Jean-Louis Georgelin jeneralak, Frantziako armadaren buru nagusia denak, opari berezia eraman dio urriaren 20an Aljerreko armadan kargu bera daukan Ahmed Gaïd Salah jeneralari: Aljeriako ekialdeko eta mendebaldeko mugetan frantsesek 1956 eta 1959 artean ipini zituzten milioika minen karta edo mapak.

Frantziako Gobernuak, beharbada, keinu horrekin orekatu nahiko zuen Nicolas Sarkozy presidenteak biharamunean Marokora egin behar zuen bidaiaren eragina. Magrebeko geopolitikan Aljer eta Rabat beti ari dira lehian. Eta Aljeriako berripaperek joko horiek ahaztu eta garrantzia berezia eman diote Georgelin jeneralak egindako keinuari.

Frantsesez egiten den informazioaren artean erreparatuta, Aljerreko El Watan egunkariak titulu hau ipini dio: “Parisek aljeriarren eta frantsesen arteko harremanak ‘minagabetu’ nahi ditu”. Testu barruan galdetu du ea Frantzia zeren zain egon den mende erdiz aljeriarrentzako hain inportantea zen informazioa emateko.

L’Expressionek lerroburuan ipini du: “Pertsonen kontrako minak ekialdean eta mendebaldean. Historiari beste estalki bat kendu diote”. Libérték berriz honela du titulatu: “Frantziak minen mapa sekretua eman ondoren, maitearo berria Paris eta Aljerren artean”.

Denak ere frantsesek 1956 eta 1959 artean Aljeriako mugaldeetan eraiki zituzten “Morice” eta “Challe” defentsa lerroez ari dira. Urte haietan, Marokotik eta Tunisiatik sartzen ziren –edo haietara ihesi zihoazen– gudari aljeriarren joan-etorria oztopatzeko eraiki zituzten bi lerrook. Tunisiako mugan 460 kilometrotan barrena luzatzen zen bata eta bestea berriz Marokoko fronterako 79 kilometrotan.

Frantsesek lerro horiek alanbre hesiz eta pertsonen kontrako minaz hornitu zituzten. Kalkulatzen da 11 milioi paratu zituztela. Gero gerra bukatu zen, frantsesek eta aljeriarrek bakea sinatu zuten eta minak kentzeko lan luze eta nekeza hasi zen. Baina urte luzeotan frantsesen maparik gabe egin behar izan dute lan Aljeriako armadako artezilariek. Zortzi bat milioi mina desaktibatu omen dituzte urteotan. Baina gainerako hiru milioiak bertan daude, pertsonaren edo abereren batek noiz zanpatuko zain, lehertzeko.

Milaka pertsona hil dituzte minek mende erdi honetan Aljerian. Ezin esan seguru zenbat. Barne Ministerioak aitortzen du 4.000 hil direla eta 13.000 zauritu. Komunikabideek, aldiz, askoz kopuru handiagoak darabiltzate. Batzuen kalkuluetan 30.000 dira hilak eta besteenetan 40.000. Zaurituak, proportzio berean. Oraindik ere, asteoro hiltzen da edo ahuntzen bila dabilen gazteren bat edo jolasean ari den haurren bat Aljeriako herrixkaren batean, duela 50 urte soldadu frantsesek utzitako minek zapartarazita.

Hala ere, galdutako hiru milioi mina horiek lokalizatzeko premia ez diete piztu agintariei tarteka lehertuta hiltzen diren herritar gaixoek, gaurko kamikazeen atentatuek baizik. Matxino islamistek leherkaria, besteren artean, lurpetik ateratako minetatik ere eskuratzen omen dute. Minategien mapak entregatzea gehiago da frantsesen aldetik segurtasun mailako laguntza, antzinako zorra kitatzea edo gizalegezko keinua baino.

“Morice” et “Challe” lerro famatuak

Aljeriako gendarmeriak azken hilabeteotan muyahidin islamiarrei 108.000 mina kendu omen dizkie, eskuetan edo gordelekuetan atzemanda. Horietako bakoitzak 100 gramo TNT darama, eta fabrikatu zirenetik mende erdia pasatuagatik oraindik lehertzeko moduan daude.

Aljerreko gobernua oso kezkatuta dago Magreb osoan indartu den arma trafikoarekin. Bere analisien arabera, antzinatik tabako edo kafearen kontrabandoan ari ziren taldeak azken aldian arma trafikoan ere nahastu omen dira. Horregatik, matxino islamiarren kontrako borrokak daukan lehentasunez, Marokorekiko mugan 23 kontrol postu berri ari dira eraikitzen, eta Aljeriaren muga osoan ugarituz joango dira holako eraikuntzak.

1956an lehenbiziko minak ipintzen hasi ziren militar frantsesei nork esan behar zien tramankulu haiek 2007an beste matxino batzuek “birziklatuko” zituztela, noren kontra eta orduan frantsesek ehizatzen zituzten soldadu aljeriarren kontra.

Ordurako independentzia lortuta zeukaten Marokok eta Tunisiak. Biotan zeuden militar frantsesak, 125.000 lehenean eta 55.000 bigarrenean, baina ez zuten lortzen Rabateko eta Tuniseko Gobernuek ALN armada aljeriar errebeldearen ibilbidea oztopatzerik. Militar frantsesei ondoko bi herrialdeetara egiten zieten ihes pertsegitutako aljeriarrek.

Pédron jeneralak ekin zion mendebaldeko muga inpermeabilizatze lanari. Hesi xume batekin estreina eta gero hesia elektrifikatu eta ondoko lurrak minaz betez. Baina hori hasiera besterik ez zen izan.

Parisko gobernuan defentsako ministro zen André Morice-k 1957an erabaki zuen mugen itxiera orokortzea. Mendebaldean, Marokorekiko fronteran, Pédron jeneralak doi-doi hasitako hesi sistema kilometro luzez handitu zen. Hesi eta mina multzoek ez zuten beti mugaren lerroa zehatz-mehatz jarraitzen, militar frantsesen iritzirako errepide, mendi edo erreken lerroak erabilerrazagoak izanik. Horregatik, hesiaren eta mugaren arteko auzo eta herriak hustu eta bertako biztanleak kaserna eta kanpamenduen inguruetan bildu zituzten. Gauza bera edo gogorragoa egin zuten ekialdeko mugan, Tunisiarekikoan.

Honetan bereziki ahalegindu zen Challe komandante frantses berria, Salan famatuaren ordez etorria. Challek Tunisiako mugako barrajeari beste hesi bat gehiago erantsi zion.

Frantziak Aljerian erresistentziaren kontra erabilitako kontraintsurjentziaren baitan garrantzia berezia izan zuten “Challe” et “Morice” bataiatu diren defentsa lerroek. Guy Pervillé historialari frantsesak idatzi duenez, hasieran independentista aljeriarrek ez zioten garrantzia berezirik eman mugako hesi eta mina multzoari. Baina hesia bukatu eta bere osoan martxan jarritakoan, eraginkorra gertatu omen zen, Aljeria barruko gudariak eta auzoan babestutakoak elkarrengandik isolatzeko.

Leherkari horien mapak garaiz emanda seguruenik bizi asko salbatuko ziren ondorengo 50 urteetan. El Watanek honela idatzi du: “Galdetu dezakegu ea zergatik Frantziak hainbeste urte pasa eta ez dituen Aljeriako armadaren esku gaur arte utzi agiriok, mugaldeak minaz garbitzeko lanetan hainbeste lagunduko zutenak. Aljeriako agintariek gogor kritikatu dute hori”. Frantziari aurpegiratu diote pertsonen kontrako minak direla-eta Otawan sinatutako ituna ez errespetatu izana.

Ikusten da potentzia handiek ondo gordetzen dituztela beti beren kartak, komeni den egunean ateratzeko. Duela 50 urteko mina zaharren kartek ere balio dezakete jokoan.

http://www.argia.eus/nethurbil.php helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.