Madarikatua
- Barrabas-belar goxoaren senide dira Rumex generokoak. Landare jende hau dena bilduko duen euskarazko izen bakar bat aukeratu ezinik jarri dut izen zientifikoa, xurgatu edo murtxatu adierazten duen latineko rumo hitzetik datorrena. Erromatarrek, inondik ere, egarria asetzeko mineta, mingotsa, goxoa, belar-gazia edo gazigarratza (Rumex acetosa) murtxakatzen zuten, oxalato garratzak freskagarri egiten baitu.
Berari begira ni sentitzen naiz, ordea madarikatu. Rumex genero honetako ahaideek geurean dituzten izenen emanak eta horiek jasotzerakoan eraiki den nahaste-borrasteak ia nobedadearaino burzoratzen nau. Hara: Rumex angiocarpus, R. acetosella, R. friesi, R. hydrolapathum, R. patientia, R. tingitanus, R. scutatus, R. amplexicaulis, R. acetosa, R. intermedius, R. crispus, R. conglomeratus, R. sanguineus, R. pulcher, R. obtusifolius, R. bucephalophorus eta Rumex x pratensis behintzat inoiz geure florakotzat jaso izan dira. Dagozkien euskarazko izenak jasotzerakoan dator zurrunbiloa: aipatutako mineta, mingotsa, goxoa, belar-gazia, eta gazigarratzaz gain andere-belarra, ahagoa, ahagorria, zioblatxa, ziolatxa, ziorlatz eta ziorlatxa, atxitabla, andragarratza, lapaza eta lapaitza, lapazuala, gazi-gaxa, uztaoa, uztao handia, uztao txikia, gazigoxia, laxebelarra, mingarratz txiki eta handi, martxinbedarra, martxingarratza, martxingarra, martxinladarra, pintxagar, ozpin-belarra, ozpiñontzi, plantana, txarragitxarra, txingarres, txintxagar, atxitabla, barrengorri, espimendarri, tximingorri, txirritabla, armixola, garramixola... Zorabiotik neure oneratu ondoren, zikulu-saltsa hau nork argitu zain naizen artean genero honen lore batzuk bildu eta mahai gaina gorri jartzera noa.
Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]
Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]
Gizartean gatazka sortzen duten proiektuak jai bezperetan onartzeko ohiturari jarraituz, abenduaren 20an onartu du Eusko Jaurlaritzak Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialaren "behin behineko bertsioa". EH Bizirik-ek elkarretaratzea egin du Jaurlaritzaren... [+]
Erik Etxartek, Sophie Layusek eta Antton Etxeberrik osatutako lehendakaritzak ordezkatuko du Peio Jorajuria, 2019tik Seaskako lehendakari dena.
Santa Marta komunitateko (El Salvador) ADES Garapen Ekonomiko eta Sozialerako Elkarteko presidentea da Vidalina Morales. “Rol horretatik harago, ingurumen ekintzailea ere banaiz, giza eskubideen defendatzailea eta emakume baserritarra; hainbat urtez borrokan egon diren... [+]
Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]
HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.
Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]
Hainbat euskal presok salatu duenez, Zaballako espetxezainek "ezkutuko greba" hasi dute, haien erdiak gaixotasun baja hartuta. "Ezkutuko greba honen bitartez, 'zerbitzuaren gabeziak' salatzea dute helburu, baina benetako greba bati ekin ez, eta preso... [+]
Herriko elkarte eta eragileek antolatzen dute Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen, sorreratik. Goizetik gauera jakin dute udalak hartu duela ekitaldiaren jabetza eta beraz, ekitaldiaren inguruko azken erabakiak haren gain geratu direla: “Udalari eskatzen diogu... [+]
Ez dut maite aterkia partekatzen ez dakien jendea. Ez dut maite azkarregi ibiltzen den jendea, ni ez naizenean; ez eta polikiegi ibiltzen dena ere (tira, horiek pixka bat bai, baina pixka bat bakarrik). Ez dut maite autobusean pasilloaren aldeko eserlekuan esertzen den jendea... [+]
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]