Mendiak, bistan da, agerian du bihia; nabarmen garaua. Geure Tintinen bila, sarea bota dut. Arrazakeria kontuetan, ez gabiltza gibel. Mexikon dela, Jean Elizalde, Zerbitzarik, oharra Gure Herriako irakurleei: “Hura begitartea! Nihun ez dute segurki lehen garhait saririk irabaziko beren edertasunarentzat! Ez da Indianoak baino mozkor handiagorik. Ez, Indianoeri batere ez diotet nahi.
Egia da ez nukeela lehen kausituari ezpainetan musurik emanen…”. Hori mexikarrak. Espainiaren inperio ahuldutik manumitu nahian dabiltzan kubatarrak ez dira ederragoak, ordea. Kasu Emeterio Arrese, gure poeta errepublikano laikoari: “Mutur zapalak, ez dakizute/zer dan emen jaiotzia/seme leialak dakin bezela/amarengatik illtzia”. Bertsotan, eta Pello Urkiolaren karikaturara jo gabe, jatorrago, entzun dugu handiagorik.

Arrazaz landa, berriz, gura bestekoak ditugu zapalketa oihuak. Yomingo Soubelet-ek hagiografia ezin ederragoa du Petain marexalaz. Filofaxistez ari garelarik, Jon Mirandek pedofiliaren gorazarre lotsarik gabea egiten du, zoragarri egin ere. Neskatxen erabileraz gabiltzalarik, berriz, non dira emakumeak, oro har, Tintinen kongotarrak bezala, “estereotipo zakarren menpetik” libratzen…?

Zalantzarik gabe, askotan hobe da ederretsi den obraren egilea ez ezagutzea. Borgesen ipuin zoragarriekin gozatu ederrik hartu dugunok, lerro bakoitzean izan behar dugu akorduan militarren diktadurari eman zion babesa? Antzeko egoeran ezagutu dut hamaika tintinzale. Pierre Assoulinek haren egileaz burutu biografia mardula, zaleena ere zapuzteko modukoa da. Assoulinen arabera zen Herge filofaxista, katoliko prekonziliar –Vatikanokoa barik Trentokoa, ordea–, autoritario, egolatra eta estua. Eta?

Bere garaian, Hergek berak barkamena eskatu zuen bere liburuetako askoren eduki mingarriengatik. “Inguruan nuen gizarte burgesaren aurreiritzietan edan nuen”, esan zuen. Aukera izatera, ez zituela ostera ere egingo. Hori da gutxienekoa, eta hortxe da, era berean, gakoa.

Orain dela 77 urte argitara emandako fikzio lan bat erretiratzeko galdegiteak berak ematen du gizartearen neurria. Fikzioa fikzio den heinean, bere horretan hartu beharrekoa da, ez dago besterik. Gizarte normaldu batean, izango du obrak berau ideologikoki aztertuko duenik, gaztigu etikoak egingo dizkionik. Edo editoreak konponduko du, eta ez argitaratzea erabakiko –Koldo Mitxelenak Miranderi Eganez “bertzela akabo aldizkaria”–, eta kito. Ibinagabeitia eta Zaitegi, gu gehienok baino katolikoagoak biak, erresumindu ez eta geuk galdegin behar Haur besoetakoa erretiratzeko?

Obra bat en efigie erreta, kiskalia besterik ez du laztantzen gar garbitzaileak. Beste era batera esanda: Tintin Kongon erretiratuta, koloniazalea Herge zela uzten da agerian, baina ez da ez Belgika, ez bertako errege-erreginak, ez estatua inperio zen garaiko beste ezer jartzen zalantzan. Ezer ez da ez ezeren ondorengo ez ondorio. Horrela bada, zikin nahiago.