Betiko joandako glamourra
- Gorteetako kaleak eta haren inguruak nortasun handiko auzoa osatzen dute Bilbon. La Palanca du goitizena, ez dago erabat argi nondik sortua. Teoria batek prostituzioan kokatzen du hitzaren jatorria, beste batek meatzaritzan. Bi eginkizun horiek dira, hain zuzen, auzoaren izaera zizelkatzen lan handiena egin duten mailuak. Baina meatzariek aspaldi aldatu zuten lanbidea, eta gaurko prostituzioak ez dauka zerikusirik garai batekoarekin. Palanka hau ez da ia inor erakartzeko gauza, are gutxiago mundua mugiaraztekoa. Lehengo giroaz, argiaz, koloreaz, kabaretez, artistez... ez da arrastorik.
“Bilboko historia kontatzen dela, beti salto egiten da Zazpi Kaleetatik, Erdi Arotik, burgesiaren hiri modernora. Ez da hitz egiten San Frantzisko kaleaz, Gorteetakoaz, La Palancaz... Liburuak hutsune hori bete nahi du”. Hitzak Arturo Izarzelaiarenak dira, eta aipatu duen liburua, El barrio de Las Cortes, una historia de la La Palanca Bilbaina (Gorteetako auzoa, Bilboko La Palancaren historia), Izarzelaiak eta Txema Uriartek, biak bilbotar petoak, elkarlanean idatzitakoa.
La Palanca izendapena ez duzu inongo agiri ofizialetan aurkituko. Herriak sortu zuen, eta hark baino ez du erabiltzen. “Toki zehatz batena baino, giro baten izena da”, dio Txema Uriartek. Prostituzioa, kabaretak eta parranda, horiek bihurtu zuten Gorteetako kalea berezi.
Ez dakigu noiz hasi zen prostituzioa auzoan, baina argi dago Bigarren Karlistaldia amaitu zen garaian, 1876an, ondo errotuta zegoela. Garai hartan agintariek erabaki zuten prostituzioa arazo bilakatua zela Bilboko inguru horretan, eta arautegia sortu zuten kontrol pixka bat ezartze aldera. Aldameneko meatzeetako langileak bezero, prostituzio etxeak –tolerantzia etxe esaten zitzaien– perretxikoak legez ugaltzen ziren. Ustez, La Palanca izena meatzariek erabiltzen zuten palankatik etor liteke; edo beharbada, beste teoria baten arabera, prostituta nahiz bezeroek genitalak garbitzeko erabiltzen zituzten garbiontzietatik, gaztelaniaz palangana.
Gau giroaz den bezainbatean, Gorteetako kaleak Espainiako II. Errepublikan bizi izan zituen garai loriatsuenak. 36ko Gerra aurretik bost kabaret handi zeuden bertan, eta hamaika areto txiki. Gerrak eraman zituen gehienak. Izarzelaiak eta Uriartek beren liburuan diotenez, frankistek ez zituzten gustuko halako lekuak, jendea elkartzeko eta, akaso, konspirazioren bat edo beste sortzeko hain aproposak. Gerra ondoko lehenengo urteetan, debekatu egin zuten kabaret, dantzaleku eta antzekoak irekitzeko lizentzia berriak ematea.
30 orkestra, mila pertsonaia
60ko hamarkadan berpizte halakoa izan zen kaleko giroan. Areto asko zabaldu zituzten, ez lehengo kabaret handiak, baina bai zuzeneko ikuskizunak eskaintzeko adinakoak. Izarzelaiak eta Uriartek jasotako testigantzen arabera, 20 edo 30 areto zeuden Gorteetako kalean, bakoitzak bere orkestra zuela. Neoizko argiari esker, La Palancan ez zuen sekula iluntzen. Parranda handien gunea zen, artisten, sasi-artisten eta eta era guztietako pertsonaia bitxien biltokia. Prostituzioak, zer esanik ez, indar betean jarraitzen zuen. Glamourra zegoen.
70eko hamarkadaren amaierak giro haren azkentzea ekarri zuen. Bideoaren eta play-backaren erruz, zuzeneko ikuskizunarenak egin zuen. 80ko hamarkadako lehen urteetan itxi zuten Bataclán, ustez Gorteetako azken areto dotorea. Bestetik, heroina iritsi zen auzora, haren arima errotik aldatuz. Ordura arteko prostitutak auzokideak ziren, kaleko bizitzan integratuak. Zaldi zuriak beste prostituzio mota bat ekarri zuen, baina hori ere desagertuta dago gaur egun.
Orain, hiruzpalau night clubek eusten diote nola edo hala, lehengo dotoreziaz oroitzapena baino ez da gelditzen, eta kalean dabiltzan prostitutak, ez asko, afrikar etorkinak dira batez ere. Garai batean, 2.000 inguru egon ziren erregistratuta Bilbon, gehien-gehienak La Palancan. Gaurkoa haren itzala ere ez da, baina meatzariek baino luzeago iraun dute behintzat.
Higiene Bereziko Bulegoak erregistro batean jasotzen zituen prostituzio-etxeak eta horietan lan egiten zuten emakume guztiak. Hala zen teorian behintzat, praktikan batzuek saihestu egiten baitzuten erregistroa. Legea betetzen zutenek aldiro joan behar zuten Sendagile Higienistarengana. XIX. mende amaieran, astean bi aldiz egin behar zuten hori, eta azterketa medikua gainditzen ez zutenak erietxera bidaltzen zituzten. Izen desberdinekin bada ere, higiene bereziko zerbitzuek 1956ra arte jarraitu zuten indarrean Bilbon. Urte hartan, gobernu frankistak legea ezarri zuen prostituzioa debekatuz. Hura ere teoria hutsa.
Asteazkenetik aitzina Ipar Euskal Herrian, eta ostiraletik Hego Euskal Herrian; film oso gutxi estreinatzen dira horrela zinema aretoetan. Halaxe egingo du asteon Faisaien Irla-k. Fikzioa baitira mugak, horrela dio Asier Urbieta (Errenteria, 1979) zuzendariak: ez dira... [+]
Ikaslea zenbat eta adinez txikiagoa izan, orduan eta feminizatuagoa da irakasle lana: Haur Hezkuntzan, 10 irakasletik 9 baino gehiago emakumeak dira munduan, Lehen Hezkuntzan %67a eta DBHn %54a. “Kuriosoa da, zaintza oinarri duten beste lan batzuetan (erizainak, erizain... [+]
Espainiako Estatu mailan, behera egin dute bai ezarritako babes-neurriek bai aurkeztutako eskaerek.
Ekintza sorta ugariko bi eguneko egitaraua eduki dute bertaratu diren irakurleek: besteak beste, liburu azoka, ikuskizunak, tailerrak eta mahai-inguruak izan dituzte. Maider Elcano koordinatzailearen ustez, Biltzarraren indarra idazleei eta sortzaileei lekua ematen dien... [+]
Kondenatutako atzerritarren nazionalitateari buruzko datuak argitaratuko dituela adierazi du Erresuma Batuko Barne ministroak. Bide beretik, pasa den astean ezagutarazi zen Aste Nagusian atxilotutako 79 pertsonaren argazkiak filtratu zituela Ertzaintzak.
2002az geroztik Espainiako Estatuko hainbat kolektibotan infiltratutako hamabi poliziaren berri eman dute La Directa eta El Salto agerkariek. Nieves López izen faltsua baliatzen zuen Espainiako poliziaren kasua da publiko egin duten azkena. El Salto-k argitaratu duenez,... [+]
Militante eta ikerlari antiarrazistak abiapuntu argia adierazten du: arrazakeriaren aurka borrokatzea ez da zeregin psikologiko edo diskurtsibo bat, baizik eta egiturak desegiteko premia.
Espainiako Gobernuak urte amaierarako Defentsara bideratuko duen gastua Barne Produktu Gordinaren %2 izango da: 33.123 milioi euro. Sánchezek adierazi du erabaki horrek "Espainiaren segurtasuna bermatzea" eta armadaren baliabideak "modernizatzea" dutela xede.
"Bakearen" bidean, Errusiak proposatu du kontrolpean ez dituen lurraldeei uko egitea. Trukean AEBk hainbat onura emango dizkio, Financial Timesen arabera. Hala ere, Kremlineko bozeramaile Dmitry Peskov-ek abisu egin du: "Ez fidatu hedabideez, ezta errespetagarriak... [+]
EAEko Auzitegi Nagusiak agindu ostean eskola kirolaren aurkako epaia berehala betetzeko, Gipuzkoako Diputazioak jakinarazi du erabakia "onartu eta errespetatu" egingo duela, helegiterik ez duela aurkeztuko, eta aurrez Espainiako Auzitegi Gorenean jarritako kasazio... [+]
Obrak "abiadura handian" doazela deitoratzen dute makroproiektuaren kontrako kolektiboek. Landetako THT Ez taldeak hitzaldia antolatu du apirilaren 27rako, ozeanoei buruzko nazioarteko hainbat aditurekin, tartean, Paul Watson baleen aldeko ekintzaile... [+]
Ez da lehenengo aldia, aditua izan ei naiz kontraesanetan. Oreka, baietzaren eta ezetzaren arteko muga non marraz daitekeen bilatzen. Analisi topografikoa, neurriz neurri morala triangelatzen. Tatuaje erraldoia bekokian: Bai, baina… Erabaki batera iristeko, inoiz nire... [+]
Almidoiarekin egindako plastiko biodegradagarrietatik sortutako mikroplastikoek saguen osasuna kaltetzen dutela ikusi dute esperimentu batean. Ikertzaileek ohartarazi dute ezinbestekoa dela bioplastikoen segurtasuna hobeto ikertzea, haien erabilera handitzen jarraitu aurretik,... [+]
Arabako artisten 35 lan paratu dituzte Emakumea. Familia eta lana erakusketan, Gasteizen. Aukeraketa egiteko, kanpoan utzi dituzte historian zehar emakumeak sarritan margotu izan diren beste egoera eta estereotipo batzuk, eta lanari lotutakoei eman diete garrantzia. Urriaren... [+]