Prozesuan, bakarrik dago xehatzen duen dolarean gizakia. Gazteluak larderiaren neurria du. Horra giza kondizioa, Sartreri bide erakusle: mundura egotzia, lan egin, besteekin bizi eta hil beharra. Eta propina: larria administrazioaren logikaren aurrean.

Luzea dute Euskadi Sariek itzala, arratsaldekoa. Banatu dira hauek ekitaldi ofizialean, ekarri dira prentsako lerroburuetara joan ez izanak, atera dira argitara gutun eta iritzi gehiago eta, politikoa da mintzo: “aztertzen ari gara nola aldatu eta hobetu”. Burrunbada lasaia, hor dago.

– Ados bazaude, pultsa 1. Ez bazaude, pultsa 2.

Utikan manifestuak zertarako balio izan duen, orain hobeto ikusten dut. Puntu batzuetan, garbi dago, ez ginen nahi bezain zorrotz ibili; beste batzuetan, aldiz, garbiago diot, motz geratu ginen.

Manifestuak badu, ikusten da, berotik. Generoarena du datu objektiboak aldaba nahi duen ahokadarekin uztartzearena. Norberaren liburuetan ez bezala, idazle eta itzultzaile askorena den sentipena paperera biltzeko, antze handia behar da, eta ez da beti asmatzen. Sinatzaileen artean ere, denok ez genuen arrazoi berberengatik eman gure izena idatzi barrenean. Baina plantoarekin guztiongan zegoen sariaz urteetan pilatutakoa plazaratzeko gogoa, literatura gizartean gaiaz kezka, nik dakit ba, sistemaz, kanonaz, erakundeen eginbeharraz edota idazlearen erabileraz; eta nola ez, sariek betetzen duten funtzioa ez ezik, nola eta zeren arabera ematen diren ere, hizpide nahi.

Hori da administrazioak eraman ezin duena. Ez Euskal Autonomia Erkidegokoak, ez inongoak. Manifestuek beren hizkera duten bezalaxe du berea aparatu burokratikoak. Kritikei irainez erantzuteko beti dago, kintzena tarteko, nor bidali. Petardoa sartu guk? Okerreko bidea hartuta ere, ezin makurrik aitortu, egiaren baino izenaren beldurrez. Nola onartuko dugu gauzak oker egiten ditugun aldiro? Makinak beti behar du dirdiratsu, merezi du: Jaurlaritza euskal letren alde. Larderia horrexen aurrean inurri bezain gizaki sentitzen zelako idatzi zuen Kafkak.

– Ados bazaude, pultsa 1. Ez bazaude, pultsa 2.

Pentsatzekoa zen manifestuaren ondoren gehixeago zainduko zirela besterik ez bada hainbat alderdi, neurri batean zaratatsuak isilarazteko, diot. Ikusi dugu. Koldo Izagirrek salatu zuen aurrena prentsan, Jon Alonsok gero. Txikikeria formal bat, logikaren erakusgarri baina. Haur eta Gazte Literaturan aukeratuak izan zirela jakinarazi zitzaien. Jaurlaritzak, bi hilabeteotan, ez du zuzendu ez onartu enegarrena, Helduen kategoriari zegozkiola izendapenak.

Bestalde, publikoki uko egin eta hala ere hautatu egin zituztela?

– Uko egiten segitzen baduzu, pultsa 1. Bestela, pultsa 2.

“Nola aldatu, nola hobetu aztertzen ari gara”. Benetan, ez dago zer eginik. Bi hizkera dira azken beltzean bekoz beko daudenak. Literatura ez ezik gizartea bera ulertzeko manera bi. Telefono konpainiara deitzen duzunean bezala, elkarrizketa etsigarria, robota bestaldean:

– Ados bazaude, pultsa 1. Ez bazaude, pultsa 2.

Eta nik ez bata eta ez bestea, deitzen dudala ez ezer negoziatzeko, nola ba, motza naizela liburu onenarena ulertzeko aitortzeko baizik; besteak beste jakiteko nola neurtzen diren eleberriak poemekin eta ipuinak saioekin; esateko ez zaidala gustatzen satisfazioaren kultura honetan idazleak missen gisa erabiltzea; idaztea eta idazlea bestela ulertzen ditudala, nik.

Ados bazaude, pultsa 1. Ez bazaude, pultsa 2.

Eta akituta, telefonoa gakotu dut.