Uztaoa eta goilora

  • Gorritutako mahaian ari naiz, uztaopean. Urteoro azaltzen da mahai honetara, lagun onen gisan, gorri bizi lore belazeetan bezalaxe. Aurtengora arte hornato soila zena jatena dugu oraingoan, eta inoiz jaterainoko aukera ematen duenaren eran sekula baino lagunago.
Aurreragokoan azaltzen nizkizun uztaoaren izen goiti eta beheitiak. Oraingo beste gorri batek geurean ugaria den epilobium sp., goilorak alderantzizkoa du. Alderantzizkoa, izen bakarra topatu baitiot euskaraz, goilora. Eta, lehenaz gain, muturra zimurtzen zait. Milaka eta milaka urte gure artean, euskaldunon urrezko aro magdaleniensea tartean eta izen bakarra? Nola liteke? Pinuaren eta urkiarenarekin batera garai horretako bere polenaren arrastoak aurkitu izan dira, eta Ekaingo leizeko katedralean zaldiak margotu eta gurtzen zituen gizarteak, barazki goxo gisa jan daitekeen landare honek goilora modernoegia baino izen primitiboagorik jarri eta jaso ez izanak harrizkotzeraino harritzen nau.

Landare genero honen epilobium izena grekoko epi gaina eta lobos, fruitu edo leka hitzak lotzetik dator, lekagainekoa, hortik ote dator goilora itsusia? Botanikari modernoek emandako grekozko izenaren itzulpen modernoagotik, alegia? Botanikariek jarritako izen honek badu arrazoirik, uztaoaren behigorriaren gorria arraxta xuri batzuk gorabehera urardoarena da goiloraren lorea hipanto deitzen den eta gero fruitu izango den txorten luxe baten gainean zabaltzen baitu. Genero honek bezala, landare gutxik garatu dute hipanto hau. Uztao hezezalearen haziek eratzeko flotagailu antzeko bat duten gisan, zalea den megaforbio edo belaze natural eder haizetsuetan barreiatzeko bilo-ile-hari tankerako batzuk ditu hipanto honetan haziko den hazi bakoitzak. XIX. mendean kotoiaren antzeko eta ordezko haria egin ahalko ote zen jakiteko saio batzuk burutu ziren honekin baina zakurraren zaputza!

Hemen bai baina uztaoak gorritutako mahai honen antipodetako Zeelanda Berria nahiago, hemengo aldean goilora espezie asko dira han. Kontuz ordea, hornamenturako landatuta erruz zabaldua izan baita gero nahi ez zen makina bat tokitara… Bestela ere ez al gara nahikoa Zeelanda berritzen ari?

Azkenak
Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]


Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari

Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.


Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak

EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".


AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?

Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]


Emeadedei + Mahl Kobat
Gutaz ari dira

EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.

----------------------------------------------------

Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]


2025-02-14 | ARGIA
Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute

Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]


2025-02-14 | dantzan.eus
Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]


2025-02-14 | Sustatu
Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]


2025-02-14 | Euskal Irratiak
David Gramond
“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]


2025-02-14 | Gedar
Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

 Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.


Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.


Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]


Eguneraketa berriak daude