Arabar guztien zaindari
- Erdi Aroko galtzada izan zen mendixka honetatik Arabako Lautadaren esparru handia ikus daiteke. XII. mendean, muinoaren tontorrean, santutegia eraiki zuten, aurretik izandako elizaren gainean. Erromanikoaren altxor hau, San Adrian tunelean hasi eta Ebro ibairaino garamatzan Arabako Donejakue Bidean, ezinbesteko bisita bihurtu da. Estibalizko Ama da.
Gasteiztik kanpo baldin bagatoz, N-1 errepidetik jo behar dugu eta 367. irteeran N-104 bideari jarraitu. Elorriagara heltzerakoan ezkerreko aldera biratuz eta A-132 bidea hartuz gero, Askartza herriraino helduko gara. Hortik, eskuineko aldean dagoen A-2130 errepidean pare bat kilometro egin, Otazu ezkerrean utzi eta segituan ikusiko dugu aparkalekua, kasu horretan gure eskuinean.
Lehengo trenbidea, gaurko Ibilbide Berdea
Autoa utzi eta bideari ekingo diogu. Errepidearen beste aldean, Estibalizko Ama Birjinaren santutegira eramango gaituen bidea adierazten du seinale batek. Hor hasten da Gasteiztik Estibalizera doan Hego Euskal Herriko trenbidearen Ibilbide Berdea. Arabarren gustuko ibilbidea, betidanik. Zarata eta kea atzean utzita, Gasteizko mendien itzalean santutegiraino iritsiko gara Otazu, Aberasturi eta Andollu zeharkatu ondoren. Guztira, hamar kilometro.
Trenbidea 1927an inauguratu zen. Lizarratik (Nafarroa) Mekolalderaino (Gipuzkoa) zihoan, Gasteiz ere zeharkatuz, Maltzaga-Zumarraga trenbidearekin bat egiteko. Oñatirekin ere lotura zuen. Urteak pasa eta 1950eko hamarkadan, trenbideak errentagarri izateari utzi zion. Garai horretan sortzen ari ziren errepideek lehia handia egiten zioten eta ondorioz, 1967an itxi eta deuseztatu zuten.
1996. urtetik aurrera, trenbidea aisialdirako bide berde bilakatu du Arabako Foru Aldundiak. Guztira, ia 50 kilometro. Ibiltariek zutik jarraitzen duten geltoki zaharrez eta kilometroak zenbatzeko erabiltzen ziren eskulangintzazko langez gozatzeko parada dute. Beraz, abia gaitezen gure lehenengo helmugaraino, Otazuko geltoki zaharreraino
Aberasturi eta Andollu
Aurrera egingo dugu guztiz lerro zuzena den bidean. Arabako Lautadan gaude. Erremolatxa eta patata alorrak izango dira gure bidelagun berriak, berde kolorekoak udaberrian eta horixkak, berriz, udazken partean. Bideari jarraituz, El Salvador udal-hilerriaren parera helduko gara. Kanposantuko hormak ezkerrean ditugula Aberasturi ikusiko dugu gure aurrean. Izenak adierazten duen bezala, herri noblea eta aberatsa izan zen garai batean. Urte haien oroitzapenik argiena Diaz de Arcallatarren jauretxea dugu.
Txangoak ez gaitu herrian barrena eramango, eskuinean geratuko dira etxeak eta baita tren geltokia ere, egun etxebizitza bilakatua. Metro gutxi batzutara erabat aldatuko da paisaia. Alorrak desagertu egin dira eta harizti batek sortzen duen tunelean sartuko gara. Egun eguzkitsuetan ere iluntasuna da nagusi baso txiki honetan. Bertatik irtenda, argiarekin batera Arabako Lautada mugatzen duten mendiak agertuko dira berriz ere. Eskuinean Gasteizko Mendiak, aurrean Azazetako mendatea eta ezkerrean
Elgeako mendilerroa.
Andollu izango da Estibalizera bidean zeharkatuko dugun azken herria. Garai batean Villa Alegre de Andollu izenez ezagutu zen, “Marqués de Villalegre” tituluari jatorria emanez. Herriaren mendebaldean Hego Euskal Herriko Trenbidearen geltokia dago. Hara heldu eta errepide azpitik doan pasabide txiki batetik aurrera egingo du Ibilbide Berdeak.
Kilometro batera, gutxi gorabehera, bitan banatuko da bidea. Trenbideko langez egindako seinaleak adierazten duen bezala, adar batek Laminoria aldera jarraituko du eta besteak, berriz, gure helmugara. Estibalizko Ama Birjinaren santutegira doan adarra Hego Euskal Herriko Trenbidea sortu eta urte batzuk geroago eraiki zen, 40ko hamarkadan alegia. Hogei urtez, igandero-igandero, ehunka gasteiztar eramaten zituen bere bagoietan eguerdiko mezatara. Trenak, aldapan gora, poliki-poliki egiten zuen bidea Estibalizko geralekuraino. Guk ere, lasaitasunez, bidean gora egingo dugu azken kilometroa.
Zortzi mendeko tenplua
Hamar mende baino gehiagotan zehar Estibalizko santutegia Araban gertatu den guztiaren lekuko izan da. Ehunka urte pasa dira eta hala ere, egunero haraino gerturatzen diren bisitariak erabat harritzen dira XII. mendeko tenplua ikustean. Donemiliaga Kukulako artxiboetara joz gero, horma sendo horien historia ezagutuko dugu. Han gordeta dagoen dokumentu baten arabera, 984. urtean eraikitako beste tenplu bat zegoen egungo santutegia dagoen lekuan.
X. mendean muinoa joan-etorri handiko lekua zen eta bertan egiten zen azokak garrantzi handia zuen. Egun, jende gutxiago gerturatzen da Estibalizera baina, hala eta guzti ere, badira egutegian jendez gainezka aurkituko dugun bi egun. Maiatzaren lehenean, esaterako, jai handia antolatzen da tenpluaren inguruan. Goizean goiz artisau azokak ateak irekitzen ditu. Euskal dantza txapelketarekin eta Arabako patatez egindako erregosi dastapenarekin bukatzen da eguna. Bestalde, irailaren bigarren igandean Estibalizko Ama Birjinaren eguna ospatzen dute arabarrek. Egun berezi horretan, Ama Birjinaren ohorez, meza egiten da santutegian.
Santutegiaren bi ateak
Estibalizko monasterioa Arabako erromanikoaren altxorrik garrantzitsuenetarikoa bada ere, gotiko zantzuak daude haren hormetan. Tenpluak bi ate ditu. Egun, hegoaldera begira dagoena Porta Speciosa izenez ezagutzen da. XIV. mendean, tenplua berritzearekin bat, elizaren sarrera nagusia izateari utzi zion. Adi-adi begiratuz gero, zati batzuen proportzio gabetasuna antzemango dugu. Bigarren atea mendebaldera begira dago eta santutegiaren sarrera nagusia izan arren, bestea baino askoz ere arruntagoa da.
Aukera izanez gero, minutu batzuk eskainiko dizkiogu tenpluaren barruko aldeari. Azpimarragarria da kapitelen dekorazioa, izan ere, Jatorrizko Bekatuaren eszenak daude irudikatuta bertan. Bestalde, Estibalizko Ama Birjinaren irudia eta bataiarri gotikoa ere ikusgarriak dira.
1997. urtean, Carlos Rueda eta Ignacio Lasagabaster arkitektoek diseinatutako balio anitzeko eraikina altxatu zen Estibalizen. Kultur etxe berri horrek bizitasun handia eman dio monasterioari. Gaur egun, ekitaldi ugari antolatzen dira areto nagusian, eta ondorioz asko hazi da bisitarien kopurua azken urteotan.
Bai ikastetxeek antolaturiko eskolaz kanpoko jarduerek, bai aisialdiari loturiko ekintzek eta udalekuek desgaitasunen bat duten haurrak kanpoan uzten dituzte maiz, eta hain justu, jarduera horiek bereziki onuragarriak dira premia bereziak dituzten haurrentzat. Hala dio... [+]
Euskal hizkuntzalaritza esperimentaleko katedra berria estreinatu dute Baionako fakultatean.
"Gerra inperialistaren eta Europako estatuen berrarmatzearen aurka" mobilizatuko da Langileon Nazioarteko Egunean.
Aitzindariak elkartea Aitzina Biga ikuskizuna prestatzen ari da. Ehun parte-hartzailetik gora izango dira dantzan, musikan, antzerkian, kantuan eta bertsotan apirilaren 19an Maulen aurkeztuko den ikuskizunean. Uztaila bitarte, beste lau emanaldi izango dira: Miarritze, Arrasate,... [+]
Antidepresiboen kontsumoa aztertuta, Euskal Autonomia Erkidegoan COVID-19aren pandemiak sintoma depresiboen intzidentzia handitu zuela ondorioztatu du ikerketa batek. Halaber, azterlanak nabarmendu du herritarren osasun mentala arazo fisikoekin batera artatzearen garrantzia, bai... [+]
Frantziako legebiltzarrean Errepublikanoek eta Batasun Nazionalekoek egindako zuzenketen harira dator erabakia. Zuzenketak onartu dituzte, eta, beraz, Euskal Hirigune Elkargoak emisio gutxiko eremua ezartzeko gastu ekonomikorik ez egitea erabaki du.
Pasa den asteko "kaleratze ilegala" salatu dute hainbat herritarrek, ostiral arratsaldean.
Jauzi Ekosizialeko kideek antolatzen duten bigarren edizioa da. Euskal Herriko trantsizio ekosozialak "inoiz baino premia handiagoa" duela adierazi dute, "datozen aldaketa sakonen aurrean trantsizio justua nahi bada".
Manifestazio jendetsu batek herriko kaleak zeharkatu ditu, Poliziaren gehiegizko dispositibo batek zainduta, gazteek kudeatutako guneen defentsan eta Gaztetxeak erasoen aurrean defendatzeko. Manifestazioaren amaieran, publiko egin dute iragarpena.
Parisko Auzitegi Korrekzionalaren arabera, 2,9 milioi euro desbideratu zituen Frantziako RN Batasun Nazionalak 2004 eta 2016 artean. Le Penez gain, alderdiko beste 24 kide ere errudun jo dituzte. Helegitea aurkeztuta ere, RNko buruzagia ezingo da aurkeztu 2027ko Frantziako... [+]
Hego Euskal Herriko lau hiriburuetan egin dituzte manifestazioak. Israelek Palestinan egin duen eta aurrera daraman genozidioarekin kolaboratzen duten enpresei laguntza publikoa emateri uzteko eskatu diete Nafarroako Gobernuari eta Eusko Jaurlaritzari.
Hezkuntza Sailak EITBri azaldu dioenez, ikastetxe bakoitzean izan beharreko baliabideak batzar teknikoetan negoziatu partez, mahai negoziatzailean landu beharko lituzkete. Bihar eta etzi greba egingo dute EAEko ikastetxe publikoetako irakasleek.
Joan den ekainaren amaieran bukatu genuen Conversión de la industria militar en Euskal Herria para no fabricar más guerras (Armagintza industriaren moldaketa Euskal Herrian, gerra gehiago ez sortzeko) liburuaren lehenengo zatiak Gerra badatorrela! du izenburu, bertan... [+]
Iruña-Veleia auzia “behin betiko” argitzea eskatu dute martxoaren 30ean, Gasteizen egindako manifestazioan. Iruña-Veleia argitu, ez suntsitu plataformak aztarnategian egindako “txikizioak” salatu ditu eta Arabako Foru Aldundiaren ardura... [+]
Etxebizitza eskuratzeko orduan pertsona arrazializatuek eta migratzaileek jasaten duten bazterketa sistematikoa salatu dute Gasteizen, agerraldi baten bidez. Apirilaren 5ean Donostiara bertaratzera deitu dute, etxebizitza-eskubide unibertsalaren alde.