Hizkuntza eta hezkuntza
- Jon Sarasuak aspaldi esan zuen: euskalki jakin batzuetan hazi eta trebatutako umeak abantaila txiki batzuk bazituela beste euskalki batzuetan hazi zenarekiko, bertsotan egiterako garaian. Bere burua jartzen zuen adibidetzat. Etxean Orioko euskara egiteak errazbidetzen omen zion jendearekiko komunikazioa. Konturatzen omen zen, Leintzeko euskaran bertsotan hasiz gero gatxagoa gertatzen zitzaiola jendearekikoa egitea. Azken hamabost urtean dezente aldatu dira gauzak. Bertsotan bizkaieraz egiten dute bizkaitar bertsolari puntako gehienek Bizkaian ari direlarik. Izango du horrek eraginik noski, bertso-eskolatan ere. Baina iaz zarauztar bat suertatu zen garaile Gipuzkoako Eskolarteko txapelketan. Eta aurten beste bat. Ematen du zer pentsatua. Batutik gertu samar dauden euskalkietako mintzodunek abantaila dute edo bertso-eskolen antolaketa indarra eta lana da emaitzak sortzen dituena?
Errepidean
Euritsua joan da maiatza. Ez dakit datuek hala islatuko duten, baina nire pertzepzioak ez dio gezurrik. Errepide bazterretan auto mordoa ikusi dut iraulita edo jiraturik. Horrelakoetan, eskuineko hankak berez egiten du zimurtzera eta begi-gogoak errepidean jartzen dira derrigor, erne. Ez dakit horregatik den, akaso bai, baina jabetu naiz gero eta gutxiago egiten dudala autoan bertsotan. Ez da seinale onegia. Beti sinetsi izan dut bolantean egiten dela aurrerakadarik gehien bertsotan ere. Oker botatako bertsoak autoan zuzentzen dira; etorri gabeko ideiak autoan etortzen; botatako onak autoan hobetzen dira. Imanol Lazkanorena etorri zait gogora: txapelketaren baterako edo izena eman eta etxean urduri egoten omen zen zer egin asmatu ezinik. Horrelakoetan autoa hartu eta norabide jakinekorik gabe gidatzen omen zuen. Errepideak eta auto-kabinako bakardadeak eragiten omen zion kantari hastea. Hura omen zen beretzat entrenamendurik onena. Erregaiek eta autopistek bestelako prezioa zuten garaiak izango ziren. Errepideetan hainbeste arrisku metatzen ez zen sasoia.
Noraezean
Bertsotan libreko saioek denetik sortzen dute. Gehienetan desasosegua, nondik hasi eta nola segi ez dakizulako. Askotan jardun hesitua samurragoa da librekoa baino. Baina besteetan asebetea sortzen ere badakite. Ez naiz aurrez eskemak egin zalea, zaletasun falta hori alferkeriak sortua ere izan daitekeela aitortuz. Norabide jakinekorik gabeko diskurtso batek bide egin eta zidor ezustekoak hartzen dituelarik, orduan sentitzen da sortzailearen benetako poza. Programatu ezineko jarduna da, hitza hitzari eta argudioa argudioari katigatuz baino osatzen ez dena. Bertso-bazkari batean Irungo Ogasun saileko gorabeherez kantatzea erabaki eta kantatzea ez legoke gaizki. Baina ederragoa da, bertan dagoen mutiko ile-hori batez hasi kantuan, eta batek esatea goizeko herri-kirol frogan sekulako sprina jo duela. Eta beste bertsolariak erantzutea, abiadura hori ez daitekeela alferrik gal, lapurretarako daukala mutil horrek gorpuzkera egokia. Lehen bertsolariak botatzea argalegia dela ordea, zama handirik gainean eramateko. Eta bigarrenak erantzutea, ez duela axola, gaur lapurretarik handienak ordenagailuz egiten direla. Orduan, Irungo Ogasun sailekoa letorke pare parean. Ez dakit entzuleak zenbateraino sumatzen duen, askotan, harribitxiak kasualitatez sortzen direla.
Bertsojazza
Bertsolaritza beste esparruetara zabaltzeko ahaleginean ari gara azken urteotan. Ez genuen bakarrak izan nahi munduan, eta poz eman zigun ez ginela frogatzeak. Kanpora jo genuen eta kanpotarrak etxera gonbidatu. Elkar ezagutza horrek bere fruituak eman zituen eta emango ditu. Auzoekin ere egin ditugu esperimentu bat baino gehiago: txistulariekin, dantzari eta trikitilariekin, antzerkilariekin, musikarien laguntzaz... Aurten, lehen aldiz, Donostiako Jazz jaialdian parte hartzeko bideak urratzen hasi gara. Ez da ahalegina gauzatu, baina datozen urteotarako beste apustu bat jarri diogu gure buruari. Trinitate plazan nahiago halere, Victoria Eugenian baino. Ilargiak, teilatuetako katuek eta leihoetako mutxurdinek izugarri laguntzen diete saxoa eta bertsoari.
Mugituz
Azken urteotan bertsotan deskubrimendurik egin badugu, alanbrerik gabeko mikrofonoak ahalbidetuak izan dira horietako batzuk. Plazarik ohikoenean ere, demagun Astigarragan eta idi-proben ondorengo saio konplimenduzko soilean, eskuan mikrofonoa duzularik, gauza desberdinak egiteko tentazioa sortzen da. Ez dago plazan entzule diren guztiei, eta guztiei berdin, kantatu beharrik. Mugitu egin zaitezke; norbaiten aurrez aurre jarri eta hari bota bertsoak. Edo harri gainean eseri. Edo bizkarra emanda kantatu... Edo mikroa alde batera utzi eta jendea hurbil dadin kale-kantoian bezalatsu hasi bertsotan ahots soilaren indarrez. Kokalekua desberdina denean, emaitza ere desberdina izan daiteke. Buruak ikusten ez dituen gauza asko ikus ditzakete begiek.
Aurtengo uda
ETAk su-etena bertan behera utzi duela irakurri berri dut Berrian, lerro hauek idazten ari naizela. Joan zen iraileko artikuluan idatzi nuen udaldian bertsolariok izan genuela aski lanik, betiberdina zen gaiari betiberdin erantzun beharrarekin. Inork ez zekien ezer; inork ez zuen deus zapuztu nahi; inor ez zen gai esperantza lainoaz harago joateko, ez gaien planteamenduan eta ez erantzun-bertsoetan ere. Esperantza lainoari aritu beharraz kexu nintzen. Aurtengo uda oso bestelakoa etor daitekeela ematen du. Esperantza desegin eta lainoari soilik aritu beharra ez da hobea izango.
Protestak 24 ordu bete dituenean, suhiltzaileak bertaratu dira udaletxera eta kateak moztu dizkiete bi gazteei. Bi kateatuek gaua bertan igarotzea "udaletxearen hautua" izan dela adierazi du Gazte Asanbladak, eta udalaren ordezkariek "ekintza deslegitimatzeko eta bi... [+]
Ez da gauza berria politikari profesionalak gizarteko arazoak estaltzeko ahaleginetan ibiltzea. Azkenaldian Denis Itxaso -EAEko Etxebizitza sailburua- entzun dugu etxegabetzeei garrantzia kenduz eta aditzera emanez gurean bazterreko fenomenoa direla; eta Begoña Alfaro... [+]
Iruñeko Zaldiko Maldiko Elkartean eta Baigorriko Bixentainean aurkeztu da aurtengo Nafarroaren Eguna, egun berean. Ohi bezala, apirileko azken igandearekin bat egingo da festa Baigorrin, eta horrez gain, apirilean hainbat ekitaldi egingo dira eskualdean.
Antropozentrismoaren aldaera traketsena eurozentrismoa izan zen. Europako mendebaldea, geografikoki, Kontinente Euroasiarraren penintsula txiki bat besterik ez da, baina lau mende luzez gertaera demografiko, teknologiko eta ideologiko batzuk zirela medio, bazter horretako... [+]
Hezkuntza eredu propioa "ezinbestean" independentziatik etorri behar dela adierazi dute, eta sistema propio hori "publikoa eta komunitarioa" izatea nahi dutela. Ikamak deituta, goizean zehar piketeak egin dituzte Euskal Herriko hainbat hezkuntza zentroetan.
Euskal Pilotako Nazioarteko Federazioaren eta Espainiako Federazioaren arteko gatazkak bere horretan jarraitzen duen bitartean, Jose Manuel Rodriguez Uribesek euskal selekzioaren aldeko adierazpenak egin ditu. Desadostasunak direla eta, Nazioarteko Pilota Federazioaren eta... [+]
Badakizuenok badakizue, beste gauza asko bezala, euskararen aldeko borrokan ere politikoek, eragile batzuek eta hedabideek beraien antzezlana saldu nahi digutela, benetakoa balitz bezala.
Lehen urtean pozik jaso nuen, "Euskaraldi" hau. Zer edo zer zen, ezer ez zegoela... [+]
Euskarak, mendez mende, zapalkuntza sistematikoa jasan du, eta oraindik ere borrokan dabil egunerokoan bere leku duina aldarrikatzeko. Hizkuntza baten desagerpena ez da inoiz berez gertatzen; planifikazio politiko eta sozialak eragiten du zuzenean. Euskaldunoi ukatu egin izan... [+]
Puntueusek eta Cyberzaintzak elkarlanean ikusentzunezko baliabide pedagogiko bat sortu dute gazteentzat eta haiekin lan egiten duten profesionalentzat: irakasle, guraso eta hezitzaileentzat. Ikusentzunezko honen bidez, ziberjazarpena ezohiko ikuspegi batetik... [+]
Kamioiak ez sartu ez atera. Horrela eman dute goiza BSHko Eskirozko lantokian. Parez-pare langileak aurkitu dituzte protestan. Hilkutxa batekin, elkarretaratze formatuan lehenbizi eta Foruzaingoak esku hartu behar zuela jakin dutenean eserialdia egin dute erresistentzia pasiboa... [+]
Dakota Access oliobidearen kontrako protestengatik zigortu du Ipar Dakotako epaimahai batek erakunde ekologista, Energy Transfer Partners enpresak salaketa jarri ostean. Standing Rockeko sioux tribuak protesten erantzukizuna bere gain hartu du.
Sareak nabarmendu du Euskal Herri osoko eragileak daudela bertan eta deialdiak 140tik gora atxikimendu jaso dituela: "Horrek islatzen du zein den gaur egungo errealitatearen urgentzia, lurraren defentsaren beharra eta auziarekiko dagoen konpromezua".
Koalizio abertzaleko hiru ordezkariek ohar baten bidez euren "frustrazioa" adierazi dute proiektu fotovoltaikoa ezin gelditzeagatik: "Egoera horren aurrean, ez gara legegintzaldia amaitzeko indarrez sentitzen". Proiektu honi ez! plataformak salatu du EH Bilduren... [+]
Lau agenteak lesio-delituengatik ikertzen ari dira eta horrek galarazten du 2024ko amnistia aplikatzea. Polizia horietako batek, ustez, gomazko bala batekin begi bat zartatu zion Roger Español kataluniarrari.
Arrazismoaren aurkako nazioarteko eguna kari, larunbat honetan 16 alderdi, kolektibo eta elkartek deia luzatu dute, Baionako Marengo eta Pannecau zubien artean giza kate bat osatzeko. Aniztasuna, elkartasuna eta giza eskubideen errespetua aldarrikatzera deitu dute,... [+]