Hein handi batean Saharako desertuaren zati den Niger estatuak 14 milioi biztanle dauzka, kilometro karratuko 11. Urteko eta pertsonako errenta 876 dolarretan dago: eguneko 2,4 dolar. Aberastasunaren araberako zerrendan, 190 herrialderen artean 179. lekuan dago Niger. Egunean 3 dolar baino gutxiagorekin bizi behar dute nigertarrek, eta hala ere beren aberria da munduan uraniorik gehien ekoizten dutenetakoa, Kanada eta Australiaren atzetik. Ludiko zentral nuklearretan erretzen den uranioaren %8 Nigerretik dator. Baina erregai atomikoak mugiarazten duen komertzioan nigertarrek ez dute etekin handirik eskuratzen.

Joan den urtarrilean Kenyako Nairobin Munduko Gizarte Foroan horixe salatu zuten Nigerretik bertaratutako zenbait militantek, hala nola Alternatives Espaces Citoyens GKEko Mamane Sani Adamou-k.

Berak aurkeztutako dokumentua argitaratu du Afrikara aldizkari elektronikoak. Honekin hasten da: “Mendebaldeko industria zibil eta militarrarentzako iturri estrategikoa izanik, Afrikako uranio ugariak erakusten du lurpeko aberastasunak urrutiko korporazioen eta kontsumitzaileen etekinerako direla. Hor ageri da Afrikak nazioarteko espezializazioan lehen bezala gaur daukan estatusa: harrapaketa, okupazio eta desjabetze honengatik, balioa daukan guztia geratzen da afrikarren, langileen eta txiroen eskuetatik aparte”.

Afrikako herrietan neokolonialismoa independentziarekin bateratsu hasi zen. Nigerren, Frantziaren kolonia izatea utzi eta hurrengo urtean, 1961ean, defentsa hitzarmena sinatu zuten bi estatuek, uranioa baliabide estrategikotzat deklaratuz.

1969an Frantziak proposatu zuen Nigerretik aterako zuen uranio guztiaren truke prezio itxi bat ordaintzea: 1.000 milioi franko CFA. Garai hartan moneta horrek Frantziako libera baten 0,02 balio zuenez, orduko 20 milioi frankotan zen urteko tratua. Merke.
Hamani Diéré lehendakaria berandu konturatu omen zen zein tratu kaxkarra sinatu zuen frantsesekin, eta baldintzak hobetu nahian hasi zen. Tratutan berriro hasita, tona bat uranioren ordainetan 1.000 tona petrolio eskatu zuten. Garestitxo nonbait, zeren eta Frantziak 1974an estatu kolpea bultzatu zuen azpi-jokoz. Gobernu berriak honako tratua sinatu zuen Parisekin: urte bakoitzean eramandako uranio guztiaren truke 10.000 franko CFA; lehenbiziko hitzarmeneko halako hamar, baina lepoa moztutako gobernukoek eskatzen zutena baino askoz gutxiago.

Ez da Niger, Areva da

1980ko hamarkadan zor handitan sartu zen Nigerreko Gobernua. Agintariek ordaintzeko estuasunak zituzten eta aldi berean munduan zegoen koiuntura baliatuz, uranioa ustiatzen zuen COGEMA multinazionalak are gehiago jaitsiarazi zituen prezioak. Ondorioz, nekazaritza sendotzeko eta herrialdeko ekonomia sustatzeko planak bertan behera geratu ziren.
Nigerreko uranioa ustiatu duen enpresa COGEMA (Compagnie Générale des Matières Nucléaires) izan da luzaz. 2006tik Areva du izena munduko 40 herrialdetan funtzionatzen duen multinazional frantses honek. Bere burua honela definitzen du Arevak: “Erregai nuklearretan munduko liderra, uranioaren ziklo guztia lantzen dugu hasi meategitik, eraldatu, aberastu eta erabilitako erregaia tratatu eta birziklatzeraino”. Planetako multinazional lider honekin negoziatu behar dute Afrikako herririk txiroenetako baten buruzagiek. Obeditu beste biderik ez daukate.

Hala ere, mende berriarekin batera hasi dira mobilizazioak Nigerren, bertako hareatzetan dagoen aberastasun bakarretako baten ustiapena demokratizatzeko eskatuz.

Mobilizazio horien akuiluetako bat uranio ustiaketak Nigerren eragin dituen arazo sozialetan datza. 1974an –Frantziak lagundutako estatu kolpetik berehala– Arlit izeneko herria sortu zen uranio meategietako baten aldamenean. Bernard Desjeux izeneko frantses batek, argazkiz ondo hornitutako gune batean, honela deskribatzen du Arlit: “250 frantses bizi ziren enpresak sortutako herrixkan. ‘Petit Paris’ deitzen zioten, eta bazituen Frantziatik ekarritako kontsumogaiez beteriko komertzioak, Nigerreko ospitalerik onena, restaurantak, piszina... Arlitek westernetako herri baten itxurak zituen”.

Arliten inguruan urteen poderioz 60.000 pertsona bildu dira. Izan ere, une batean enpresak 2.000 langile baitzeuzkan enplegatuta. Gero, uranioaren prezioen gorabeherekin, 600etara mugatu zen. Gaur gehiago izango ditu. Baina Nigerreko desertuan dabiltzan gameluekin kontrastea egiten duen hiri honek biltzen ditu neokolonialismoaren kontraesanak oro ere.

Beharginen eta enpresako buruen arteko soldaten artean sekulako leizea dago. Bertako beharginek 25.000-50.000: F-CFA (38-76 euro) kobratzen dute. Zerbitzu sozialak mixeriazkoak dira. Eskola bera ordaindu egin behar da. Aldiz, jendea ohartzen da zenbat diru ari den irabazten Areva multinazionala, zein diru gutxi ordaintzen dioten estatuari... eta kalean erreboltak gero eta ugariagoak dira.

Beste protesta iturria kutsadura da. Urte askoan herritarrak ez dira ohartu, baina orain nabarmentzen hasi dira osasun arazoak, langileak gaixotu eta zahartu ahala. Meategietan bertan eragindako kutsaduraz gain –eta enpresak ez ditu bere gain hartzen kutsadurak eragindako gaixotasunak– uranioaren garraioak gai erradiaktiboak barreiatzen ditu egunero Nigerren barrena. Hondakinak edonon daude edonola botata. Eta meategietan kutsatutako materialak erabiltzen dira gero, burdinak eta beste, etxegintzan inongo kontrolik gabe. Meategien inguruetako ur, erreka eta putzuak kutsatuta daude. Airea berdin.

Bitartean, Niger osoan ezin da aurkitu erradiaktibitatea neurtzeko kontagailurik, eta gobernuak estu zanpatzen ditu gaia plazan eztabaidatu nahi duten erakunde eta mugimenduak. Herritar askok Europara egin du jauzi.


http://www.argia.eus/nethurbil.php helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.