Merke eta eraginkorrena: etxean erakutsi euskara
- Euskara familia bidez transmititzea hizkuntzak bizirauteko biderik naturalena, eraginkorrena eta merkeena da. Hala dio Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak. Hari horri tiraka, azken urteotan hainbat ikerketa egin du HPSk familia bidezko transmisioaren nondik norakoak xeheago aztertu nahian. Orriotan aurkezten dizuegun lana 2007an egindako ikerketa sakonera hurbilketa da.
1991. urteaz geroztik bost urtez behin egin den Euskal Herriko inkesta soziolinguistikoan, inkestatuei galdetu zaie gurasoengandik jaso duten lehen hizkuntzari buruz. Azken inkestan berriz, inkestatuek beren seme-alabei transmititu dioten hizkuntzari buruz galdetu zaie. Beraz, gutxi gorabehera azken ehun urteotan, eta bereziki azken hamar urteotan, Euskal Herrian euskara nola transmititu den jakiteko modua dago.
Kontuan izan behar da azken hogeita bost urteotan elebidunen ezaugarriak aldatu direla. Hasierako elebiduna euskara etxean jaso zuena eta gune euskaldunetan bizi zena zen; orain profil horretako elebiduna gero eta urriagoa da. Elebidun berriak euskara eskolan ikasi du eta hiri-gune erdaldunetan bizi da. Bestalde, profil berri horretako elebidun multzo handia haurrak izateko garaian dago. Egoera hori probestuz, HPSk bi ikerketa eginak ditu. Bata 2005ean egin zuen Gasteizko Olabide ikastolako ikasle ohiak ardatz hartuta. Ikasle ohi horiei galdetu zitzaien ea euskara seme-alabei transmititu dioten ala ez. Emaitzak Donostiako Santo Tomas lizeoko ikasle ohiei egindako azterketarekin alderatu zituzten, hau da, Gasteizkoan baino gune euskaldunagoan hazitako ikasle ohiekin.
Beste ikerketa 1999an egin zuen Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak. Bikoteen tipologia ezarri zuen. Geroago bikoteen ezaugarrien araberako zerrenda hobetu zuen, eta baita etxean jasotako hizkuntza zenbateraino gorde den eta etxeko erabilera aztertu ere.
Familia, eskola eta haurtzaindegia
Berebiziko garrantzia du gurasoek seme-alabei bizitzako lehen hiru urteetan erakusten dioten edo dizkioetan hizkuntzek, ama hizkuntza edo lehen hizkuntzak.
Hizkuntzak biziberritzeko familia ez dela nahikoa azpimarratuta, Patxi Baztarrika Hizkuntza Politikarako sailburuordeak zera azaldu du: “Eskola funtsezkoa izaten ari da etxean euskara jaso ez duten gazteek ikas dezaten. Baina ahalegin horiek guztiak helburu argia dute: eskola bidez euskaldundu diren gazte horiek familia sortu eta seme-alabak dituztenean euskara transmititu diezaietela. Etxean jasotako hizkuntza hobeto menperatzen da, eta horren ondorioz, gehiago erabiltzen da. Aldi berean, etxea da, oraindik ere, umearen erabilera eremurik berezkoena”. “Oraindik” dio Baztarrikak, haurrak gero eta lehenago eta gero eta ordu gehiagoz daudelako haurtzaindegian. Baztarrikaren ustez, horrek seguruenik, lehen hizkuntzaren kontzeptua berraztertzea ekarriko du lehenago edo beranduago.
Oharra: Euskararen transmisioari buruzko ikerketa eta ikerketaren ondorioak PDF formatuan dauzkazu ikusgai.
Ikerketak dioenez, gurasoen hizkuntza-gaitasuna oso garrantzitsua da seme-alabei euskara transmititzeko orduan, eta gurasoek euskara ama-hizkuntza izatea erabakigarria.
Gaur egun, gurasoak euskaldunak direnean euskararen transmisioa ia ziurtatuta dago. Guraso horiek euskaldunak izateaz gain, euskara etxean jaso badute, seme-alaba ia guztiek euskara jasoko dute haiengandik. Gehienek euskara bakarrik eta gainontzekoek erdararekin batera. Azken urteotan, gainera, ikusten ari gara guraso euskaldun berriak, hau da, euskara etxetik kanpo ikasi dutenak gero eta gehiago ari direla euskara transmititzen, eta familia bidez transmititzen ez den kasuetan, eskola bidez ziurtatzen da, neurri handi batean, seme-alaba horiek euskara ikasiko dutela. Izan ere, euskaldun berrien seme-alaben %80tik gora elebidunak dira gaur egun.
Eta seme-alabei dagokienez, euskaldun zaharren %70ek familian euskara erabiltzen dute nagusiki eta, euskaldun berrien %90ek, aldiz, gaztelania. Seme-alaben ama-hizkuntza eta erabilera bete-betean daude orduan lotuta?
Hizkuntzaren erabileran eragiten duten faktore nagusiak bi dira: hizkuntza hitz egiteko erraztasuna eta hizkuntza horretako hiztunen harreman-sarea. Hau da, hizkuntza erabiliko dugu menperatzen badugu eta norekin hitz egin baldin badaukagu. Euskaldun zaharrek baldintza biak betetzen dituzte gehienetan. Etxean jaso dute euskara, beraz, umetatik menperatzen dute, eta, gainera, familia-giro euskaldunean bizi dira, beraz, aukera dute egunero erabiltzeko. Euskaldun berri asko eta asko, aldiz, kontrako egoeran bizi da. Erdara dute lehen hizkuntza eta eskolan edo euskaltegian ikasi dute euskara. Gainera, familia-giroa erdalduna dute, hortaz, neba-arreben artean ez bada, nekez aurkituko dute norekin hitz egin.
Amak hizkuntza arloan duen jarrerak aitarenak baino eragin handiagoa du seme-alaben hizkuntza-erabileran. Zergatik ote?
Azken 15 urteotan euskarari buruz egin ditugun ikerketetan, hainbat aldiz aztertu ditugu hizkuntza aldagaiak, eta ez dugu inoiz sexuaren araberako alde esanguratsurik jaso. Ez euskararen ezagutzan, ez erraztasunean, ezta eremu desberdinetako erabileran ere. Oraingoan, ordea, familia bidezko transmisioan sakondu dugunean, aldea agerikoa da. Aurrerantzean transmisioari buruz egingo ditugun azterketetan sakon ikertuko dugu gertakaria. Oraingoz esan dezakeguna da ume jaioberriaren ardura nagusia amak hartzen duela oraindik, eta horrek, noski, erabateko eragina duela hizkuntzaren transmisioan ere.
Familiako elebidunen dentsitatea %80tik gorakoa denean soilik bermatzen da euskaraz bizi ahal izateko aukera. Datu gordina da.
Gordina baino, logikoa da. Beste erabilera eremu batzuetan ez bezala, familian nahikoa da kide batek euskaraz ez jakitea, euskararen erabilerak nabarmen behera egiteko. Horrelakoetan, halere, euskararen eta erdararen, bien, erabilerak gora egiten du nabarmen. Seme-alabek, gainera, etxeko kide erdaldun bakar hori aita ala ama izaten baita gehienetan, ondo bereizten dute batarekin eta bestearekin erabili beharreko hizkuntza.
NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]
Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).
Kanboko Marienia eremuan etxebizitzak eraikitzeko proiektua badu Bouygues Immobilier agentziak. "Elkarlanaren bidez" zein "indar harremana" mantenduta, proiektua ezeztatzeko borroka eramateko determinazioa plazaratu dute adierazpen bateratu... [+]
Boroa industrialdean hil zen 41 urteko I.P.C langilea, abenduaren 30ean biltegiko inbentarioa egiten ari zenean. ELA eta LAB sindikatuek, eta Jaurlaritzako Segurtasun Sailak eman dute istripuaren berri.
Arrazoi pedagogiko edo metodologikoengatik, historialariok joera dugu iraganeko aldi historikoak zatikatzeko eta epetan banatzeko. Badira den-denok ezagutzen ditugun aro tradizionalak (Historiaurrea, Antzinaroa, Erdia Aroa, Aro Modernoa eta Garaikidea); baina baita horien... [+]
Agintariek ez dute baztertu bi gertaerak elkarren arteko loturarik izatea. New Orleansen, kamioneta baten gisari batek jendetzaren aurka egin du hamabost hildako eta 35 zauritu eraginda. Ordu batzuk geroago, Las Vegasen, Trump International Hotelaren parean auto bat lehertu da,... [+]
Donostian 2024ko martxoan jokatutako futbol partiduaren aurretik Ertzaintzak egindako kargetan, Amaya Zabarte zaleaz gain bigarren pertsona bat zauritu zuten, ustez foam pilota batekin begian jota. Orain, kasu hori ere ikertzeko agindu du Gipuzkoako Lurralde Auzitegiak.
.jpg)
Espainiako Federazioak salatu du ez zaiola parte hartzen utzi iragan asteburuko Nazioarteko Pilota Federazioaren biltzar nagusian, eta hori “bidegabekeria” dela. Biltzar hartan onartu zuten, bozketan, Euskadiko federazioa nazioartekoaren eskubide osoko kide gisa... [+]
"Sedizioa bultzatzen duelako" hartu du Al-Jazeeraren zabalpena eta lana "aldi baterako" debekatzeko erabakia Palestinako Aginte Nazionalak. PAN "Israelekin lerrokatu izana" deitoratu du komunikabideak, argi utzirik "mehatxuen eta intimidazioen... [+]
Gazpromekin zuen kontratua ez du berritu Volodymyr Zelenskyren gobernuak eta, asteazken goizean, Europa ekialdea hornitzeko gasaren fluxua eten du errusiar konpainiak.
Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.
Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.
Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.
Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.