“Bilboko historia kontatzen dela, beti salto egiten da Zazpi Kaleetatik, Erdi Arotik, burgesiaren hiri modernora. Ez da hitz egiten San Frantzisko kaleaz, Gorteetakoaz, La Palancaz... Liburuak hutsune hori bete nahi du”. Hitzak Arturo Izarzelaiarenak dira, eta aipatu duen liburua, El barrio de Las Cortes, una historia de la La Palanca Bilbaina (Gorteetako auzoa, Bilboko La Palancaren historia), Izarzelaiak eta Txema Uriartek, biak bilbotar petoak, elkarlanean idatzitakoa.

La Palanca izendapena ez duzu inongo agiri ofizialetan aurkituko. Herriak sortu zuen, eta hark baino ez du erabiltzen. “Toki zehatz batena baino, giro baten izena da”, dio Txema Uriartek. Prostituzioa, kabaretak eta parranda, horiek bihurtu zuten Gorteetako kalea berezi.

Ez dakigu noiz hasi zen prostituzioa auzoan, baina argi dago Bigarren Karlistaldia amaitu zen garaian, 1876an, ondo errotuta zegoela. Garai hartan agintariek erabaki zuten prostituzioa arazo bilakatua zela Bilboko inguru horretan, eta arautegia sortu zuten kontrol pixka bat ezartze aldera. Aldameneko meatzeetako langileak bezero, prostituzio etxeak –tolerantzia etxe esaten zitzaien– perretxikoak legez ugaltzen ziren. Ustez, La Palanca izena meatzariek erabiltzen zuten palankatik etor liteke; edo beharbada, beste teoria baten arabera, prostituta nahiz bezeroek genitalak garbitzeko erabiltzen zituzten garbiontzietatik, gaztelaniaz palangana.

Gau giroaz den bezainbatean, Gorteetako kaleak Espainiako II. Errepublikan bizi izan zituen garai loriatsuenak. 36ko Gerra aurretik bost kabaret handi zeuden bertan, eta hamaika areto txiki. Gerrak eraman zituen gehienak. Izarzelaiak eta Uriartek beren liburuan diotenez, frankistek ez zituzten gustuko halako lekuak, jendea elkartzeko eta, akaso, konspirazioren bat edo beste sortzeko hain aproposak. Gerra ondoko lehenengo urteetan, debekatu egin zuten kabaret, dantzaleku eta antzekoak irekitzeko lizentzia berriak ematea.

30 orkestra, mila pertsonaia

60ko hamarkadan berpizte halakoa izan zen kaleko giroan. Areto asko zabaldu zituzten, ez lehengo kabaret handiak, baina bai zuzeneko ikuskizunak eskaintzeko adinakoak. Izarzelaiak eta Uriartek jasotako testigantzen arabera, 20 edo 30 areto zeuden Gorteetako kalean, bakoitzak bere orkestra zuela. Neoizko argiari esker, La Palancan ez zuen sekula iluntzen. Parranda handien gunea zen, artisten, sasi-artisten eta eta era guztietako pertsonaia bitxien biltokia. Prostituzioak, zer esanik ez, indar betean jarraitzen zuen. Glamourra zegoen.

70eko hamarkadaren amaierak giro haren azkentzea ekarri zuen. Bideoaren eta play-backaren erruz, zuzeneko ikuskizunarenak egin zuen. 80ko hamarkadako lehen urteetan itxi zuten Bataclán, ustez Gorteetako azken areto dotorea. Bestetik, heroina iritsi zen auzora, haren arima errotik aldatuz. Ordura arteko prostitutak auzokideak ziren, kaleko bizitzan integratuak. Zaldi zuriak beste prostituzio mota bat ekarri zuen, baina hori ere desagertuta dago gaur egun.

Orain, hiruzpalau night clubek eusten diote nola edo hala, lehengo dotoreziaz oroitzapena baino ez da gelditzen, eta kalean dabiltzan prostitutak, ez asko, afrikar etorkinak dira batez ere. Garai batean, 2.000 inguru egon ziren erregistratuta Bilbon, gehien-gehienak La Palancan. Gaurkoa haren itzala ere ez da, baina meatzariek baino luzeago iraun dute behintzat.