“Urrats sendoak eta iraunkorrak” dira helburu Seaskarentzat. Normalizazioaren irudi ez diren adibide asko dituzte kontatzeko; bata Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako ikasle guztiak biltzen dituen lizeo bakarrarena. Baionan dago lizeoa eta 57 ikasle dira, urruntasunagatik, aste osoa barnetegian igaro beharko luketenak. Azken lau urteetan ordea, ez dute barnetegirik Baionan eta ikasleak dantzan dabiltza, Landetako kanpin batean ere igaro dute ikasturtea. Kanboko kolegioko ikasleak autobusez egunero joan-etorrian ibili dira. Aurten gurasoek daramatzate autoz.

Seaska une honetan lehendakaririk gabe dago.

P. Indo: Ez dago halako presarik, lehendakaria inportantea da, baina inportanteak dira 2.500 haurrak, 25 ikastolak, gurasoak, euskara... Tren luze eta azkarra da Seaska eta ez du esan nahi txoferrik gabe ibiltzen denik.
25 ikastolek Ikastolen Kontseilua osatzen dute eta hor hautatzen dira bederatzi guraso kide eta bi langile bulego eragilerako. Bulegoak egiten ditu planteamenduak eta Kontseiluan dena bozkatzen da. Seaskaren historian barneratua da demokrazia sistema hori.

Ana Erasun: Bulego eragilean hiru guraso ditugu, herena falta zaigu eta ezin da burua atzeman oinarririk ez dagoelarik, bulego osoa ez osatua, alegia. Ematen diogu garrantzi bera bulegoaren osotasunari eta lehendakaria hautatzeari. Bulego eragilea osatua egotea nahitaezkoa da.

Frantziako Hezkuntza Ministerioari zer daukazue eskatzeko?

A. Erasun: 40 urte beteko ditugu heldu den urtean eta xedea izan beharko luke normalizatze bidean jadanik urrats sendoak eta iraunkorrak ematea. Ez ibiltzea urtero negoziatzen, urratzen, erresistentzian...

Behar dugu aintzat hartzea daukagun funtzio publikoa. Frantziako Estatuak ikastolak hartzen ditu ikastetxe pribatu gisa eta guk funtzio publikoa betetzen dugu zeren eta Iparraldean hezkuntza publikoan ez dago murgiltze sistemarik, ez dago D eredurik. Seaskak egiten du lan hori.

P. Indo: Funtzio publikoari segiz: sare publikoan herriko etxeen esku dago ama eskolako eta lehen mailako eraikinen mantenua. Pribatuak garenez, lege bat edo beste hartzen dute laguntzeko ala ez, horren menpe gara. Adibidez, Hendaian oso ongi lagundua da ikastola eta Baigorrin batere ez. Pasatzen da ezerezetik normaltasunera.

Frantziako Estatuak sortutako Euskararen Erakunde Publikoa dago orain. Nolakoa da harremana?

P. Indo: Hor badira bi gauza. Lehena: erakundearen lan politikoa, politikoek baliatzen dute tresna hori lan politikoa betetzeko. Bigarrena: euskalgintzaren egituratzea, euskara laguntzea ofizialki Iparraldean. Nik neronek ez dut fitsik beren kontra, egitura berria da, ez dakigu zertarako baliatua izango den, ez dakit zein heinetaraino lana egin ahalko duen... jakinez Frantzian zein zaila den lan egitea.

Politikoki baliatzen dute bulego teknikoa euskararen alde zerbait egiten dela erraiteko. Biziki ongi, baina Seaskan ez dugu proba handirik hortarako. Lehen proba da –Estatuaren eskizofrenia bistan da–, hizkuntzak ez duela nortasunik, baina erakunde publikoa sortzen dio euskarari. Ze gauza bitxia! Estatuak berak sortzen ditu konstituzioaren kontrako diren tresnak. Pixka bat harritzen naiz, baina zergatik ez. Seinale ona da, batzuetan teknikak eraman ahal du egiteko modu berria. Baina oraindik nahi dut ikusi, ez dakit zertara doan.

Gauza da gero teknikoki gaur egun zer eman ahal dion EEPk Seaskari. EEPk bitartekaritza lana egiten du, Estatuaren eta Seaskaren artean. Ongi, beharbada norgehiagokak izango dira lehen baino kalmeagoak. Urtarrilaren erditsuan dugu EEPrekin eta Akademiaren inspektore berriarekin bilkura; gure lehen bilkura izango da.

Hor zuzenduko al dira kontuak?

P. Indo: Prolema da beti sutan dagoelarik suhiltzaileak bidaltzen dituztela baina behin ere ez dugula lortzen gerorako ongi prestatzea gauzak. Ikusi beharko dugu EEPren borondate politikoa. Hizkuntza politika paperean biziki ongi da, baina ikusi beharko dugu errealitatean zer lortzen den.
 EEPrekin eta euskalgintzaren antolaketa berriarekin zera ulertu behar da: menua badaukagu, baina platerak ez dira oraino agertuak, eta egia erran, gose gara orain, jakiteko zer eta nola janen dugun.

Urtarrilekoari begira beraz.

P. Indo: Ikusiko dugu Estatua nola planteatzen den guri begira, jakinez aktore berria dagoela gure artean: EEP. Hori izango da urtarrileko berrikuntza bakarra. Ez dut uste halako txekerik eramango dutenik edo hamar bat irakasle postu zakuan. Ez dut uste, jakinez gainera Frantziako egoera, hau da, 11.000 postu kendu nahi dituztela Frantzia osoan. Guri hamaika eman 11.000 kentzen dituztelarik?

Hau baikorki nola ikusi: badaukagu trataera berezia, Seaska bakarrik doa bilkura horretara.

A. Erasun: Gogortuak gara. Badira fakirrak, tapizean laban muturrekin, eta ibiltzen dira horren gainean. Gu batzuetan horrela ibiltzen gara, bai gurasoak, irakasleak, langileak, seme-alabak... Horrek berak ematen digu sendotasun berezia. Indartuak ateratzen gara holako egoera zailetatik. Baina ez dugu beti fakir izan nahi, ezta kamikaze ere. 40 urteak ahalik eta normaltasun handienean bete nahi ditugu.