«Autonomi estatutu nazionalaren aurkezpena egiteko fase berri bat zabaltzen da, laborazio prozesu herritar baten bidez, parte hartzekoa eta irekia. 1990. urtean burujabetasunerako estatutu nazionalerako proposamena egiten dugu, berez, aurrerapen kualitatibo garrantzitsua bait da. Erregionalismoa bultzatzen duten estatutuen bidea hausten dugu, euskal nazioaren burujabetasun oinarritzat duen estatutu nazional baten alde apostu argia egiten dugularik, independentziarantz tresna eta bidea izan dadin. (...)

Nazio eta herrien arazo zailak ekimen jatorrak eta ausartak eskatzen dituzte. Ekarpen hau ez da izanen, ziur asko, arazo guztien konponbide bikaina, baina ahalegin garrantzitsua da, Hego Euskal Herriaren nazio eta gizarte askapenaren zutarria bihurtuko dena».

Ezker abertzaleak 1990ean egindako Autonomi Estatutu Nazionala izeneko proposamenaren zati bat da kronika hau zabaltzen duen testua. Negoziazio politikoari ateak irekitzeko ahaleginean dabilen Batasunak une honetan erabiliko ez lukeen hizkuntza eta kontzeptu ugari darabil proposamenean, baina aldi berean helburu taktiko gisa autonomiari zenbaitetan eman zaion erabileraren erakusle ere bada.

Autonomia ez ohi da izan Hegoaldeko ezker abertzalearen etengabeko lan tresna, aitzitik, autonomiaren aurkako kultura barreiatu du bere mezu orokorrean, egun indarrean dauden marko autonomoek Hegoaldeko egituraketa juridiko-politikoaren zatiketa egiaztatzen dutela etengabe salatuz. Hala ere, noizean behin erabili duen osagai taktikoa da.

Berrikuntza, beraz, ez dago autonomismoaren erabilera taktikoan, orain arte publikoki argi eta garbi onartu bako kontzeptu batean baizik: egungo errealitatetik abiatzea onartzen da, eta EAEren eta Nafarroako Foru Komunitatearen erabaki esparruak onartzen ditu. Orain eskatzen du Estatuak ere bere ondorio guztiekin onar ditzala (Konstituzioaren IV Xedapen Iragankorrak ere hori ote dio?)

Oso pauso politiko garrantzitsua da alde horretatik, mugarri izango dena. Sinn Feinek beste horrenbeste egin zuen Ostiral Santuko Akordioetan. 2005ean Batasunaren Bide Eginez ponentzia politikoan iradokitzen zen hau berau eta EAJ eta PSE-EErekin izandako elkarrizketetan hitz egin da horretaz, baina publikoki orain onartu da.

Berrikuntzarik ez dagoela esan liteke, beste alderdi abertzale batzuek bide horretan aspaldi abiatu zirela. Eta alde batetik egia da, alderdi abertzale denetan bila daitezke gisa honetako proposamenak... baina ez zuten balio izan gatazka gainditzeko. Hor dago desberdintasun nagusia, orain balio dezakeela, une honetan gatazkaren mutur politikoetako bat prest dagoelako hari horretatik tiraka borroka armatua alboratu eta bere helburuak eguneroko joko politikoan integratzeko.

Iritzi publikoari begira aritu beharrak justifika dezake une zehatz batean proposamenari aurre egitea, baldin eta ondoren -beste askotan egin den bezala- sekretupeko elkarrizketei tinko heltzen bazaie. ENAMen suntsipena helburu ez duen orok heldu leku aproposa du negoziazio bidez alde guztientzat duina izango den irteera jorratzeko. ETAren suntsipena besterik nahi ez duenak, hor du Barajasko T-4a.

18/98 makroauzia bere azken txanpan da eta fiskalaren zigor eskari berriak auziaren hasierako gogortasun bertsua erakutsi du. Bai, gutxi gora-behera erdira jaitsi ditu eskaerak, baina hasierako eskaerak horren neurriz kanpokoak ziren... Iñaki de Juanaren kasuan bezala: 96 urteko kartzela zigorra eskatuta, 13koa jaso zuen eta pozarren beharko lukeela dirudi. Kartzela urteen zenbatze kontuetan perspektiba erabat galdua dago euskal herritarren artean, espetxean hilabete igarotzea latza denean, zortzi urte egitea gutxi dela iradokitzen digute fiskalek etengabe beren eskariekin.

Dena izan da neurriz kanpokoa 18/98 auzi honetan, eta egungo giro politikoan bada ezkorra izateko arrazoirik: area eta karearekin ari da aspaldi botere judiziala eta oso posible da zigorretan ere formula hori erabiltzea.

Bada fiskaltzaren eskari berrietan keinurik ikusi duenik ere, PPren presio gupidagabearen aurrean hori bera ere urratsa delako. Hobe hala balitz.