Usakumea babiloniar erara

  • Mesopotamia, duela 3.700 urte. “Amârsanu usakumea bere saltsan prestatu nahi baduzu, usakumea hil ondoren ura berotu eta lumatu egin behar duzu. (...) Egosita dagoenean, porruak, baratxuria, andashu eta kisimmu batera xehetu; kissimurik ez baduzu, bâru pixka bat xehetu, eta saldari erantsi”... Horrela dio historiako errezeta bildumarik zaharreneko zati batek, letra etzanaz idatzita dauden hitzen esanahia oraindik ez badakigu ere.
XX. mendearen amaieran AEBtako Yaleko Unibertsitateko Babilonian Collection bildumaren barruan, tiradera batean ahazturik zeuden sei taula aurkitu zituzten –goian ipinitako testua B taulakoa da–. Janaria prestatzeko errezetak ziren eta horiei esker dakigu Mespotamiako sukaldeetan nola jarduten zuten.

Taula horiek aztertu arte, Antzinaroko Ekialde Hurbilean zer jaten zuten beste testu batzuei esker genekien. Biblia, horien artean. Baina ez genekien nola prestatzen zuten.

Yaleko bildumako testuei esker, badakigu Akadian, Sumerian, Babilonian eta Asirian haragi-saldak, hegaztiak, zerealak, esnea, datilak, pistatxoak, mahaspasak eta baratxuria zituztela gustuko. Arrautzak ere jaten zituzten –ostrukarenak ere bai–, moluskuak eta krustazeoak bezalaxe. Dieta orojale anitza osatzeko intsektuek ere bazuten tokia mesopotamiarren mahaian, matxinsaltoek batez ere.

Gaur egun erabiltzen diren hainbat teknika eta trikimailu zekizkiten: hegaztiak lumatzeko ur berotan sartzen zituzten, eta okela gordina ur hotzetan uzten zuten, egosi baino lehen trinkotzeko. Gainera, janaria gatzatu edo eguzkitan lehortzen uzten zuten, luzaroan gordetzeko. Mahaian eseri baino lehen eskuak garbitzeko ohitura ere bazuten.

Edarien atalean kash izeneko garagardoa zen nagusi. Hasieran zeremonia erlijiosoetan besterik kontsumitzen ez zutela uste da, baina gerora, nekazarien soldataren zati bat garagardotan ordaintzera iritsi ziren. Ardoa, aldiz, berandu iritsi zen Mesopotamiara, eta kontsumoa ez zen zabaldu. Yaleko errezetetan behintzat, ez da aipatzen janaria prestatzeko erabiltzen zutenik.

Tigris eta Eufrates ibaien artean Homo sapiensek bere burua deskubritu zuen. Ondasunak zenbatzen eta ideiak adierazten zekien eta horiek guztiak idazten eta gordetzen ikasi zuen. Historiaurreari agur esan eta lehen zibilizazioa loratu zen. Eta horretarako, besteak beste, errezetak idaztea erabaki zuten.

Azkenak
ANALISIA
Aznarrek lagundu diola Aitor Estebani?

Aitor Esteban izango da EAJko EBBko hurrengo lehendakaria eta jeltzaleek salduko dute horrela, zuzendaritza berrituta, buruzagitza berria prest dagoela alderdiaren berrikuntza prozesuarekin jarraitzeko.


Udaltzainen hizkuntza eskakizunen aurkako oldarraldia Donostian, Astigarragan eta Usurbilen

Donostiako Udalak 2024ko irailean helegitea jarri zuen, urte bereko urtarrilean epaileek bi udaltzainen B2 hizkuntza eskakizuna baliogabetu zutelako. EAEko Auzitegi Nagusiak helegitea ez du tramitera ere bideratuko, “kasaziorako interes objektiborik” ez dagoelako... [+]


“Mezu faxistak” zabaltzen dituen EHUko Arabako Campuseko irakaslea salatu du Ikamak

Gasteizko EHUko Farmazia Fakultateko irakasle batek sare sozialetan “mezu faxistak” zabaltzen dituela salatu du Ikama ikasle taldeak. Joan den irailean, EHUk Leioako Campuseko irakasle bat kanporatu zuen sare sozialetan zabaltzen zituen mezuengatik.


Raimundo el Canasterori babesa adierazi diote 230 musikarik, eta musikaren bidez boterea kritikatzea zilegi dela aldarrikatu dute

Belako, Chill Mafia, Eñaut Elorrieta, Fermin Muguruza, Ibil Bedi, J Martina, ØDEI, Olaia Inziarte, Nøgen eta Tatxers daude sinatzaileen artean. 237 musikariren zerrenda argitaratu dute.


'Itzal(iko) bagina'
Hemen gezurra nagusi

Itzal(iko) bagina
Taldea: Lokatz Loreak.
Aktoreak: Araitz Katarain, Janire Arrizabalaga eta Izaro Bilbao.
Zuzendaria: Iraitz Lizarraga.
Noiz: otsailaren 2an.
Non: Usurbilgo Sutegi aretoan.

-------------------------------------------------------
 
Bertsoa bertsolaritza,... [+]

Behe Bidasoako eraso faxistak eta Devenir Europeo

Eraso faxistak, xenofoboak edo homofoboak gero eta ugariagoak dira Euskal Herrian ere, eta kezka barreiatu da han-hemenka. Behe Bidasoa da eraso horiek pairatzen dituen eremuetakoa, eta hor, zehazki, eraso edota ekintza gehienak Devenir Europeo (Europaren bilakaera) izeneko... [+]


Argitaratu gabeko 36ko gerrako bideoak eskura jarri ditu Los Angelesko Unibertsitateak

Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.


2025-02-07 | Aiaraldea
Amurrioko Udal Gobernuari entregatu dizkiete Aiaraldea Komunikabidearen dirulaguntza berrezartzearen aldeko 1.700 herritar eta eragileen atxikimenduak

Komunikabideko hainbat langile eta bazkide bertaratu ziren duela astebete Amurrioko Udaleko plenora, dirulaguntza bigarren urtez ezabatu dela salatzeko. Txerra Molinuevo alkateak ez zuen inolako erantzunik eman.


Erorien Monumentuko sinbologia faxista duten elementuak kentzeko eta interpretazio zentroa sortzeko lege proposamena aurkeztu dute

PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.


2025-02-07 | Gedar
Txantreako Eunate ikastetxeko irakasle erasotzaileak alde egitea lortu dute ikasleek

Iruñerriko IAk azaldu duenez, irakasle horrek ikasleak sexualizatu eta bortxaketak justifikatu zituen. Aurreko ostiralean eserialdi bat egin zuten eta sinadura bilketa bat izan dute martxan, irakaslea botatzeko.


2025-02-07 | Uriola.eus
Bi gizonek eraso homofobikoa salatu dute Bilbon

Lauzpabost pertsonak osatutako talde batek jo egin zituzten baita irain homofoboak egin ere.


2025-02-07 | Euskal Irratiak
Ximun Fuchs
“Euskal irainak baitezpadakoak zaizkigu, elbarritu emozionalak ez gaitezen izan”

Le Tampographe Sardon enpresak salgai ezarria du 24 laidoko zigilu-kutxa. Sarean eskuragarri da. Ximun Fuchs aktoreak du hautaketa lana egin, irainak "lan tresna" baitira beretzat.


Aktibismoan osasun mentala zaintzeko zenbait tresna

Aktibisten ezinegonak bildu, eta horiek kolektiboki lantzeko gida bat sortu dute zenbait aktibistek. Besteak beste, estresa, beldurra, frustrazioa eta nekea landu dituzte.


Eguneraketa berriak daude