Dekadentziaren enkantua

San Pedro atzean utzi eta Trintxerpera eramango gaitu Marrajo II.ak. Pasaiako Portuak duen eremu dekadenteena da Trintxerpe. Ontzi herdoilduak, gasoleo usaina... Nahiko eremu zatarra dela ezin da ukatu, baina gainbehera punttu horrek xarma berezia ematen dio. Gainera, Pasaiako portuko bakailao-ontziak bertan egoten dira, eta ontzi hauen handitasuna ikustea beti da ikusgarria. Behin handitasuna aipatzen hasita, ordea, kargaontziak dira Pasaiako portuko itsasontzi deigarrienak; Pasai-Antxoko eremuan egoten dira, garabien azpiko aldean. Dozenaka tona txatarra ekartzen dituzte portura. Kargaontziak kargatuta dauden ala ez jakitea oso erraza da. Normalean, bi kolorez pintatzen dituzte, goiko aldea kolore batez eta azpiko aldea beste batez. Txatarraz kargatuta daudenean, beheko aldea itsasoan hondoratzen da eta kolore bakarra ikusten zaie; hutsik daudenean, berriz, bi koloreak ikusten zaizkie.
 
Marrajo II.ean kargaontzien ondotik pasatzea zirraragarria da, ontzi hauen handitasunak txiki-txiki uzten baitu bere ondotik pasatzen den edozer edo edonor. Garabiek txatarra tonak ateratzen dituzte kargaontzietatik eta txatarra-mendiak egiten dituzte. Belar metak bailiran, ohikoa da Pasaiako portua txatarra mendiez beteta ikustea. Portuan pilatzen den txatarra birziklatu egiten dute normalean: burdin xaflak egiten dituzte. Kamioietan kargatu eta Euskal Herriko hainbat enpresetara eramaten dituzte burdin xafla hauek. Kargaontzien ondoan atoiontziak daude beti. Ontzi txiki hauen lana ezinbestekoa da Pasaiako portuan. Portura sartzen den itsasontzi oro euren “aparkalekuraino” eramaten dute, ez baita erraza Pasaiako portuan sartzea. Pasaiako badia oso estua da eta atoiontziek gidari lana egiten dute. Nondik eta nola sartu (eta atera) behar duten azaltzen diete kargaontziei.
 
Kargaontzi eta garabien eremua atzean utzi eta Pasaiako portuak Lezon duen zonaldera iritsiko gara. Lezora iristen dira itsasontziz Euskal Herriko kontzesionarioetan eros ditzakegun auto gehientsuenak. Lezon dagoen aparkalekua Euskal Herriko handienetakoa da, 10.000 auto baino gehiago sartzen baitira. Ingalaterratik datorren itsasontzi batek ekartzen ditu; etortzen den aldiro 2.600 auto utzita alde egiten du. Halaber, Pasaiako portuko Lezoko eremuan ohikoa da dragaontziak ikustea. Oiartzun ibaia eremu honetan itsasoratzen da, eta lokatz eta zikinkeri asko isurtzen ditu badiara. Dragaontziek lokatza garbitzen dute, bestelako ontziek normaltasunez nabiga dezaten.
 
Lezotik Pasai Donibane aldera abiatuko gara berriro ere, eta parez pare zentral termikoarekin topatuko gara. Ia ezinezkoa da ez ikustea, ke beltza uneoro botatzen duen tximinia erraldoia baitu alboan. Kutsadura dela eta polemika iturri izan da askotan, baina lanean jarraitzen du oraindik ere. Pasai Donibanera gerturatzen garen heinean, paisai ederragoa ikusiko dugu. Lehenik eta behin, ontziola berrien handitasuna, eta ondoren ontziola zaharren txikitasuna. Belaontziak, txipiroi-ontziak, harrizko etxeak, koloretako balkoiak, terrazadun jatetxeak… Pasai Donibane da badiako txokorik ederrena.

Abandonatutako gaztelua

Pasai Donibane alderik alde erakutsi eta gero badiaren kanpoko aldera eramango gaitu Marrajo II.ak. Berehala, Santa Isabel gaztelua ikusiko dugu eskuinaldean. Ingurune pribilegiatuan eraiki zuten, baina aspaldian abandonatua dago. Ezin dugu gauza bera esan gaztelu ondoan dagoen Kalaburtza hondartzaz. Pasaiako badian dagoen hondartza bakarra da, eta azken urtetan hondartza birgaitu eta berreskuratzeko lan handia egin dute herritarrek. Urtero, uda iristearekin batera, urtean zehar pilatzen den zikinkeria guztia garbitzen dute, eta hondartzaz gozatzeko aukera eskaintzen diete udako bizilagun eta turistei.
 
Kalaburtza begiztatu eta gero, Pasaiako badiaren sarrera-irteerara iritsiko gara. Badiaren alde bietan, arroken ondoan, itsasargi bana dago. Jaizkibel mendiaren goiko aldean, berriz, semaforoa. Portura sartzen diren itsasontzientzako “trafiko seinaleak” dira. Oso sarrera-irteera estua du Pasaiako portuak, eta seinale hauek guztiak beharrezkoak dira. Pasai Donibaneko aldean dagoen itsasargiaren ondotik aterako gara itsas zabalera. Olatuen erreinuan gaude, eta Marrajo II.a ontzia gero eta gehiago mugituko da; gora eta behera, olatuen menpean. Ziur aski, makina bat txipiroi-ontzi ikusiko ditugu inguruan. Ontzi bakoitzaren barruan arrantzale bana, txipiroi gehiago nork harrapatuko lehian.

Itsaslabarrari so

Itsas-zabaletik Jaizkibelgo itsaslabarra ikustea txango honek eskaintzen duen plazer handienetako bat da. Arroken handitasuna, olatuen aparra, haizearen indarra… Hemen ez dago txatarra mendirik, garabiarik edo kargaontzirik… Naturak protagonismoa berreskuratzen du badiaren kanpoko aldean. Arroken gainean hegaztiak pausatzen dira, kaioak. Badiaren barruko aldean, berriz, ubarroiak dira nagusi. Hegazti beltz hauek garabien esku luzeetan pausatzea nahiago dute.
 
Olatuen gorabeherekin zorabiatzen hasi aurretik, Marrajo II.a badiaren barruko aldera itzuliko da berriro. Pasai Donibaneko ontziralekura bidean, lasai-lasai egingo ditu azken metroak. Itsas-txangoak eskaini dizkigun sentsazioak eta emozioak gogoratzeko unea da. Izan ere, Pasaiako badiaren sekretuak ezagutzeak sentsazio eta emozio asko sortzen ditu. Itsasontzitik atera eta Pasai Donibaneko lurra zapaltzen dugunean, Victor Hugok orain dela bi mende sentitutako gauza bera sentituko dugu: lilura.