Pernando Amezketarra baino lehen ere izango zen norbait. Duela zazpiehun urte, adibidez, Granadan, eta ez Errezilgo baserrian, baizik eta Andaluziako Granadan, al-Andalusen, arabiarrak egon ziren, eta orduan entzuten omen ziren gizon batzuk arabieraz, kantuan, inprobisatzen. Ordukoa da arabiar historiak jaso duen lehen poeta herrikoi ezaguna: Gben Gazman, lehen haddayeh, arabiar bertsogintzaren aita. Baina Mahoma urte batzuk lehenago bezala, kultura ere lur santurantz hurbiltzen joan zen Espainiatik ihesi, eta bidean, poeta herrikoien hazi batzuk erori ziren Marokon, Tunisian, Egipton, eta beste herri arabiar askotan. Urteak pasatu eta gero, ikus daiteke, uztarik oparoena Palestinan eman dutela.

Herriaren ahotsa

Noh Ibrahim Haifakoa, Shehade, El Jalamawi… Poeta herrikoi palestinar asko izan dira, eta onak, ulertzen dutenek diotenez. Herriaren ahotsa omen da poeta herrikoiarena, eta herri isilduak eta sufrituak are gehiago gurtzen du bere ahotsa lau haizetara zabaltzen duena. Horregatik da, agian, inprobisazioaren tradizioa errotuagoa palestinarren artean. Sirian ere badira, eta Libanon ere bai, eta pixka bat gehiago miatuz gero azalduko dira berriak. Baina arabiarren artean ezagunenak palestinarrak dira. Noh Ibrahim adibidez. Poeta herrikoi iraultzailea esaten zioten, Haifan jaioa 1936an, 1948ko Nakba, desastrea arabieraz –Israelgo Estatua aldarrikatu zen urtea–, bere larruan ezagutu zuen, eta min horri kantatu zion sarri. Baina ez Ibrahim bakarrik, XX. mendeko poeta herrikoi gehienak izan dira hitzaren gudariak, minaren kantariak. Eta maitatuak. Gaur egun ere, ezkontza gehienetan ikusiko da, eta manifestaldi bukaeretan zer esanik ez, poeta herrikoi bat herriari kantuan. Batez ere Palestinako iparraldean, Jenin inguruan, Nabulusen, Tulkaremen, edo Kalkilian. Eta baita Galileako eskualdean ere, Libano eta Siriako muga-mugan, munduak Israel deitzen dion Palestinako lur apartatuan.

Baina Israelen okupazioak herri oso bat zauritzen du, eta baita herriko kultura ere. Poeta herrikoiak, batez ere bigarren intifadaz geroztik, askotan egoten dira plazara ezin joanez, eta etxeko bakardadean kantatzen du bertsolariak, bertsolari tristeak. Lehenago Jordaniara, Libanora, Siriara, Kuwaitera eta beste herrialde arabiarretara maiz joaten ziren poeta herrikoi palestinar sonatuenak lekuan lekuko bertsolariekin kantatzera. Aspaldion, israeldarren kontrolek oso gutxitan uzten diete kanpora ateratzen, eta Jenin inguruko ehun bat bertsolariek Jenin inguruan kantatu behar dute. Mousa Hafez bakarrik da –askok onentzat jotzen duena–, israeldar herritartasunaren jabe denez, Palestina historiko osoan ibiltzen dena kantuan.

http://www.argia.eus/palestina kanalean, bidaiako ikus-entzunezkoak.