1982ko apirilaren 5ean hasi ziren musikariak notak afinatzen eta ekainaren 24an eskaini zuten Euskadiko Orkestra Sinfonikoko kideek lehendabiziko kontzertua Irungo Junkal elizan. Ordutik 25 urte igaro dira eta aurten hainbat ekitaldi egingo dituzte urteurrena ospatzeko.

«Tradizio sinfonikoa edo orkestrarako tradizioa ahaztua zegoen eta Euskadiko Orkestra Sinfonikoa iristearekin badirudi hori berpiztu egin zela». Hala dio Iñigo Alberdi EOSeko zuzendari nagusiak eta datuek ere hala erakusten dute: orkestraren lehen abonu denboraldiak 250 harpidedun izan zituen; egun, abonatu zikloak 7.000 jarraitzaile ditu.

Europako hainbat herrialdetan orkestrek mendeetako ohitura dute eta 200 urte dituztenak ere badira. Beraz, horrelako tradizioan 25 urte ez dira asko. «Gu orkestra gaztea gara. Gaztea baina heldua. Sendotasuna daukan proiektua da gurea. Gazteak gara, umeak ez. Heldutasuna duen proiektu kontsolidatua da, musikalki kalitatezkoa eta gizartean presentzia handia daukana», azaldu du Alberdik.

25 urte hauetan emandako aldaketa handia izan da. Hiru egoitza izan ditu orkestra sinfonikoak, hirurak Donostian. Lehendabiziko hilabeteak Miramar Jauregian igaro zituzten eta gero Arte Ederren egoitzara aldatu ziren. 1989an sartu ziren egun etxea duten Miramongo egoitzan. Kontzertuak emateko lekuak ere aldatu dira urte hauetan. Hasieran antzokietan izaten ziren EOSen emanaldiak. Orain berriz, musika saioetarako bereziki egokituriko auditorioak dituzte; besteak beste, Kursaal (Donostia), Euskalduna (Bilbo) eta Baluarte (Iruñea) aretoak. Musikarien aldetik ere geroz eta gehiago dira plaza lortzen duten euskal herritarrak: «Euskal Herrian azken urteetan hobekuntza handia eman da, eta horren erakusle dira orkestran sartzen diren musikari gazteen zati bat bertakoak izatea», dio Alberdik. Orkestra 90 musikarik osatzen dute, horietatik herena Euskal Herrikoak dira eta beste bi herenak atzerritarrak.

Entzule asko ditu orkestra sinfonikoak: eskaintzen dituen kontzertuetan %92ko okupazioa lortzen du. Musika klasikoa beti lotu izan da entzule elitistekin baina hori ere aldatuz doala uste du Iñigo Alberdik: «Ezagutzen ez duenarentzako musikak badu nolabaiteko anbar kutsua. Baina hori ez da horrela. Badaude musikaren inguruan errito batzuk arkaikoak direnak. Musika beste kultur ekintza bat da, aisialdirako beste aukera bat». Nahiz eta musika klasikoa entzuteko ohitura zabalduagoa izan, entzule berriengana hurbiltzeko bidean errepertorioan estilo berriak sartzeak badu garrantzia: «Orkestra batek musikaren ondare unibertsaleko obrak jotzen ditu eta jo behar ditu, baina gaur egungo sorkuntza eta euskal konpositoreen lana ahaztu gabe, eta zergatik ez, musika klasikotik kanpo dagoen musikaren moldaketa baztertu gabe».

Denboraldi bakoitzean obra berri asko sartzen dituzte eta musika aukeratzerakoan beti hautatzen dituzte euskal konpositoreen obrak. Aurten, Francisco Escuderoren Gernika opera grabatuko dute azaroan lehendabizikoz. «XX. mendeko euskal musikaren barruan obra nagusienetarikoa da», azaldu du zuzendariak.

Urteko programazioa erabakitzerakoan beti izaten dute eragina musikarien urteurrenek. «25 urte ez dira gehiegi eta gauza asko ditugu egiteke. Egile askoren obrak ez dira jotzen, arlo zabala dugu ezagutzeke baita euskal konpositoreen artean ere», dio Alberdik.

Heldutasuna duen orkestra gaztea da EOS eta entzule gazteenen bila abiatuko da aurten urteurrena ospatzeko. «Guztion urteurrena» dela adierazi dute behin eta berriz orkestrako kideek eta hala gizartearengana hurbiltzea dute helburu aurtengo denboraldian. Urtero hegoaldeko lau hiriburuetan, Bilbo, Gasteiz, Iruñea eta Donostian eskaintzen dituzte abonu denboraldiko kontzertuak. Aurten horiek amaitzean, ekainean, ganbera talde txikietan banatuko da orkestra Euskal Herriko hainbat herritan kontzertuak eskaintzeko eta hala, normalean iristen ez den tokietara ailegatzeko. «Orkestra zerbitzu publikoa da, denek ordaintzen duguna eta jendeak ezagutzea nahi dugu. Gainera, horrela entzule aldetik aniztasuna lortzeko aukera ikusten dugu», adierazi du Alberdik.

Entzule berriengana heltzeko antolaturiko ekintzen artean, gehienak etxeko gazteenei begira prestatu dituzte. Batetik, Tempo di Martxa! autobusa ibiliko da ikastetxeetan Euskadiko Orkestra Sinfonikoa haurrei gerturatuz. Musikariek Donostiako egoitzan egin ohi dituzte entseguak eta kontzertuetara joateko autobusean ibili ohi dira alde batetik bestera. «Autobusa orkestraren instrumentu bat gehiago da. Horregatik zentratu dugu Tempo di martxa! autobus batean», adierazi du zuzendariak. Autobusa musika gela bat izango da eta bertan 10 eta 12 urte bitarteko haurrek musika klasikoa nahiz garaikidea eta euskal konpositoreen lanak ezagutzeko aukera izango dute.

Txotxongiloek eta ipuinek ere izango dute tarterik haurrei zuzenduriko ekintzen artean. Batetik, kontu kontari liburu eta CDa argitaratuko du orkestrak Serge Prokofievenen Peru eta Otsoa eta Camille Saint-Saënsen Animalien ihauteria narrazio musikalak jasoz. Bestalde, Shakespearen Romeo eta Julieta obraren egokitzapena eskainiko du Per Poc txotxongilo taldeak. Azkenik, TVEko El conciertazo, haurrei zuzenduriko musika klasikoko saioaren hainbat programa grabatuko dituzte Juan Jose Oconen zuzendaritzapean.

Gazteei begira prestaturiko ekintzez gain aurtengo kontzertuen artean Hego Amerikara egingo duten bira aipatu du zuzendari nagusiak. Bere hitzetan, «orkestraren nazioarteko presentzia garrantzitsua da. Euskal herriko enbaxadore sentitzen gara, ez dakit hala garen baina hala sentitzen gara, eta alor horretan bira egingo dugu». Sortu zenetik helburutzat izan du orkestrak euskal kulturaren enbaxadore izatea eta nazioarte mailan present egotea. Europako hainbat lurraldetan kontzertuak eskaini dituzte eta besteak beste, Alemanian, Britainia Handian eta Austrian izan dira. Hego Amerikan berriz, 2000. urtean izan ziren azkenekoz eta aurten berriro itzuliko dira hainbat kontzertu eskaintzeko. Brasilen, Uruguayn eta Argentinan izango da orkestra.