Manhattan merke saldu zuten
Minuit zuzendari izendatu baino bi urte lehenago, Ekialdeko Indietako Konpainia Holandarrak Nieuw Nederland kolonia sortu zuen Hudson bailararen amaieran. Holanda Berri hau badia handiaren ertzean ezarritako komunitate txikiek osatzen zuten. Baina berehala bertako indiar tribuen arteko gatazkak eztanda egin zuen hauek kolonoekin zuten larru salerosketaren inguruko gorabeherak zirela medio. Herrixka berrietako biztanleak babestu asmoz, Minuit zuzendariak Manhattan uhartea erosi zuen, irlaren hegoaldeko muturrean egurrezko gotorlekua eraiki eta kolonoak haren inguruan bildu zituen. Nieuw Amsterdam izena ipini zion hiribilduari.
1631n Konpainiak Holandara itzularazi zuen Minuit. Baina zuzendari ohia ez zen luzaroan lehorrean geratu eta abentura bila ibili zen geroago ere Mundu Berrian, besteak beste, suediarren aginduetara. Hurakan batek bere ontzia hondoratu zuenean hil zen, 1638an.
Minuit gabe ere, Amsterdam Berriak hazten jarraitu zuen. Dena den, 1664an Peter Stuyvesant hiriko gobernadore despotiko eta eztabaidatuak -egun tabako marka batek bere izena darama- uhartea britainiarren eskuetan utzi behar izan zuen. Bigarren Gerra Anglo-Holandarraren urteak ziren eta britainiarren itsas armada indartsua hiriko portura iritsi zenean holandarrek amore eman behar izan zuten. Britainiarrek berriro bataiatu zuten hiria; New York ipini zioten, erregearen anai Yorkeko dukearen omenez (gerora James II.a izango zena).
Kondairak dio Manhattan 24 dolarrengatik erosi zutela, hots, indiarrek trukean jasotako gauzek horixe balio zutela. Baina anakronismo hutsa da hori -XIX. mendean Edward O’Callaghan historialariak egindako kalkuluetan oinarritua-, dolarra orduan ez baitzen existitzen. Egiaz, 60 florinen truke erosi zuten irla, hau da, gaur egungo 100 euroren truke, gutxi gorabehera.
Berriki argitaratutako liburuan (Stonehenge: The biography of a landscape, Tempus Publishing) megalitoak Preseli mendikateko harriz eginak direla dio Darvillek. Preseli Gales mendebaldean dago eta, beraz, harritzarrek 250 kilometroko bidea egin zuten, beti ere Darvillen hipotesiaren arabera. «Preselin iturri sakratu ugari dago eta horregatik harri hauek sendatzeko gaitasuna zutela uste zuten» dio arkeologo ingelesak. «Jakina da XVIII. mendea arte, jendea Stonehengera etortzen zela harri zatiak moztera eta talisman moduan erabiltzen zituztela. Gainera, megalitoen inguruan ehorzketa ugari aurkitu da eta horietako batzuk arazo fisikoak zituzten pertsonei dagozkie».
Hamasek salatu du talde islamistak aurretik onartutako akordio proposamenetan Israelgo lehen ministro Netanyahuk baldintza berriak jarri dituela. Iran su-etenaren alde agertu da, baina Israel “zigortzeko eskubidea” aipatu dute, uztailaren 31n Hamaseko buruzagi Ismail... [+]
Ertzaina emakume bezala erregistratu zen Trans Legearen bitartez, baina inori ez zion aldaketaren berri eman. Fiskaltzak uste du indarkeria matxista leporatzetik libratzeko asmoarekin aldatu zuela sexuz.
Kongoko Errepublika Demokratikoa ari da gehien jasaten tximino baztanga edo mpox-en epidemia. Urtea hasi zenetik 16.700 kasu atzeman dituzte, eta ia 600 pertsona zendu dira herrialdean; gehien-gehienak, haurrak.
Tuteran 30 urteko gizon bati 23 urteko bikotekideari erasotzea leporatu diote, eta Ondarroan 31 urteko gizon bati lankide bati ukituak egitea, herriko osasun etxean. Bilboko jaietan bi sexu eraso salatu dituzte, eta Donostian 20 urteko gizon bat atxilotu dute, hiriaren... [+]
Hainbat kolektibok salatu du Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean arreta jasotzen duten transei lehen harrera psikiatrikoko profesionalek egiten dietela, horrek transak patologizatzen dituela eta harrera endokrinoak egin beharko lukeela. Harrera endokrinoak... [+]
Etxebizitzen %20 baino gehiago jadanik bigarren etxebizitzak dira Ipar Euskal Herrian. Larrialdi klimatikoaz sentsibilizatzeko lau hilabetez, Nantesetik abiatu Alternatiba txirrindula itzulia, kostaldean zen aste buruan.
Iazko urtarril-otsailean izan genuen Hego Euskal Herrian bisitari, egundoko propagandaz girotuta baina aparteko arrakastarik gabe, Shen Yun izeneko antolakundearen “Txina komunismoaren aurretik” ikuskizuna. Agian neuk ere esan behar nuen zerbait orduan, haren... [+]
LAB sindikatuaren kontaketaren arabera, dagoeneko 36 dira aurten Euskal Herrian lan-istripuz hildako langileak.
Nahiz eta Nafarroako hainbat udalerrietako udaltzaingoek taserrak dituzten, ez dago armen araudian jasota. Azkoienen lau aldiz erabili dute, eta Iruñean aurtengo ekainean erabili zuten lehen aldiz.
Palestinarekin Elkartasuna plataformak deituta, bi hiriburuetako jaietan "Palestina presente" egoteko aldarria luzatu dute. Ostiralez Bilbon, eta larunbatez Donostian.
Testu hau goizeko ordu txikitan izaten diren hausnarketa batekin hasi da, Araba galduko herri batean zoruan jarrita, ortzimugan eguzkia ateratzen dela ikusirik. Zelai hori eta nabarren artean hegan egiten duten txoriei so eginez, mendietan dauden basoetan pentsamenduak galduta... [+]