Hamar urte eguneroko bizimodua euskalduntzen
- Iruñeko Xabier Kalean bada argi berezia duen denda bat: Karrikiri.
Euskal produktuen denda baino gehiago da; Iruñeko Karrikiri Euskara Elkartearen egoitza dago bertan. Hamar urte daramatza elkarte horrek Iruñerrian lanean euskaraz bizitzera animatuz eta horretarako azpiegitura eskainiz.
Karrikiri, Nafarroako hiriburuan, eguneroko bizitzan beharrezkoak diren erosketetan, etxean edota jaietan euskaraz bizi ahal izateko bidea errazten saiatzen da. Hala, besteak beste, Mintzakidea, Pisu-kidea, Merkataritza gida, lan poltsa, Karrika aldizkaria, Karribusa, Karrika gurea da eta Atun jana jaiak eta denda ditu elkarteak euskaldunen eskura.
Etxean eta lanean
Pisu-kidea eta lan poltsa dira Karrikirin erabat finkaturik dauden ekintzetariko bi. Ekintza hauetan bitartekari lana egiten du Karrikirik, batzuetan Atarrabiako Karrikaluze elkartearen laguntzarekin.
Pisu-kidea ekintzaren bitartez Iruñean bizitzeko lagun euskalduna izan nahi duenari etxea bilatzen laguntzen dio elkarteak. Batzuk gela bat eskaintzen dute elkartean eta besteak berriz gela hori betetzeko lagunaren bila joaten dira. Ainhoa Fernandez, Karrikiriko kideak dioenez, “Oso ondo dabil ekimena, iraila eta urrian ikasle eta irakasleak Iruñera datozenean nabaritzen da gehien. Askotan, maleta eta guzti etorri izan dira. Euskaldunei zuzenduriko zerbitzua bada ere, izan dira bertara pisu bila gerturatu diren erdaldunak: haserretu egin izan zaizkit beraientzako zerbitzua ez dela esatean”.
Lan poltsaren bitartez euskaraz lan egin nahi eta langile euskalduna kontratatu nahi duen pertsona harremanetan jartzen ditu elkarteak. Jasotzen dituzten lan eskaintzen artean denetarik izaten da: tabernariak, dendariak, ile apaintzaileak, abokatuak, itzultzaileak, begiraleak… Baina, gehienbat haurrak zaintzeko edota haurrei eskolaz kanpoko klaseak emateko eskaerak jasotzen dituzte: “Iruñerrian haurrekin aritzeko jende euskalduna behar da. Guraso erdaldun asko dago haurrak D ereduan matrikulatuak dituztenak eta hauek haurrak euskaldun batekin egotea nahi izaten dute”, dio Fernandezek. Lan eske joaten direnen artean berriz denetik aurki daiteke, nahiz eta gehienak 20-25 urte bitarteko Iruñerriko eta Euskal Herriko gainerako tokietako gazteak diren.
Euskaldunak elkartzeko erabiltzen duten beste bidea Mintzakidea ekimena da. Honen bitartez euskara ikasten ari dena edo hobetu nahi duena euskaldun zahar batekin elkartzen dute, euskaldun berriak dakien euskara dantza dezan.
Euskaraz erosi
Iruñean euskaraz bizi daitekeen galdetuta baiezkoa eta ezezkoa erantzun dute Karrikiri elkarteko kideek; izan ere, administrazioan edo komertzio batzuetan ezin izaten dute euskaraz jardun. Hala ere, bada eguneroko bizitza euskaraz egiteko modua: “Iruñean euskaldunen arteko zirkuitu bat dago. Beste euskaldunen bidez beste bide batzuk ezagutzen ditugu euskaraz bizi ahal izateko”, dio Juan Luis Etxaburu Karrikiriko kideak. Hala, Merkataritza gidarekin eguneroko bizitzan euskaraz non egin daitekeen jasotzen dute. Gida honetan Iruñerriko establezimendu euskaldunak jasotzen dituzte eta hori osatzeko Atarrabiako Karrikaluze elkartearen laguntza izaten du Karrikirik. Gida honetan, zerbitzua euskaraz emateko gai diren establezimenduak jasotzen dituzte.
Aurten, berrikuntza bat gaineratu dute arlo horretan, Euskal Bonoa: gidako establezimendu batera zerbait erostera joan eta euskaraz erostea lortuz gero bonoa bete eta zozketa batean parte hartzeko aukera dute erosleek. Bonoa Gabonetan atera zuten eta ekainaren 23an berriz kaleratuko dute. Modu honetara euskaldunek beste auzoetan euskaraz non eros dezaketen jakingo dute.
Karrika gurea da
Kalean erosketak euskaraz egin ahal izateko bidea jartzeaz gain, kalean giro euskalduna ere jartzen dute noizean behin elkarteko kideek. Horretarako, Karrika gurea da jaiak, Atun jana edota Iruñea Kantuz ekintzetan parte hartzen dute. Karrika gurea da jaietan, Zaldiko Maldiko elkartearekin batera, dantza taldeak, albokariak, txistulariak eta beste zenbait talde aritzen dira alde zaharreko Estafeta eta Mercaderes kaleetan barrena. Iruñea kantuz ekimenean berriz, hilabeteko lehen larunbatetan euskal kantuak abestera irteten dira beste taldeekin batera. Bertaratzen direnei liburuxka bat banatzen zaie euskal kantu tradizionalak abestu ditzaten. Atun jana berriz, San Ferminetan egiten dute.
Iruñeko karriketan euskaraz jarduteko aukera ematez gain, Euskal Herriko beste zenbait txoko interesgarri euskaraz ezagutzeko irteerak ere antolatzen ditu Karrikirik. Pasa den irailean eman zioten hasiera Karribusari eta aurtengo kurtsorako hainbat txango antolatu dituzte: Martxoaren 24an esaterako, Biasterira egingo dute irteera, apirilaren 28an Pagoetara, maiatzaren 19an Bermeora eta ekainaren 30ean berriz Oñatira gerturatuko dira. Irteera hauen helburua eguna euskara hutsean igarotzea da; gida euskalduna izango da, autobus gidaria, jatetxeko zerbitzariak... ere bai. Txoko interesgarriak ezagutzera joateaz gain, ekitaldi berezietarako ere autobusak antolatzen ditu Karrikirik.
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako trans pertsonei zuzendutako protokolo asistentziala eguneratzea da helburua. Lehen Mailako Arretako Taldeak (LMAT), trans pertsonentzako Lehen Mailako Arretako Zerbitzu berriak (tLMAZ) eta Gurutzetako Unibertsitate Ospitalean dagoen Genero... [+]
Jaurlaritzak ziurtatu du itxaron-zerrendak bi hilabetetik behera jaitsi direla azken hiruhilekoan. Manu Lezertua EAEko arartekoak, berriz, beste datu bat nabarmendu du herritarren kexei buruzko urteko txostenean: Osakidetzari dagozkion kexak %70 igo dira, eta batez ere... [+]
Gozamen aparta bezain deskribatzeko zaila dakar, norbaiten hitzak irakurri edo entzun ostean, zera pentsatzeak: “Horixe zen neu aurreko hartan azaltzen saiatu nintzena!”. Idazlea eta itzultzailea da María Reimóndez, eta galegoz aritzen da, hizkuntza... [+]
Ugaritu diren “txiringito pribatuei” muga jartzeko asmoz, unibertsitate berriak sortzeko baldintzak gogortu nahi ditu Espainiako Gobernuak. Euskal Herrian polemika artean jaio zen azken unibertsitate pribatuak adibidez, Gasteizko Euneizek, gaur gaurkoz ez ditu... [+]
Munduan gutien aipaturiko krisi humanitarioa da Angola hego-mendebaldean 2019az geroztik irauten duena. Klima aldaketak indarturiko lehorte luze baten ondorioz milioika pertsona janari eskasean edo desegokitasunean bizi dira eta ura bilatzeko ahalegin handiak egin beharrean... [+]
Frankismo betean Euskal Herrian barrena hamaika auzo eraiki edo birmoldatu ziren kanpotik etorritako langileei bizitokia emateko. Orain bezala, lehen ere prekario etorritakoen sostengu nagusia hurkoa izan zen. Sarri ia hutsetik eraiki zuten auzoa. Bertoko auzolanari, adiera... [+]
Bizitza erdigunean jartzeko abagunea ikusi genuen feministok zein ekologistok Covid-19 pandemia garaian. Ez ginen inozoak, bagenekien boteretsuak eta herritar asko gustura itzuliko zirela betiko normaltasunera. Bereziki, konfinamendu samurra pasa zutenak haien txaletetan edo... [+]
Wikipedian bilatu dut hitza, eta honela ulertu dut irakurritakoa: errealitatea arrazionalizatzeko metodologia da burokrazia, errealitatea ulergarriago egingo duten kontzeptuetara murrizteko bidean. Errealitatea bera ulertzeko eta kontrolatzeko helburua du, beraz.
Munduko... [+]
Berriki zabaldu da Gazako lurralderako Egiptok egindako hirigintza-antolaketa plana. Marrazki batean jaso dira etorkizuneko kale, eraikin eta iruditeria, oraindik metraila eta lehergailuen usaina darion errealitate baten gain. Hirigintza proposamena, beste bonba jaurtiketa bat... [+]
Segurtasun falta dagoen irudipena handitu dela azaldu du Eustaten azken txostenak. Gurean, Trapagaranen, Segurtasuna orain, delinkuenteen aurka manifestaziora deitu dute herritar batzuek.
Bi izan dira sentsazio hori zabaltzeko arrazoiak. Batetik, udalak Udaltzaingoaren... [+]
Haurtzaroaren amaiera eleberri distopikoa idatzi zuen Arthur Clarkek, 1953. urtean: jolasteari utzi dion gizarte baten deskribapena. Eta ez al da bereziki haurtzaroa jolasteko garaia? Jolasteko, harritzeko, ikusmiratzeko eta galdera biziak egiteko unea. Ulertzeko tartea zabalik... [+]
Juan Bautista Bilbao Batxi idazleak barku batean egiten zuen lan, eta bere bidaietako kronikak bidaltzen zituen Euzkadi egunkarira. Horri esker, XX. mende hasierako mundu osoko kronika interesgarriak ditugu, euskaraz. 1915eko ekainean, hain zuzen, Murtzian egin zuen... [+]