Haitiren zorrak "Bébé-Doc"en altxorrean daude

  • Abuztuaren 22an Suitzako Gobernuak urtebeterako luzatu du Jean-Claude Duvalier “Bébé-Doc” Haitiko diktadorearen kontuen blokeoa, bere herritarrei ostuak direlakoan. Adituen ustez Duvaliertarrek munduko bankuetan daukate gorderik Haitiren kanpo zor osoa adinako dirutza.
Jean Claude Duvalier
Jean Claude Duvalier "Bébé-Doc"
“Fondation Brouilly” batenak ei dira Union des Banques Suisses-en (UBS) dauden 7,6 milioi franko suitzarrak (4,6 milioi euro). Baina denek dakite 1971tik 1986ra Haitiko diktadore izandako Jean-Claude Duvalier-enak direla. Diruok Duvaliertarrek berreskuratu behar zituzten ekainaren 3an, baina Bernako agintariek kontu horren blokeatzea luzatu dute.

Aginte federalak erabakia Suitzako Konstituzioaren 184-3 artikuluan oinarritu du: atal honek gobernuari agintzen dio herrialdearen interesak zaintzea, bereziki nazioarteko bere izen ona arriskuan dagoenean. Blokeoa eskatzen duten errepresaliatu haitiarrei ez zaie Suitzaren izen ona axola, beren helburua baita Miamiko auzitegi batek haientzako 1988an Duvaliertarrei ezarri 1,75 milioi dolarreko kalte-ordainak eskuratzea. Haitiren kanpo zorrarekin kezkatuta dauden militanteek, berriz, begiratzen diote Miamiko sententzia hartan haitiarrei aitortzen zitzaizkien 504 milioi dolarrak berreskuratzeko bidea garbitzeari.

Ataka gaitza gainditu beharko dute diktadorearen familiak ebatsirikoak benetako jabeei itzultzea nahi dutenek. Suitzak sistema berezia dauka beste herrialdeetako epaileekin elkarlanean aritzeko, hori batetik. Eta bigarrenik, suitzarren banku-sekretu ospetsua dago. Bi giltzarrapo irekitzen zailak.

1986an eskatu zuen Haitik Duvaliertarren diruak blokeatzea Suitzan. Bi urte geroago onartu zuten agintari helvetiarrek. Eta epaileen arteko elkarlana abiatu zen. Baina diruok diktadore ohiaren familiari kentzeko Haitiko auzitegiak frogak erakutsi behar ditu –1996ko lege suitzar batek ezarritako baldintzengatik– eta hori oso nekez lortuko da.

Estatu baten egitura osoa kontrolatu duen agintariak bere lapurreten arrastoak lausotzeko denbora eta indarra eduki ditu. Baina gainera, diktadoreek egitura judiziala arras ahulduta utzi dute. François “Papa-Doc” eta Jean-Claude “Bébé-Doc” Duvalier aita-semeen artean, Haitin gobernatu zuten hasi 1957tik eta 1986raino.

Ez da harrigarri Port-au-Princeko epaileek nazioarteko gai baten kudeaketan taxu gutxi erakustea. Diktadura jasandako beste herrialdeekin ere antzekoa gertatu da, hala nola Kongoko Errepublika Demokratikoarekin. Informazio honetarako iturri erabili dugun Afrikara webgunean hala idatzi dute: “2008an bukatzen da Mobutu diktadore ohi zairetarraren diruen blokaketa, eta Kongok ere ez du diruok berreskuratzeko elkarlan judizialaren eskaria bete oraindik”.

Oztopo horiek aski ez balira, hona hirugarren maratila: Suitzako legedian laguntza judizialik ez da onartzen zerga-ordainketen saihestea baldin bada diruon jatorria. Iruzur fiskalak zigor penala eta administraziokoa jaso ditzake, baina saihesteak administraziokoa bakarrik. Ñabardurak? Oztopo larregi, Duvalierren sosak noizbait Haitira itzuliko direla amesteko.

Osasun publikoak falta dituenak

Duvaliertarrek ebatsi eta atzerrian ezkutuan dauzkaten diruak 4,6 milioi euro horiek besterik ez izatekotan, interes pitina lukete gaurko haitiarrentzako. Baina L’or des dictatures liburuan Philippe Madelin-ek dio Suitzan bertan ehun milioi dolarrez goiti dauzkatela gorderik.

Beste informazio iturri ona Comité Catholique contre la Faim et pour le Developpement (Gosearen kontrako eta Garapenaren aldeko Batzorde Katolikoa, CCFD) da. Honek diktadoreek lapurtutako diruen kalkulua plazaratu du 2007ko martxoan, eta bertan “Bébé-Doc”en altxorraz bi zifra aipatzen ditu. Transparence International erakundearena bata: 300 eta 800 milioi dolar arteko kopurua ebatsi eta atzerriratu zutela. Nazio Batuen drogaren eta kriminalitatearen kontrako bulegoak aldiz kopuruak 500 eta 2.000 milioi dolar artean finkatu ditu.

Nola ostu liteke hainbeste diru miseriak itotako Haiti batean? CCFD erakunde katolikoak deskribatu du Duvaliertarren sistema: “Haitiko banku zentralari agintzen zioten dirutza handiak sartzeko familiak zorrotz kontrolatutako eta itxuraz ongintzarako ziren erakundeetan. Horretaz gain, herrialde aberatsek Haitiko jendeentzako bidaltzen zituzten irin zaku guztiei zerga ordainarazten zieten. Gero, diru horiek denak atzerriko bankuetako kontuetara igortzen zituzten”.

1986an, haitiarren erreboltak agintetik egotzitakoan, Jean-Claude Duvalier Frantzian babestu zen. Port-au-Princeko agintari berriek Frantziako justiziaren laguntza eskatu zuten 120 milioi dolar berreskuratzeko. 1988an Aix-en-Provenceko epaitegiak bere gain hartu zuen gaia ikertzea, baina Duvaliertarrek apelazioa egin eta geldiaraztea lortu zuten. Frantziako legediak debekatzen du atzerriko estatuburu bat auzitegi frantsesetan pertsegitzea Frantziatik kanpo egindako gaiztakeriengatik.
Geroztik Frantzian egoera aldatu da, zeren eta nazioartean ustelkeriaren eta diru-zuriketaren kontra erabaki diren hitzarmenak onartu baititu. Horien artean, ustelkeriaren kontrako Nazio Batuen 2003ko hitzarmena, nazioarteko legedian sartzen duena ostutako ondasunak beren biktimei itzularaztea.

Herrialde txiroen kanpo zorraz okupatzen diren erakundeak eta giza eskubideen aldekoak ari dira antolatzen Frantzian Duvaliertarrek dauzkaten ondasunen berreskuratzea. Afrikarak aipatu ditu ondasun horietako batzuk: Théméricourt herrian jauregia, Pariseko Foch karrikan apartamendua, beste bat 240 metro karratukoa hiriburuan, beste bi Neully hirian, eta abar.
Suitzan, Frantzian, AEBetan, eta paradisu fiskaletan Duvalier familiak pilatutako ondasunak, aipatu erakundeon iritzian, ez dabiltza urruti Haitik daukan kanpo zorraren kopuruetatik. 1986an, “Bébé-Doc”ek agintea galdu zuenean, Haitik 800 milioi dolar zor zituen eta gaur hori 1.400 milioitan dago. Duela bi urte Munduko Bankuari atzerapenak kitatzeko Haitik 52,6 milioi dolar pagatu behar izan dio. 1996tik 2003ra bitartean urtero atzerriko hartzekodunei ordaindu behar diena (interesak+ amortizazioa) bikoiztu egin da. Hona zifretatik harago ulertzeko konparazioa: urteotan zorra kitatzen Haitik erabiltzen du osasungintza publikoan gastatzen duenaren bi halako.

Jean-Claude Duvalierren kasua ez da bakarra, Nazio Batuen Erakundeak joan den astean gogorarazi duen moduan. Baina Duvaliertarren lorratzak ikertzen ari direnek nahiko lukete Ameriketako herrialderik txiroena den Haitiko diktadorearena konpontzea, beste guztien lapurretak argitu ditzazkeen langa irekitzeko.

Ez daukate lan erraza. Suitzan bankuko sekretua daukate oztopo. CCFDren ikerketetako batean –La fortune des dictateurs– Antoine Dulin-ek dio Suitzan atzerritarrek dauzkaten diruen erdiak legez kontra atereak direla. Eta Frantzian, Jean-Claude Duvalier diktadorea urrezko “sans-papier” babestua da.

Azkenak
2024-12-27 | Julene Flamarique
EuskarAbentura 2025: izena emateko epea zabalik martxoaren 5era arte

EuskarAbentura 2025 espedizioak aukera emango die 127 gazteri zazpi lurraldeak oinez zeharkatzeko kulturan, historian eta paisaietan murgilduta. EuskarAbenturako parte-hartzaileen hautaketa ez da proiektuen kalitatean bakarrik oinarritzen, baita generoa,... [+]


2024-12-27 | Leire Ibar
AEBek eta aliatuek 260.000 milioi dolar eman dizkiote Ukrainari laguntza militarrerako

AEBek eta Mendebaldeko aliatuek guztira 260.000 milioi dolarreko laguntza eman diote Ukrainari, gehienbat armamentuan eta laguntza militarrean, Errusiak 2022an egindako inbasioaren ostean. Nahiz eta laguntza horrek Ukrainaren defentsa indartzea helburu duen, Nazio Batuen... [+]


2024-12-27 | Julene Flamarique
Elkarte memorialistek manifestatzera deitu dute urtarrilaren 18an, Erorien Monumentua eraistea galdegiteko

Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]


2024-12-27 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Myanmarreko gerra zibila, laugarren urtera

Hutsaren hurrengo arreta mediatikoarekin –batez ere Ekialde Hurbileko edo Ukrainako gatazkekin alderatzen badugu; baina Sudangoaren aldean ere bai–, laugarren urtea betetze bidean da Myanmarreko gerra zibila.


2024-12-27 | Leire Ibar
Txanpainaren industriaren arrakastaren oinarrian eskulan esplotatua dago

The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.


2024-12-27 | ARGIA
Gutxienez 5.212 eraso matxista salatu dituzte aurten EAEn, iaz baino %8 gehiago

2024ko azarora bitarte 683 sexu eraso salatu dituzte, iaz baino %16,7 gehiago, Emakunderen arabera. Familia barruko indarkeria salatu duten emakumeen kopurua ere handitu da (975 izan dira), baita bikotekide edo bikotekide ohiek egindakoa ere (3.554).


2024-12-27 | Euskal Irratiak
Benito Lertxundi
“Zuzeneko emanaldietan beharrezko den xarma galtzen ari nintzela sentitzen nuen”

Benito Lertxundi 60 urte iraun duen kantugintza uzten zuela jakinarazi du Durangoko azoka aitzin. 2023an Gernikan grabatu zuen kontzertu baten diskoarekin bururatuko du bere ibilbide handia bezain aberatsa. Bazuen urtea hartua zuela erabakia, ez da erraza izan horren berri... [+]


2024-12-27 | Gedar
Eguberrietan 110 osasun-zentrotan ezarri ditu murrizketak Osakidetzak

Iazko Gabonetan, hamabi ordurainoko itxaronaldiak izan ziren. Urtean 180 egunetan ezartzen ditu nolabaiteko murrizketak Osakidetzak.


Ibai Ripodas: “Balorazio oso positiboa egiten dugu, orain gazteek sortu beharko dituzte presoei elkartasuna helarazteko bide berriak”

Hatortxu Rock jaialdiko 29. edizioa egingo da larunbatean Atarrabian. Sarrerak jada agortuta daude, baina txandak osatzeko laguntza behar da oraindik.


2024-12-27 | ARGIA
“Euskaraz ez dakien pertsona bat” izendatu dute Eitb.eus-eko zuzendari, LABek salatu duenez

"Euskalduna ez den pertsona bat –Nagore de los Rios– hautatu du EITBko zuzendaritza nagusiak Eitb.eus eta Social Media atalerako zuzendari posturako, eta, ondorioz, euskaraz ez dakien pertsona bat izendatu dute helburuen artean euskararen... [+]


Eguneraketa berriak daude