Espainiako Parlamentua, aspaldiko lantokia
- Gaur bezala atzo, Espainiako Parlamentua ez da etxe arrotza izan euskaldunentzat. Unibertsitateko ikerle talde batek 1876-1939 artean hautetsi izan ziren 317 pertsonaz osatutako biografia hiztegia egin du Europako tradizio historiografikoan inspiratuta.
Biografia hiztegiek tradizio luzea dute Europan. Estreinakoz Erresuma Batuan osatu zen (The Biographia Britanica...) eta XIX. mendeko Estatu liberalen bultzadaz gainerako herrialdeetan. Frantzian 1933an hasi eta oraindik ez dute bukatu; Espainian, berriz, hasi berriak dira zeregin horretan. Esan liteke bere historia zaintzen duen herri orok sustatu behar lukeela horrelako ondarea. Zentzu horretan, Euskal Herriko parlamentarien hiztegia aurrerapauso itzela da.
Errestaurazio mugatutik errepublika askera
Borboiak Espainiako tronora itzuli zirenean monarkia parlamentarioari hasiera eman zitzaion, 1876ko konstituzioarekin. Diputatuen hautaketa mugatua zen, edonork ezin zuen botoa eman eta hautetsi izateko ere baldintza zorrotzak zeuden –diputatuek ez zuten soldatarik jasotzen, hortik lehenengo traba herritar soilarentzat–. Gainera, 1890 eta 1907ko legeek sistema “kazikista” ziurtatu zuten. Probintziak barruti ezberdinetan osatuta zeuden eta korrelazio politikoaren arabera, agintari liberalek interesatzen zitzaizkien barrutiak sortu zituzten –karlistei kalte egiteko, besteak beste–.
1931n Errepublika ezarri zenean aldaketa ugari egon zen: herriaren subiranotasuna, sufragio unibertsala, “klientelismo” edo itzalkeriarekin akabatzeko neurriak... Baina hori guztia Francok boterea hartzean bertan behera geratu zen.
Atik Zra, lehen eskuko iturriak
Horrelako ikerlan erraldoi baten printzipio nagusienetakoa da lehen eskuko iturriak erabiltzea. Hiztegiaren egileek Espainia eta Euskal Herriko artxibo asko arakatu dituzte –Kongresuko eta Senatuko artxiboak ezinbestean–, eta bibliografia eta hemerografia ugari ere erabili dute Euskal Herriko hautetsien bizitza miatzeko.
Dato, Agirre, Oriol, Irujo, Oreja... Abizen ezagunak daude ikertutako pertsonaien artean. Kuriositate bat: Diputatu bakoitza 2’35 alditan izan zen aukeratua bataz beste, hau da, errepikatu egin zutela. Madrilgo eltzekoa gustatu egin zitzaien antza!
Argentinako Abokatuen Gremioa erakundean egiten du lan Laura Taffetanik (Buenos Aires, Argentina, 1963). Gobernuaren errepresioa pairatu duten maputxe ugarirekin lan egin du azken urteetan, eta Askapena antolakundeak antolatutako topaketa antiinperialisten barnean izan da Euskal... [+]
Iragarrita zegoen moduan, Bilboko Errekalde auzoko Etxarri II gaztetxea hustu du Ertzaintzak 9.00etan abiarazi duen operazioarekin. Arratsaldean protesta manifestazioa egingo dute auzoan, 19:00etan Amezolako tren geltokitik abiatuta.
Ezbeharra ostegunean gertatu da eta SOS Nafarroak 16:00 orduak jotzear zirela jaso du haren berri. Medikua, anbulantzia et Foruzaingoa bertarako dira, baina ezin izan dute gizona suspertu eta bertan hil da.
Aurtengo berritasuna da. Ahobizi eta belarriprest rolen artean aukeratzeaz gain, herritarrek Euskaraldia Hikan parte hartzeko aukera izango dute. Hitanoa erabiltzen ez den herrietan, toka eta noka, bien erabilera bultzatuko da, eta hitanoa bizirik dagoen herrietan nokaren... [+]
Interview. Urez eta hondarrez
Egileak: Telmo Irureta eta Mireia Gabilondo.
Aktoreak: Telmo Irureta eta Dorleta Urretabizkaia.
Zuzendaria: Mireia Gabilondo.
Konpainia: Tentazioa.
Noiz: apirilaren 2an.
Non: Victoria Eugenia Klub Aretoan,... [+]
Ezagutzen duzue Kneecap filma? Oscar sarietarako hautatu zuten. Belfasteko hirukote baten istorioa da. Kneecap Hip Hop talde ezaguna da gaur egun, eta hizkuntzaren aldeko jarrera (gaelikoa) argia dute, IRAren osteko belaunaldiaren gorabeherak kontatzen ditu filmak; drogak eta... [+]
Galdera batzuen aurrean, behin eta berriz helduok ume sentitzen garela dio Iñigo Martinezek, “bizitza zulo existentzialez beterik” dagoelako. Galderaz galdera "behin-behineko erantzunen bila" aritzeko asmoa du irakasle eta filosofoak. ARGIA... [+]
Euskal Herriko Laborantza Ganberak hogei urte bete ditu. 2005ean sorturik, bataila anitzetatik pasa da Ainiza-Monjoloseko erakundea. Epaiketak, sustengu kanpainak edota Lurramaren sortzea, gorabehera ainitz izan ditu hogei urtez.
Giza-katea antolatu du Subflubiala ez! plataformak eta hitzordua Artaza-Romo Institutuan jarri du gaurko 18:00etan. Bizkaiko Foru Aldundiak Ingurumen Inpaktuaren Adierazpena (IIA) aldatzea du helburu eta horrelakorik ez du onartzen plataformak.
Europan kutsadura maila aztertzen aritzen den Toxicowatch erakundeak egindako ikerketaren emaitzak dira. Erraustegia martxan jarri aurretik egin zituzten lehen azterketak, eta ondoren 2024ra arteko laginak aztertu dituzte. Iazko laginen emaitzak dira honakoak.
Elkarteko Andoni Burguetek nabarmendu du espetxean dauden presoek egindako delitu gehienek behar sozioekonomikoekin lotura dutela.
Gergely Gulyas Hungariako Presidentetza ministroak eman du erabakiaren berri, Hagako auzitegiak atxilotze agindua ezarrita dion Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroa herrialdera heldu den egun berean. Israelgo armadak Gazako eremu gehiago hartzeko asmoa duela... [+]