Nazio Eztabaidagunean izan du sorrera ekimenak. Eztabaidaguneko Hezkuntza Batzordeak osatu du eta hezkuntza esparruko hainbat lagunen atxikimendua eta ekarpenak jaso ditu.

Hiru atal nagusi ditu Hezkuntza Akordioak: Euskal Herritarren hezkuntza eskubideak, Euskal Herriko Hezkuntza Publikoa eta Elkargunea. Abiapuntua hezkuntza eskubideen dekalogoa da, eta horri lotuta datoz beste puntuak. Izan ere, eskubide horiek bermatzeko publikotasunaren kontzeptu berria eta elkargune baten beharra ezinbestekoak direla uste du Hezkuntza Batzordeak.

10 hezkuntza eskubide

Dekalogo hori nazioarteko oinarrizko eskubideen hitzarmenetan oinarrituta osatu du Hezkuntza Batzordeak. 10 dira akordioarekin bat egin nahi dutenek aintzat hartu beharreko oinarrizko eskubideak. Horiek nola aplikatu hausnartzeko lan taldea osatu zen maiatzeko Nazio Jardunaldian eta bertan beharrezkotzat jo zuten euskalduntzeko eskubidea bermatzeko plangintza estrategiko orokor bat martxan jartzea. Hala azaldu digu Gorka Zozaia batzordeko kideak: “Hasteko, euskarak ofiziala izan behar du leku guztietan, eta hori horrela denean ikasleak euskalduntzeko zer eta nola egin zehaztu beharko litzateke”. Bitartean, abiapuntu gisa, euskarak eta euskalduntzeak kulturari eta identitateari lotuta egon behar dutela ondorioztatu zuten.

Hezkuntza Akordioak Euskal Curriculumaren aldeko apustua egiten du. Sortzen Ikasbatuazen, Ikastolen Konfederazioaren eta Udalbiltzaren ekimenez sortu, eta eragile askoren ekarpenekin osatzen ari den curriculuma. Ez datoz bat Eusko Jaurlaritza osatzen ari den curriculumarekin. Izan ere, Euskal Curriculuma eta EAEko Hezkuntza Sailaren curriculuma bateraezin bihurtzen dituena oinarria da, alegia, Euskal Herriaren definizioa. Jaurlaritza EAErako curriculuma ari da egiten, eta bestearen abiapuntua zazpi probintziez osatutako Euskal Herria da. Ez da curriculum ofiziala, baina errealitatean ikastetxe askotan aplikatuko dela dio Zozaiak: “Gauza bat da curriculum ofiziala, Lakuan idazten ari diren txostena, eta bestea irakasleek eskolan ematen dutena”. Ikastetxeetan bertako hezkuntza proiektuek curriculum ofizialek baino eragin handiagoa dutela dio Zozaiak, eta heziguneek curriculum ofizialarekiko paraleloki, Euskal Curriculuma aplikatzeko gaitasuna eta bideak badituztela. Hori gauzatzeko, parte hartuko duten ikastetxeek sare bat osatu beharko dute.

Hezkuntza Publikoaren Elkargunea

Aipatutako ikastetxeen sarea beste lan talde baten hizpide nagusi izan zen Nazio Jardunaldietan. Elkargunea deitu diote sare horri. Akordioak zehazten dituen 10 eskubideak aintzat hartzen dituzten heziguneek osatuko dute, eta hezkuntza eskubideak modu praktikoan gauzatzeko bitartekoak ematea izango da bere egitekoa.

Elkarguneari buruzko lan taldea koordinatu zuen Edurne Larrañagak eta akordioaren sorrerara jo du bilgune honen beharra azaltzeko: “Hezkuntza Akordioa maila teorikoan geratzen da, baina praktikara eramateko sortu zenez, baliabide batzuk behar ditu. Gaur egun, hezkuntzan zatiketa handiak daude: derrigorrezko hezkuntzaren eta unibertsitatearen artekoa, publiko eta pribatuen artekoa... Zatiketa horiek egungo legeek eragindakoak dira, euskaldunok erabaki ez ditugun legeen araberakoak. Eta traba egiten digute. Beraz, hori ahaztu, gure sistema diseinatu eta urratsak ematen hastea beharrezkoa dela ikusi dugu”. Bere hitzetan, zatiketa horiek gainditzeko, hezkuntza sistema nazionalaren eta aipatutako hezkuntza eskubideen alde dauden ikastetxeek elkartu egin behar dute. Horretarako sortu dute Elkargunea; “sintonia berdinean” jardungo duten heziguneak biltzeko.

Hezkuntza publikoaren definizio berria

Elkargunearen izen osoa Euskal Herriko Hezkuntza Publikoaren Elkargunea da, eta izen horrek Hezkuntza Akordioaren funtsezko beste ezaugarri bat du: hezkuntza publikoaren kontzeptu berria. Hezkuntza Akordioan jaso duten definizioaren arabera, “denona denari esaten zaio publikoa”. Ildo horretatik, Euskal Hezkuntza Publikoa euskal herritarren eskubideak gauzatzen dituena izango da, eta horren diseinua, antolaketa eta kudeaketa botere publikoek eta hezkuntza komunitateak egin beharko dutela dio akordioak.

Hezkuntza Batzordeko kide Juankar Aretxabaletak azaldu digunez, Euskal Herrian publikotasunari buruzko eztabaida indarrean dagoen eskemaren araberakoa izan da orain arte, eta hori aldatu egin behar da. “Gure ustez, ezinbestekoa da beste ikuspegi batetik planteamendu berri bat egitea”. Publikoa erantzukizun kolektiboa eskatzen duen egitura dela dio Aretxabaletak eta alde horretatik, botere publikoei eta herritarrei dagozkien eskumenak zehaztu eta banatu egin beharko liratekeela. “Gaur egungo egitura bertikala da eta gainera kanpotik datorkiguna; bai Paristik, bai Madrildik. Gure iritziz, hezkuntzak egitura horizontala izan beharko luke; dauzkagun eskumenak erdia baino gutxiago dira eta planteamendu horrekin ez da posible kalitatezko euskal hezkuntza aurrera ateratzea”.

Laburbilduz, herriarena, euskalduna, beste kulturak errespetatuko dituena, parte hartzailea, parekidea, eta pertsona kritiko eta askeak heziko dituen hezkuntza egitasmoa ari da gorpuzten, aldaketa eragin nahi duen eredu berria.