"Nahasteko baino ez du balio subjektuak"

  • Gasteiztarrak euskara aztertu, ikasi eta irakasteko metodo heterodoxoa idatzia du. Esate baterako, subjektua haizea hartzera bidali behar dela dio. Beste hizkuntzetako gramatiken arauei begira omen gabiltza eta horrela euskara zaila dela esatea ez omen da harritzekoa.
Gontzal Fontaneda
Gontzal Fontaneda gasteiztarrak euskara aztertu, ikasi eta irakasteko metodo heterodoxoa idatzi du.Jaizki Fontaneda
Gontzal Fontaneda (1943) 15 urte zituela hasi zen euskara ikasten Gasteizen, 1958an, eta 24 urterekin euskara irakasten. Irakasle zela ikasleen galderak erantzuten galtza bete lan izaten zuen. Eta beti entzun behar euskara hizkuntza zaila dela beste hizkuntzekin alderatuz. Ez, euskara hizkuntza logikoa, erraza eta egitura argikoa da Fontanedarentzat. Gakoa: ikasteko, irakasteko zein aztertzeko erabiltzen den gramatika metodo okerra omen. Gramatika ofiziala beste hizkuntzen metodoari begira omen dago eta hark euskarari ez dio balio. Hitz bitan ulertzeko: beste hizkuntzak izen sintagmaren eta aditz sintagmaren batasunean oinarrituta daude, euskal aditza berriz, hiru sintagmak jokatzen dute: nor-nori-nork hirukoteak. Subjektuaren bila ibili beharrean nor-nori-nork famatuari egin behar zaiola kasu, alegia. Eta deklinabidearen kontzeptua ere ez darabilgu ondo; Fontanedaren ustez euskarak izenak ez ezik aditzak ere deklinatzen ditu.


Nola ikasi zenuen euskara?


Araban bazen Araiako Urrestarazu [Andoni Urrestarazu, Umandi, 1902-1993]. Euskaltzale fina zen eta gramatika bat egin zuen, nolako gramatika! Oraciones objetivo-pronominales, alegia, lehen ez zegoela nor-nori-nork. Urrestarazuren hiruzpalau ikasle Gasteizen zortzi bat ikasleri irakasten hasi ziren. Horrela hasi nintzen ni.

Urrestarazuren gramatikarekin hasi zinen orduan.


Gero azaldu zen nor-nori-nork, Elvira Zipitriaren bidez. Estibalizko priorea bere ikaslea zen, nire adiskidea eta liburuxka bat idatzi zuen: Nor-nori-nork el secreto del verbo vasco. Nire ustez nor-nori-nork ez da aditzaren sekretua bakarrik, perpausaren ardatza baizik, aditza jokatzeko gogoan izan behar duguna. Subjektua zein den jakiteak ez dio axola, aditza eratzeko balio ez duelako. Jendea nahasteko baino ez du balio subjektuaren kontzeptuak.

Noiz konturatu zinen hortaz?


Irakasle nintzela. Ikasleak irakasleari galderak egiten dizkio eta ai-ai! Horrela sortu zitzaidan kezka. “Zergatik da euskara horren zaila?” diote ikasleek eta horretara heldu nintzen: guk latinezko gramatikan ikasi eta irakasten dugu gramatika horrekin zerikusirik ez daukan hizkuntza.

Ikasleen bultzadaz landu zenuen beraz teoria hori.


Galdera batzuentzako erantzunik gabe geratzen nintzen. “Zergatik erabiltzen dut hemen naiz eta hemen dut?”. Pentsatu eta pentsatu horretara iritsi nintzen: euskara bestelakoa denez gramatika ere bestelakoa dauka. Hori oso heterodoxoa da, gramatika ofiziala latinaren munduan baitabil.

Gaztelaniak, frantsesak eta Europako gainerako hizkuntzek gramatika egitura berdina al daukate?


Ezagutzen ditudan hizkuntza guztietan, ingelesa, errusiera, italiera, frantsesa, katalana..., aditza subjektuari begira dago. Subjektua eta aditza, eta besterik ez. Euskaraz ez. Euskaraz nor, nori eta nork aldatzen direnean aditza aldatu egiten da. Orduan, zein da subjektua? Bost axola! Inportanteenak aditza jokatzen duten elementuak dira.

Jendeak dio beste hizkuntzekin alderatuta zaila dela euskara.


Nire ustez ez. Eman dezagun aleman batek gaztelania ikasi nahi duela eta Madrila joan dela. Ikasgelan eseri eta irakasleak esan du: “Orain amar aditza ikusiko dugu. Yo amo, tu amas...”. Imajinatu irakasleak dioela: “Orain esadazue zein diren nor, nori eta nork”. Horrek ez luke zentzurik ezta? Guk, hain justu, alderantzizko galdera egiten dugu: zein da subjektua? Zertarako subjektua? Gaztelania irakasteko nor-nori-nork irakastea txorrada handia da eta guk subjektua ikastea beste hainbeste.

Euskal euskara metodoa landu zenuenean beste irakasleen laguntzarik izan al zenuen?


Bakarrik hasi nintzen. Frankismoaren azken urteetan irakastalde handia sortu genuen hemen eta diru pixka bat lortu genuenean geure ikasliburua egin genuen. Irakasleei planteatu nien neure ideia, subjektua baztertu eta nor-nori-nork erabiltzea, eta baietz esan zuten. 1981ean AEK eratu zen eta metodo berriekin nirea ahaztuta geratu zen. Baina lau urtetan eman genituen klaseak eta inork ez zuen “aita esan du” esaten. Nire ustez funtzionatu egiten du.

Irakasle lanak utzi zenituenetik ikaslerik izan al duzu?


Beti daukazu laguntza behar duen ilobaren bat edo adiskideren baten seme-alabaren bat IVAPeko hizkuntza eskakizuna prestatzen ari dena. Zailtasunen aurrean neure ikuspegia eman diet eta ondo moldatu dira, gramatika ofizialeko nahasketarik gabe.

Euskaltzaindiari aurkeztu zenion metodoa.


Nire ustez ez zuten irakurri. 1975ean, euskara titulu bat atera nahi nuela medio tesina bat idatzi behar nuen eta pentsatu nuen horri buruz idaztea, web gunean dudanari buruzko laburpena, alegia. Bidali nuen eta titulua eman zidaten, ez dakit ordea irakurri zuten, inork ez zidan esan ondo ala gaizki dagoen.

Ez al duzu kontrastatu adituren batekin?


Ez. Euskaltzaindiako Gramatika Batzordera bidali nuen lana eta erantzun didate lan hori egiten aritzea interesgarria dela, baina beraiek beste modu batera egiten dutela lan. Alegia, “segi zeure bidean” esan didate. Nire lanaren heterodoxotasuna ikusita badakit Euskaltzaindiak orain ez duela dena hankaz gora jarriko! Alabaina, oso kritika gutxi egin didate eta hori gauza txarra da.

Kontrastatzea nahiko zenuke.


Elkar-eko editore bati kopia bat eman nion eta hark aditu bati. Aditu horren kritika badaukat eta gauza batzuetan arrazoia zuen eta aldatu egin ditut gauza batzuk eta beste gauza batzuetan tinko nago. Baina bi kritika baino ez ditut jaso eta web gunea izan arren oso urri idatzi didate.

Azkenak
2025-02-18 | Euskal Irratiak
Miarritzeko euskal ihauteriak berpiztu dituzte tokiko elkarteek

Hamarkada batez lokarturik izan ondotik, otsailaren 22an iratzarriko dute hartza Miarritzen. Festilasaik, Arroka elkarteak, Maritzuli dantza konpainiak, Gaztetxeak eta Ikastolak bat egin dute, aurten, programazio berezi bat eskaintzeko.


2025-02-18 | Antxeta Irratia
Hendaia, Urruña, Donibane Lohizune eta Ziburuko herriek hamabostaldia antolatu dute euskararen erabilera hauspotzeko

Hizkuntzarako ere gurasoak haurrentzako eredu direla kontuan hartuta, euskararen erabilera eta irakaskuntzari buruz sentsibilizatzeko helburua duen hamabostaldia antolatu dute Hendaia, Urruña, Donibane Lohizune eta Ziburuko herriek. Martxoaren 15etik 30era guraso... [+]


Ekainaren 1 era atzeratu dute Iparraldetik zirkulatzeko ingurugiro agiriaren derrigortasuna

Apirilean zen sartzekoa araua baina atzeratzea erabaki dute. Derrigorrezkoa izanen da ibilgailuetan agiria eramatea, ez soilik hiri eta herri nagusienetan sartu ahal izateko, baita kostalde osoko errepideetan mugitu ahal izateko ere.


Sabotaje algoritmikoaren alde

«I will overturn, overturn, overturn, it[…]»
Ezekiel 21:27 – King James Version

«Algoritmo guztien gainetik, algoritmo guztien azpitik»
Xabier Landabidea

Deseroso nago, deseroso gure jendarteak teknologiarekiko hartu duen jarrera kasik... [+]


HezkuntzArtea taldeak manifestua aurkeztu du: “Moda pedagogikoak bata bestearen atzetik ezarri dituzte”

Irakasleek urtetan pilatutako jakintza kontuan hartzea, klaustroek erabakiak hartzeko autonomia bermatzea, IKTen “uneoroko erabilera” sustatzen duten planak geldiaraztea, eta ikasgeletan aldaketa metodologikoak sartu aurretik dituzten ondorioak tentuz aztertzea... [+]


2025-02-17 | ARGIA
Ikasle feministek elkarretaratzea egin dute Gasteizko EHUko campuseko irakaslearen sexu erasoak salatzeko

Gertatutakoak ez direla kasualitatea azpimarratu dute. Unibertsitateko eremuetan indarkeria matxista gertatzen dela azaldu dute, eta arazoa sistematikoa dela. Protokolo bat eskatu dute erasotuak babesteko. Erasotzaileak inpunitate osoarekin jokatu duela salatu dute.


Bi futbol taldek planto egin dute irain arrazisten aurrean Bizkaian eta partiduak bertan behera geratu dira

Gaztelueta C -Berango C gazteen futbol partidua bertan behera geratu zen Larunbatean. Jokatzen ari zirela Gaztelueta C taldeko gazte batek aurkariari "beltz zikin madarikatua" deitu zion. Gorengo erregional mailako Otxarkoaga-Iturrigorri partiduan ere... [+]


Bederatzi pertsonari lau eta hamar hilabete arteko kartzela-zigorrak ezarri dizkie Voxen kontra protesta egiteagatik Bilbon

Atxuri auzoan 2019ko azaroaren 5ean Voxen kontra egin zuten bederatzi pertsonaren kontrako epaia iritsi da. Akusatuek ez dute espetxean sartu beharko.


2025-02-17 | Axier Lopez
Itziarren semea?

Ia mende batez, Euskal Herrian ez da belaunaldirik tortura ezagutu ez duenik. 1960tik 5.379 lagun dira ofizialki, baina askoz gehiago dira, publikoki torturatu gisa agertzeak min egiten duelako oraindik ere. Eta seguruenik, oinarri-oinarrian ez delako ezer aldatu. Polizia... [+]


Eneko Anduezak PSE-EEko idazkari nagusi izaten jarraituko du

PSE-EEren zuzendaritza berriak alderdikideen %95en onespena jaso du. Anduezak proposatutako Batzorde Exekutiboan aurreko 26 kideetatik zortzi aurpegi berri daude soilik.


Europak toki bat aldarrikatu nahi du Ukrainako bake negoziaketan, AEBen bazterketaren aurrean

Macronek egindako deiari erantzunez, NATOko eta Europako agintariak Parisen elkartuko dira astelehen honetan, AEBek eta Errusiak iragarri ostean Ukrainako gerra amaitzeko elkarrizketei heltzekotan direla. Europak diru asko xahutu du Ukraina laguntzen, eta gerra amai dezakeen... [+]


Erantzukizun publikoak hartzea eskatu dute Euskal Herriko Torturatuen Sarearen aurkezpenean

Torturak jasan dituzten 900 lagun bildu dira Donostian Euskal Herriko Torturatuen Sarea aurkezteko, otsailaren 15ean. Ekimenak torturatuen bozgorailu izan nahi du, eta oraindik torturen berri eman ez duten herritarrak sarera batzera animatu dituzte. Eusko Jaurlaritzari eta... [+]


Labrazaren defentsan
"(Oiongo osoko bilkuraren) helburua argia da, legez legitimatzea tramitazioan irregulartasun nabarmenak dituzten megaproiektu energetikoak"

Joan den asteazkenean egun gogorra eta desatsegina bizi izan genuen, ez bakarrik Labrazarentzat, baita zentral eoliko,... [+]


Gazteen arteko genero arrakalak gora egin du kokapen politikoari dagokionez

Azken hogei urteetako gazteen kokapen politikoa izan dute aztergai The Economisten. Europan 18-29 urte arteko gizonak emakumeak baino posizio kontserbadoreagoetan kokatzen dira. 


Gasteiz inguruan Vitoria Solar 1 eta 2 parke fotovoltaikoak eraikitzea onartu du Eusko Jaurlaritzak

Parke bakoitzak hirurogei hektarea izango ditu, eta 32 milioi euroko aurrekontua du proiektuak. Ingurumen eta baimen teknikoak berretsita, egitasmoari hirigintza baimena baino ez zaio falta eraikitzeari ekiteko.

 


Eguneraketa berriak daude