Aventuras de un maketo
- Arrazoi objektiboak irrazionaltasunik subjektiboenera eraman gaitzake, samur asko. Arrazoi objektiboa, azken finean, arrazoi errealaren eta arrazoiarenaren artean kokatzen da, hots, ez da arrazoi hutsa ezta erreal hutsa ere. Horren guztiaren bereizketa eremua, aldiz, gaua eta egunaren artekoa bezain eskuragaitza da.
Sarrera horretara eraman nau, oharkabean, Aventuras de un maketo deritzan liburuaren irakurketak. Nire adiskide adindu baten etxeko liburutegitik eskuratu nuen. Liburua Kaliforniako Orfeo argitaletxeak eragin zuen, argitarapena, 1957an, Madrilen egin bazen ere. Egilea, Pedro Fernandez Ormaetxea (PFO) da, Burgosko Vadocondes herrixkan 1888an jaioa. Eta egileak berak aitortzen duenez, bere euskal jatorri biologikoa oso data urruti batean ezkutatzen zen, gutxienez zazpi belaunaldi lehenago. PFOren sendia Burgosko Fuentemolinos herrira aldatu zen, eta bertan PFO amaz umezurtz geratu zen. 1900 urtea zen.
Gipuzkoako Aretxabaletari egokitzen dio tarte berezia PFOk, 1902ko abuztuko jaietara bidaiatu baitzen Vadocondesetik, bera bakarrik. Ibilbidea trenez egin zuen Gasteiztik Aretxabaletara: “Allí nos esperaba la diligencia con sus cuatro caballos que, poco después, me dejaba a la puerta de la casa parroquial donde vivía mi tío Jose Joaquin Arin, el cura del pueblo”. PFO etxe hartara iritsi orduko, bertan zeuden “mamá Pepita, el tío Gervasio, la abuela...”. Eta jaien ostean, denak Billabonara: “Las tierras de mi abuelo estaban sembradas de maíz y plantadas de castaños y manzanos” ikusteak umea harritu bide zuelarik.
PFOk Memorias de un maketo liburuan bere bizitzako pasarteak agertzen ditu, batez ere behin koxkortuz gero Amerikako Estatu Batuetan eta Filipinetan burututakoak. Bien bitartean bere sendiak gorabehera dezente bizi behar izan zituen. Eta Fernandez Ormaetxea abizenekoei Fernandez Arin anaia-arrebaorde ugari gehitu zitzaizkien. PFO Manilan lanean ari zela aita hil zitzaion, eta Mamá Pepitak erabakia hartu zuen: anaia apaizarengana aldatuko zen bizitzera. Jose Joakin Arin, ordea, ordurako Arrasateko erretorea zen. Eta 1930 inguruan Pepita Arin eta fernandez-arindarrak sarrailagile herrira heldu ziren, bizitza berri bati ekiteko asmoz.
Baina gerrak asmo guztiak hankaz gora ipini zituen. Eta arindarren atera jo zuen faxismoak, herensuge aseezin modernoa balitz bezala, giza tributuak exijituz. Eta, besteak beste, Jose Joakin Arin erretorea etxetik atera eta Oiartzungo kanposantura eraman zuten frankistek, bertako hormaren kontra fusilatu zutelarik. Une hartan PFO Manilan bizi zen, iparramerikar nazionalitatea eskuratuta.
Hogeita bat urte beranduago kaleratutako bere liburuan irakurtzen da: “Mi familia en España era completamente apolítica, era gente sana y laboriosa, y gracias a eso, a pesar de estar esparcidos por toda España bajo el dominio de ambos regímenes, nada grave les sucedió...”.
Hasieran nioen bezala, arrazoi objektiboa ez da arrazoi hutsa ezta erreal hutsa ere. Auskalo zer arrazoik eraman zuen PFO halako baieztapenik egitera! Zentsurarako beldurrak? Zentsura bera izango al zen egileak idatzitakoa estali zuena? Uko egingo al zion PFO maketoak bere euskal sendiari? Ez al zuen PFOk fusilatze prozedura ariketa larritzat hartuko? Egon badago beste galdera bat ere: benetan fusilatu al zuten erretorea? Tamalez, horri dagokion erantzuna da erreal huts bakarra.
Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.
Getariako etxebizitza batean egin dio eraso. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.
Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.
Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]
Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]
Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]
Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]
Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.
Euskadiko Euskal Pilota Federazioa eskubide osoko kide izatea onartu du Nazioarteko Pilota Federazioak, larunbatean Iruñean egindako batzarrean. Ofizialtasuna lortzeko bidean urrats handia da, "lorpen historikoa", Euskadiko Federazioak adierazi duenez, baina... [+]
Dozenaka lagun batu dira igandean Laudioko Herriko plazan, Ez zara fisioa, erasotzailea zara lelopean.
Abenduaren 26an, aireko eraso batean, Israelgo armadak bost kazetari palestinar hil zituen. Haiekin 130 kazetari palestinar hil zituzten. Albiste horrek gauza pare bat gogorarazi dizkit, lehenengoa, benetako kazetariek jasaten duten jazarpena munduko edozein lekutan, adibidez,... [+]
Azken hilabete hauetan hainbat institututan lan egitea egokitu zait eta, uneren batean edo bestean, ikasleekin lan merkatuak eskaintzen dituen aukerez hitz egin behar izan dut. Ikasleen tipologia askotarikoa da eta hiri berean asko aldatzen da auzo batetik aldamenekora,... [+]
Historikotzat nekez har daitekeen argazkiaren erdian agertzen den neskatoa idazten ari da, zer eta izenorde zerrenda bat: ni, zu, hura, gu, zuek, haiek. Beherantz begira egonik, neskatoaren begirada nolakoa den antzeman ezinik gelditu naiz ni.
Argazkilariaren lanari soraio,... [+]
Larunbatean Irala auzoko koarteleko ekintzarekin, #BotaKuartelak koartela eta armada guztiak desagertzea eskatu du. Gune horiek “benetako mehatxuetatik” babestuko dituen auzorako proiektuetara bideratzeko proposatu dute beste behin ere, hala nola desberdintasunetik,... [+]
Hondakinen artean oraindik identifikatu gabe dauden Palestinarrak ere ikusarazteko helburupean egin dute. Israelek Gazan 18.000 adingabe hil ditu urriaren 7az geroztik. BDZko Elisa Huarteren arabera, “zerrendetan oraindik ezezagunak diren izenak irudikatzen dituzten marra... [+]