Ibarretxe lehendakaria Moncloan izan zen joan den astean eta berak proposatutako itun eta galdeketari ezezko borobila luzatu zion Jose Luis Rodriguez Zapatero gobernu buruak. 2005eko otsailean ere berdintsu gertatu zitzaion Euskadiko Erkidegorako Estatutua aurkeztu zuenean. Irudia etsigarria da: autogobernuan aurrera egin nahi eta ezin.

Autogobernuaren krisi latza, horixe izan zen ELAk duela 10 urte –urriaren 18an– Gernikan agertu zuena. “Gernikako Estatutua hila dago” barreiatu zuen lau haizetara. ELAk Estatutuaren aldeko apustua egin zuen 1979an eta Gernikan euskal gizarteari luzatu zion mezu hark oso ukitua utzi zuen berau. Baina ez zen bera bakarrik, EAJ eta EAko sektore batzuen adierazpenak Gernikako Estatutuaren higadura laguntzen ari ziren. Madrilgo gobernuak ere higadura hori etengabe laguntzen ari ziren, Estatutuan falta ziren eskumenen transferentzia –bereziki ikuspegi sozialekoak– behin eta berriz ukatzen zutelako. Ezker abertzaleko erakundeentzat ez zegoen sekreturik ELAren posizionamendu berrian, HBk eta LABek hasieratik arbuiatu baitzuten Gernikako Estatutua.

Gaur egun, PPk eta PSOEk ordezkatzen duten eremuetan ezik, nekez ulertzen da erabaki eskubideari lotu gabeko autonomi edota autogobernu markorik. EAJn, besteak beste, gaiari buruzko eztabaidak aurrez aurre eraman du Josu Jon Imaz. Jubilatuaren talaiatik Xabier Arzalluz buruzagi jeltzale ohia da mezua behin eta berriro errepikatzen duena: hau agortua dago, orain autodeterminazioaren unea da, Ibarretxeren unea.

Txema Montero abokatuak ez du horren argi berba egiten, baina hilaren 14an Deia-n egindako elkarrizketa batean iradokitzen zuenez, orain arteko autogobernuak balio izan du, baina euskal gizarteak dagoeneko beste tresna batzuk behar ditu erronka berriei aurre egiteko, batez ere globalizazioari. Ramon Zallo Unibertsitateko irakasle eta Ibarretxeren aholkulariak ere, agortutako ereduak baztertu eta zerbait berria behar dela adierazi berri du Rebelión agerkari elektronikoan argitara emandako artikuluan, eta hori Ibarretxeren galdeketatik etor daitekeela iritzi dio. Autogobernuaren egungo sabaiez diharduten ezpal gutxi batzuk besterik ez dira aipatutakoak.

Gernikako Estatutuaren heriotza iragartzeaz gain, Gernikako ekitaldi hartan ELAk ekonomi euskal esparrua aldarrikatu zuen, eta bide horretan ezinbestekoa zen Madrilek hainbat eskumen Eusko Jaurlaritzaren esku uztea: gizarte segurantza, lan arautegia, etengabeko formakuntza... Funtsean, gizarte eta lan arloko nahiz enpleguko politikak. Gernikako Estatutuan aurreikusita ziren, baina Madrilek etengabe ukatu ditu transferentziak.

Gaia honen ezpaletakoa da azken hilabetean Hobetuzekin –formazio iraunkorrerako EAEko fundazioa– gertatutakoa. Hobetuz 1995ean sortu zen, etengabeko formazioa bideratzeko erakunde gisa. Patronala, sindikatuak eta Jaurlaritzako ordezkaritzak osatzen dute. Bere eremuko eskumenik ez duenez, ez du berezko fintzantzaziorik eta INEMeko diruarekin aritu da gaur egun arte (salbu eta PPren lehenengo legealdian, 1996-2000). ELAren eta LABen esanetan, iragan irailean Jaurlaritzak 12 urteko ibilbideari uko egin zion, eskumenak bere kabuz eskuratu eta horren kostua kupotik deskontatu beharrean, Madrilek emandako finantzazioa onartu duelako.

ELAko idazkari nagusi alboko Adolfo Muñozek Hobetuzekoa eta Ibarretxeren galdeketaren gaia lotu ditu iraileko Landeia aldizkarian, gogor gainera: “Etengabeko formazioa moduko gaietan Madrilek berea bete dezan posizio politikoari eusteko gai ez direnek ez dute sinesgarritasunik”.