Natura eta industria elkarrizketan
- 1843. urtean, Victor Hugo idazle frantziarra liluratuta gelditu zen Pasaiako badiaren edertasunarekin. Bi mende geroago gauza asko aldatu dira, baina Pasaiako badiak xarma berezia izaten jarraitzen du. Portuko zatarkeria eta naturaren edertasuna nahasten ditu, zein baino zein ikusgarriago. Pasaiako badiako sekretu guztiak ezagutzeko itsasontzi gainean honako txango hau egitea proposatzen dizuegu.
Pasai Donibaneko ontziralekuan hasiko da gure txangoa –Pasai San Pedrora doan ontzia ateratzen den leku berean–. Marrajo II.a ontzia astean bitan ateratzen da bertatik, eta Pasaiako portua eta badia ezagutzeko aukera bikaina eskaintzen du ordubeteko txangoan. Ignacio Berrotaranen gidaritzapean, Pasai Donibanetik Pasai San Pedrora abiatuko gara. Pasai San Pedron arrantza-portua dago, eta arrantza-ontziak nonahi ikus daitezke. Asturias, Galizia, Portugal… Kantauriko ia txoko guztietatik etorritako itsasontziak dira. San Pedroko kaian atseden hartzen dute, astebete edo hamabost egun itsasoan pasa eta gero. Arrain tona asko ekartzen dituzte, eta arrain horiek guztiak San Pedroko arrain biltegian edo lonjan jartzen dira salgai. Arrain freskoa nahi duenak goizero du erosteko aukera San Pedroko lonjan.
Dekadentziaren enkantua
San Pedro atzean utzi eta Trintxerpera eramango gaitu Marrajo II.ak. Pasaiako Portuak duen eremu dekadenteena da Trintxerpe. Ontzi herdoilduak, gasoleo usaina... Nahiko eremu zatarra dela ezin da ukatu, baina gainbehera punttu horrek xarma berezia ematen dio. Gainera, Pasaiako portuko bakailao-ontziak bertan egoten dira, eta ontzi hauen handitasuna ikustea beti da ikusgarria. Behin handitasuna aipatzen hasita, ordea, kargaontziak dira Pasaiako portuko itsasontzi deigarrienak; Pasai-Antxoko eremuan egoten dira, garabien azpiko aldean. Dozenaka tona txatarra ekartzen dituzte portura. Kargaontziak kargatuta dauden ala ez jakitea oso erraza da. Normalean, bi kolorez pintatzen dituzte, goiko aldea kolore batez eta azpiko aldea beste batez. Txatarraz kargatuta daudenean, beheko aldea itsasoan hondoratzen da eta kolore bakarra ikusten zaie; hutsik daudenean, berriz, bi koloreak ikusten zaizkie.
Marrajo II.ean kargaontzien ondotik pasatzea zirraragarria da, ontzi hauen handitasunak txiki-txiki uzten baitu bere ondotik pasatzen den edozer edo edonor. Garabiek txatarra tonak ateratzen dituzte kargaontzietatik eta txatarra-mendiak egiten dituzte. Belar metak bailiran, ohikoa da Pasaiako portua txatarra mendiez beteta ikustea. Portuan pilatzen den txatarra birziklatu egiten dute normalean: burdin xaflak egiten dituzte. Kamioietan kargatu eta Euskal Herriko hainbat enpresetara eramaten dituzte burdin xafla hauek. Kargaontzien ondoan atoiontziak daude beti. Ontzi txiki hauen lana ezinbestekoa da Pasaiako portuan. Portura sartzen den itsasontzi oro euren “aparkalekuraino” eramaten dute, ez baita erraza Pasaiako portuan sartzea. Pasaiako badia oso estua da eta atoiontziek gidari lana egiten dute. Nondik eta nola sartu (eta atera) behar duten azaltzen diete kargaontziei.
Kargaontzi eta garabien eremua atzean utzi eta Pasaiako portuak Lezon duen zonaldera iritsiko gara. Lezora iristen dira itsasontziz Euskal Herriko kontzesionarioetan eros ditzakegun auto gehientsuenak. Lezon dagoen aparkalekua Euskal Herriko handienetakoa da, 10.000 auto baino gehiago sartzen baitira. Ingalaterratik datorren itsasontzi batek ekartzen ditu; etortzen den aldiro 2.600 auto utzita alde egiten du. Halaber, Pasaiako portuko Lezoko eremuan ohikoa da dragaontziak ikustea. Oiartzun ibaia eremu honetan itsasoratzen da, eta lokatz eta zikinkeri asko isurtzen ditu badiara. Dragaontziek lokatza garbitzen dute, bestelako ontziek normaltasunez nabiga dezaten.
Lezotik Pasai Donibane aldera abiatuko gara berriro ere, eta parez pare zentral termikoarekin topatuko gara. Ia ezinezkoa da ez ikustea, ke beltza uneoro botatzen duen tximinia erraldoia baitu alboan. Kutsadura dela eta polemika iturri izan da askotan, baina lanean jarraitzen du oraindik ere. Pasai Donibanera gerturatzen garen heinean, paisai ederragoa ikusiko dugu. Lehenik eta behin, ontziola berrien handitasuna, eta ondoren ontziola zaharren txikitasuna. Belaontziak, txipiroi-ontziak, harrizko etxeak, koloretako balkoiak, terrazadun jatetxeak… Pasai Donibane da badiako txokorik ederrena.
Abandonatutako gaztelua
Pasai Donibane alderik alde erakutsi eta gero badiaren kanpoko aldera eramango gaitu Marrajo II.ak. Berehala, Santa Isabel gaztelua ikusiko dugu eskuinaldean. Ingurune pribilegiatuan eraiki zuten, baina aspaldian abandonatua dago. Ezin dugu gauza bera esan gaztelu ondoan dagoen Kalaburtza hondartzaz. Pasaiako badian dagoen hondartza bakarra da, eta azken urtetan hondartza birgaitu eta berreskuratzeko lan handia egin dute herritarrek. Urtero, uda iristearekin batera, urtean zehar pilatzen den zikinkeria guztia garbitzen dute, eta hondartzaz gozatzeko aukera eskaintzen diete udako bizilagun eta turistei.
Kalaburtza begiztatu eta gero, Pasaiako badiaren sarrera-irteerara iritsiko gara. Badiaren alde bietan, arroken ondoan, itsasargi bana dago. Jaizkibel mendiaren goiko aldean, berriz, semaforoa. Portura sartzen diren itsasontzientzako “trafiko seinaleak” dira. Oso sarrera-irteera estua du Pasaiako portuak, eta seinale hauek guztiak beharrezkoak dira. Pasai Donibaneko aldean dagoen itsasargiaren ondotik aterako gara itsas zabalera. Olatuen erreinuan gaude, eta Marrajo II.a ontzia gero eta gehiago mugituko da; gora eta behera, olatuen menpean. Ziur aski, makina bat txipiroi-ontzi ikusiko ditugu inguruan. Ontzi bakoitzaren barruan arrantzale bana, txipiroi gehiago nork harrapatuko lehian.
Itsaslabarrari so
Itsas-zabaletik Jaizkibelgo itsaslabarra ikustea txango honek eskaintzen duen plazer handienetako bat da. Arroken handitasuna, olatuen aparra, haizearen indarra… Hemen ez dago txatarra mendirik, garabiarik edo kargaontzirik… Naturak protagonismoa berreskuratzen du badiaren kanpoko aldean. Arroken gainean hegaztiak pausatzen dira, kaioak. Badiaren barruko aldean, berriz, ubarroiak dira nagusi. Hegazti beltz hauek garabien esku luzeetan pausatzea nahiago dute.
Olatuen gorabeherekin zorabiatzen hasi aurretik, Marrajo II.a badiaren barruko aldera itzuliko da berriro. Pasai Donibaneko ontziralekura bidean, lasai-lasai egingo ditu azken metroak. Itsas-txangoak eskaini dizkigun sentsazioak eta emozioak gogoratzeko unea da. Izan ere, Pasaiako badiaren sekretuak ezagutzeak sentsazio eta emozio asko sortzen ditu. Itsasontzitik atera eta Pasai Donibaneko lurra zapaltzen dugunean, Victor Hugok orain dela bi mende sentitutako gauza bera sentituko dugu: lilura.
'Jalgi belak mastara, eta euskara plazara!' lelopean ospatuko dute Donostiako Aste Nagusi Pirata, abuztuaren 10etik 18ra.
Sei urte ditu. Gustura ari zen da dantzan. Baina gurasoek jakinarazi digute utzi egingo duela dantza. Arrazoia? Eskolan burla egiten diote lagunek dantzan aritzeagatik. Sei urte. Eta dagoeneko genero estereotipoen indarkeria sufritzen. Nahikoa da! Gurasoak, eskolak, irakasleak,... [+]
Autobus-geltokiko parkingean txosnak jartzea debekatu du Lizarrako Udalak. San Benitora lekualdatu nahi ditu, baina Festagirok uko egin dio inposaketa horri. Emakumeentzat leku arriskutsua dela, udalak herriko eragileak jaietako dinamika sozialetik urrundu eta isolatu nahi... [+]
Iñaki Iurrebaso soziolinguistak euskararen egungo egoeraren argazkia egin du Baionan iragan zen Hizkuntz politikari buruzko ikastaroan, muga-gaindiko ikastaroen kari.
L5 lineak Euskotrenen ibilbidea aldatuko du, eta geltoki batzuk eraitsiko dituzte, tartean Usansolokoa. Trenaren ibilbidea lurperatuko dute eta beste geltoki batzuk gehituko dituzte. 2022an, Eusko Jaurlaritzak linea horren jatorrizko proiektua aldatu zuen Usansoloko geltokia... [+]
Gasteizko jaiak hasteko aste gutxi falta direla, Gasteizko Txosna Batzordeak urgentziazko prentsaurrekoa eman du, salatzeko Arabako Foru Aldundiak txosnetan TicketBAI ezartzera derrigortu nahi dituela. "Parekatu egin nahi dituzte txosnak eta irabazi ekonomikoa helburu duen... [+]
Jose Ignacio Munilla gotzainak enegarren aldiz erakutsi du bere homofobia, homosexualitatea “sendatzeko” terapiak defendatuz. Valentzian irakasle bat harrapatu dute ikasleekin birmoldaketa homosexualeko terapiak egiten, eta Donostiako apezpiku ohia bere alde atera... [+]
Gaur egungo ezker mugimenduaren zati handi batek, intuitiboki bada ere, eskala txikiko nekazaritza aldarrikatzen du zalantza askorik izan gabe. Hala ere, txikitasunaren aldarrikapen horrek baditu bere kontraesanak: tamaina txikiko ustiategi batek, definizioz, ezingo du elikagai... [+]
Eusko Jaurlaritza berriko bozeramaile Maria Ubarretxenak lehenengo elkarrizketa Euskadi Irratiari eman zion. Solasaldian asmoez jardun zuen, kontu orokorrak adierazi zituen, ezinbestean, gobernua martxan jarri berri zegoelako. Adeitsua izan zen tonua kazetari eta eledunaren... [+]
Kapitalismoak sortutako krisi ekosoziala ondoez globala ari da eragiten planeta osoan. Baliabide material eta energetikoen "gailurrek", hazkunderako eta metaketarako mugak ezarriz, natura eta gizartearen arteko desorekak ekartzen dituzte. Estraktibismoaren gurpil... [+]
Ikasle batek erran zidan, behin, testu bat aztertzen ari ginela: “Pertsonaia eri da: geldi-geldia pentsaketa ari da bere buruan”. Bistan dena, erranaldi horrekin, gaizki adierazi zuen gogoan zuen iruzkina, erran nahi baitzuen pertsonaiaren ezontsa nabari zela haren... [+]
Zerbaiti edo norbaiti agur esatea abandonuarekin, amaierarekin eta, azken batean, dolu-prozesuarekin lotutako ekintza izan ohi da. Seguru noizbait esango zenutela –edo norbaiti entzungo zeniotela– “ez zaizkit agurrak gustatzen” esaldi tipiko eta topikoa... [+]
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Ordenagailua itxi, txankletak jantzi, eguzki-kremaz laztandu. Nora zoaz oporretan? Oporrak egitea nonbaitera joatea dela normalizatu dugu, deskantsuak distantzia behar duelako, diogu. Eta bidaia egitean, turista bilakatuko gara, izendapen aldaketak deserosotasun bat sortzen... [+]
Usainak keinuren bat eskatzen zuen, baina berak egin ez zuenez (ezin zitekeenez beste usainik espero), besteok ere ez. “Ez, ez, ez daude denak. Bizirik dirautenen atalik ez dago, ez dut inor bizirik utzi, adibidez, ezpainik gabe (ikusi dituzue? Horiek perfektuak iruditzen... [+]