Merke eta eraginkorrena: etxean erakutsi euskara

  • Euskara familia bidez transmititzea hizkuntzak bizirauteko biderik naturalena, eraginkorrena eta merkeena da. Hala dio Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak. Hari horri tiraka, azken urteotan hainbat ikerketa egin du HPSk familia bidezko transmisioaren nondik norakoak xeheago aztertu nahian. Orriotan aurkezten dizuegun lana 2007an egindako ikerketa sakonera hurbilketa da.
Familia bidezko transmisioa
Familia bidezko transmisioaDani Blanco
HPSk lehenengoz egin du halako ikerketa sakona, familia bidezko transmisioari buruz. Dena dela, gaiaren garrantzia kontuan hartuz, azken urteotan hainbat azterketa egin dira gurasoek seme-alabei euskara nola transmititu dioten ikusteko.

1991. urteaz geroztik bost urtez behin egin den Euskal Herriko inkesta soziolinguistikoan, inkestatuei galdetu zaie gurasoengandik jaso duten lehen hizkuntzari buruz. Azken inkestan berriz, inkestatuek beren seme-alabei transmititu dioten hizkuntzari buruz galdetu zaie. Beraz, gutxi gorabehera azken ehun urteotan, eta bereziki azken hamar urteotan, Euskal Herrian euskara nola transmititu den jakiteko modua dago.

Kontuan izan behar da azken hogeita bost urteotan elebidunen ezaugarriak aldatu direla. Hasierako elebiduna euskara etxean jaso zuena eta gune euskaldunetan bizi zena zen; orain profil horretako elebiduna gero eta urriagoa da. Elebidun berriak euskara eskolan ikasi du eta hiri-gune erdaldunetan bizi da. Bestalde, profil berri horretako elebidun multzo handia haurrak izateko garaian dago. Egoera hori probestuz, HPSk bi ikerketa eginak ditu. Bata 2005ean egin zuen Gasteizko Olabide ikastolako ikasle ohiak ardatz hartuta. Ikasle ohi horiei galdetu zitzaien ea euskara seme-alabei transmititu dioten ala ez. Emaitzak Donostiako Santo Tomas lizeoko ikasle ohiei egindako azterketarekin alderatu zituzten, hau da, Gasteizkoan baino gune euskaldunagoan hazitako ikasle ohiekin.

Beste ikerketa 1999an egin zuen Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak. Bikoteen tipologia ezarri zuen. Geroago bikoteen ezaugarrien araberako zerrenda hobetu zuen, eta baita etxean jasotako hizkuntza zenbateraino gorde den eta etxeko erabilera aztertu ere.

Familia, eskola eta haurtzaindegia

Berebiziko garrantzia du gurasoek seme-alabei bizitzako lehen hiru urteetan erakusten dioten edo dizkioetan hizkuntzek, ama hizkuntza edo lehen hizkuntzak.

Hizkuntzak biziberritzeko familia ez dela nahikoa azpimarratuta, Patxi Baztarrika Hizkuntza Politikarako sailburuordeak zera azaldu du: “Eskola funtsezkoa izaten ari da etxean euskara jaso ez duten gazteek ikas dezaten. Baina ahalegin horiek guztiak helburu argia dute: eskola bidez euskaldundu diren gazte horiek familia sortu eta seme-alabak dituztenean euskara transmititu diezaietela. Etxean jasotako hizkuntza hobeto menperatzen da, eta horren ondorioz, gehiago erabiltzen da. Aldi berean, etxea da, oraindik ere, umearen erabilera eremurik berezkoena”. “Oraindik” dio Baztarrikak, haurrak gero eta lehenago eta gero eta ordu gehiagoz daudelako haurtzaindegian. Baztarrikaren ustez, horrek seguruenik, lehen hizkuntzaren kontzeptua berraztertzea ekarriko du lehenago edo beranduago.


Oharra: Euskararen transmisioari buruzko ikerketa eta ikerketaren ondorioak PDF formatuan dauzkazu ikusgai.
Patxi Baztarrika:"Euskaldun berriak gero eta gehiago ari dira euskara transmititzen"

Ikerketak dioenez, gurasoen hizkuntza-gaitasuna oso garrantzitsua da seme-alabei euskara transmititzeko orduan, eta gurasoek euskara ama-hizkuntza izatea erabakigarria.


Gaur egun, gurasoak euskaldunak direnean euskararen transmisioa ia ziurtatuta dago. Guraso horiek euskaldunak izateaz gain, euskara etxean jaso badute, seme-alaba ia guztiek euskara jasoko dute haiengandik. Gehienek euskara bakarrik eta gainontzekoek erdararekin batera. Azken urteotan, gainera, ikusten ari gara guraso euskaldun berriak, hau da, euskara etxetik kanpo ikasi dutenak gero eta gehiago ari direla euskara transmititzen, eta familia bidez transmititzen ez den kasuetan, eskola bidez ziurtatzen da, neurri handi batean, seme-alaba horiek euskara ikasiko dutela. Izan ere, euskaldun berrien seme-alaben %80tik gora elebidunak dira gaur egun.

Eta seme-alabei dagokienez, euskaldun zaharren %70ek familian euskara erabiltzen dute nagusiki eta, euskaldun berrien %90ek, aldiz, gaztelania. Seme-alaben ama-hizkuntza eta erabilera bete-betean daude orduan lotuta?


Hizkuntzaren erabileran eragiten duten faktore nagusiak bi dira: hizkuntza hitz egiteko erraztasuna eta hizkuntza horretako hiztunen harreman-sarea. Hau da, hizkuntza erabiliko dugu menperatzen badugu eta norekin hitz egin baldin badaukagu. Euskaldun zaharrek baldintza biak betetzen dituzte gehienetan. Etxean jaso dute euskara, beraz, umetatik menperatzen dute, eta, gainera, familia-giro euskaldunean bizi dira, beraz, aukera dute egunero erabiltzeko. Euskaldun berri asko eta asko, aldiz, kontrako egoeran bizi da. Erdara dute lehen hizkuntza eta eskolan edo euskaltegian ikasi dute euskara. Gainera, familia-giroa erdalduna dute, hortaz, neba-arreben artean ez bada, nekez aurkituko dute norekin hitz egin.

Amak hizkuntza arloan duen jarrerak aitarenak baino eragin handiagoa du seme-alaben hizkuntza-erabileran. Zergatik ote?


Azken 15 urteotan euskarari buruz egin ditugun ikerketetan, hainbat aldiz aztertu ditugu hizkuntza aldagaiak, eta ez dugu inoiz sexuaren araberako alde esanguratsurik jaso. Ez euskararen ezagutzan, ez erraztasunean, ezta eremu desberdinetako erabileran ere. Oraingoan, ordea, familia bidezko transmisioan sakondu dugunean, aldea agerikoa da. Aurrerantzean transmisioari buruz egingo ditugun azterketetan sakon ikertuko dugu gertakaria. Oraingoz esan dezakeguna da ume jaioberriaren ardura nagusia amak hartzen duela oraindik, eta horrek, noski, erabateko eragina duela hizkuntzaren transmisioan ere.

Familiako elebidunen dentsitatea %80tik gorakoa denean soilik bermatzen da euskaraz bizi ahal izateko aukera. Datu gordina da.


Gordina baino, logikoa da. Beste erabilera eremu batzuetan ez bezala, familian nahikoa da kide batek euskaraz ez jakitea, euskararen erabilerak nabarmen behera egiteko. Horrelakoetan, halere, euskararen eta erdararen, bien, erabilerak gora egiten du nabarmen. Seme-alabek, gainera, etxeko kide erdaldun bakar hori aita ala ama izaten baita gehienetan, ondo bereizten dute batarekin eta bestearekin erabili beharreko hizkuntza.

ASTEKARIA
2008ko otsailaren 24a
Irakurrienak
Matomo erabiliz
Azoka
Azkenak
Maiatzaren 10ean Sorionekuak ekimenak zubi eta ate zeharkatuko ditu euskara nafar guztiona dela aldarrikatzeko

Goizez Nafarroako zubirik esanguratsuenak jendez beteko ditu Sorionekuak dinamikak. Arratsalderako mobilizazio herritarra deitu dute Iruñeko Kostarapea parketik Alde Zaharreko Takonera parkeraino.


Udalek espresuki euskaraz jardutea baliogabetu du Gorenak

EAEko udal legearen euskararen arloko zenbait artikuluren aurkako epaia eman zuen Justizia Auzitegi Nagusiak 2023an, eta orain Gorenak berretsi du. Eusko Jaurlaritzak ez du garaiz aurkeztu epaiaren aurka egin zezakeen helegitea.


2025-04-11 | ARGIA
Lekeitioko musika bandaren zuzendariak jazarpen salaketak jaso ditu

Lekeitioko Udalak jakinarazi du bandako zuzendariak tratu txarrak eman izana jaso dutela, hainbat testigantzaren bidez. Udalak azaldu du, Eusko Jaurlaritzaren aholkuak jarraituta, hainbat pauso eman dituztela, besteak beste, zuzendariarekin hitz egin, eta testigantzak jaso... [+]


Turismo bidaiak antolatu ditu Israelgo Armadak Siriari lapurtutako lurretan

Zibilentzat antolatutako txangoak igande honetatik aurrera egin ahal izango dira, printzipioz astebetez, eta egunero bi ateraldi antolatu dira. Sarrerak berehala agortu dira.


Erdi Aroko emakume kopistak

Orain arte uste izan dugu Erdi Aroan eta inprenta zabaldu baino lehen liburuak kopiatzeaz arduratu zirenak gizonezkoak zirela, zehazki, monasterioetako monjeak. 

Baina Bergengo (Norvegia) unibertsitateko  ikerlari talde batek ondorioztatu du emakumeak ere kopista... [+]


Italiar sukaldaritza ez da existitzen

Florentzia, 1886. Carlo Collodi Le avventure de Pinocchio eleberri ezagunaren egileak zera idatzi zuen pizzari buruz: “Labean txigortutako ogi orea, gainean eskura dagoen edozer gauzaz egindako saltsa duena”. Pizza hark “zikinkeria konplexu tankera” zuela... [+]


Salaketa jarriko du Ertzaintzaren tiro baten ondorioz barrabila galdu zuen gizonak

Ospitaletik irten eta berehala prentsaurrekoa eman du Iker Aranak, Errekaldeko gaztetxearen aurrean. Gaztetxearen desalojoan ertzainek "neurrigabeko indarkeria" erabili zutela salatu du, eta salaketa hurrengo egunetan aurkeztuko du.


Aposapo + Mäte + Daño Dolor
Hutsuneak

Aposapo + Mäte + Daño Dolor
Noiz: apirilaren 5ean.
Non: Markina-Xemeingo Akerbeltz Gaztetxean.

---------------------------------------------------------

Erosketetarako orgatxoa barazkiz beteta egin dut gaztetxerako bidea, eta haiek mozten eman dugu iluntzea... [+]


2025-04-11 | Estitxu Eizagirre
Bertso eta pilota zaleentzat saio berezia Zumarragan larunbatean

Gipuzkoako Euskal Pilota Federazioak 100 urte betetzen ditu aurten. Ospatzeko antolatu dituen ekitaldien artean dago apirilaren 12an Zumarragan egingo den bertso saio berezia. Pilotari bat arituko da gai-jartzen, eta pilotarekin harremana duten Gipuzkoako lau bertsolari kantuan... [+]


2025-04-11 | El Salto-Hordago
“Gatazka eta abusua ez dira gauza bera”, feminismoko eztabaidei heltzeko

Laura Macayaren liburua ekarri du euskarara Katakrakek. Amaia Astobizak itzuli du, feminismoaren baitako eztabaidak ireki eta beste begirada batzuetatik ekiteko helburuarekin.


Palestinaren alde mobilizatu diren 300 ikasleri bisa kendu diete AEBek

Palestinaren aldeko manifestazioetan parte hartzen duten atzerriko ikasleak kanporatzea baimentzen duen dekretua izenpetu zuen urtarrilaren 30ean AEBetako presidente berriak. Orduz geroztik ikasleen bisen baliogabetzeak errepikatzen dabiltza.


2025-04-11 | Irutxuloko Hitza
Helena Tabernak irabazi du Giza Eskubideen Zinemaldiko Saria

Helena Taberna zinegileak jasoko du aurten Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldiaren Saria. Sariaren entrega ostiralean, apirilak 11, 20:00etan Viktoria Eugenia Antzokian ospatuko den bukaera emanaldian izango da.


Eguneraketa berriak daude