik argazkiak egiteagatik ikertzen ari dira gizon bat Ortuellan

Gizonak ustez Ortuellako Jendea futbol taldean zuen posizioa baliatu zuen umeari argazkiak egiteko. Ertzaintzak ikerketa abiatu du eta aurretik antzerako salaketak zituela jaso dute.


2025-03-03 | Leire Artola Arin
ANALISIA
Karbonoa ez da neutroa

Agintari gutxik aitortzen dute publikoki, disimulurik eta konplexurik gabe, multinazional kutsatzaileen alde daudela. Nahiago izaten dute enpresa horien aurpegi berdea babestu, “planetaren alde” lan egiten ari direla harro azpimarratu, eta kutsadura eta marroiz... [+]


PKK-k su-etena deklaratu du, buruzagiaren agindua onartuta

Abdullah Öcalan buruzagiak PKKri otsailaren 27an eskatu zion armak uzteko. Taldeak egin duen adierazpenean babes osoa agertu dio buruzagiari eta Öcalanek eskatutakoa betetzeko konpromisoa adierazi du.


Istilu handiak Grezian, 57 lagun hil ziren tren istripuaren bigarren urteurrenean

Poliziaren eta manifestarien arteko talkek atxilotu eta zauritu ugari utzi dituzte ostiralean herrialdeko hiri nagusietan. Herritarrek gertatukoaren erantzuleak zigortzea eskatu diote gobernuari, ez baita oraindik istripuaren inguruko epaiketarik ireki. Greba orokorra deitu... [+]


Frantziak eta Erresuma Batuak Ukrainarako su-eten plan bat aurkeztuko diete AEBei, Trump Zelenskiri oldartu ostean Etxe Zurian

Hala iragarri du Keir Starmer Erresuma Batuko lehen ministroak Londresen eginiko goi bileran. Etxe Zurian Trumpek Zelenskiren aurka egin ostean, izandako eztabaidaren aurrean, Europako buruzagiek babesa adierazi diote Ukrainako presidenteari.


Elizako sexu abusuen biktimei kalte-ordaina emango die Iruñeko Artzapezpikutzak, “laster”

Elizak 23 kasu ditu onarturik Nafarroa Garaian. Haiek "ekonomikoki, psikologikoki eta espiritualki laguntzeko" konpromisoa adierazi du Iruñeko artzapezpikuak.


Nafarroako armarri historikoaren erabilera debekatu du Castejoneko alkateak

Karbankulu pomelatua "garai batean gure bizilagun Francisco Casanova hil zutenen ideiak babesten dituztenek erabilitako ikurra" dela, adierazi du  Noelia Guerra UPNko Castejoneko alkateak, eta sinbolo "ez ofizialak" udalaren espazioetan erabiltzea... [+]


Larhunen dabilen otsoaren presentziaren “ondorio larriak” salatu ditu ELB sindikatuak

Mendizale batek asteburuan ikusi du animalia Lapurdiko Azkaine herrian, eta otsoa dela baieztatu du Pirinio Atlantikoetako Prefeturak. ELB lurraldean "harraparien presentziaren kontra" agertu da.


Pagolarren gainean eolikoak jartzearen aurkako aldarria, plazara

Elkarretaratzea egin zuen Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak atzo Laudioko Lamuza plazan, Mugagabe Trail Lasterketaren testuinguruan. 


2025-03-03 | Ahotsa.info
Iruinkokoa, Iruñeko iñauteri euskaldunen bersignifikazioaren aurka

Martxoaren 2an igandea Iruinkokoak berriz ere Iruñeko karrikak hartu ditu.


Eguneraketa berriak daude