Leurtzako urtegiak
Automobila aparkalekuan utziko dugu. Bertan dago informazio gunea eta urtegiaren inguruan egin daitezkeen ibilbideen berri zehatza jakin daiteke, baina sasoi honetan itxita topatuko dugu. Guk osatuko dugun ibilbidean urtegiei bira emango diegu. Erraza, laburra eta ikusgarria da. Haurrekin egiteko aproposa.
Ibilbidea arrasto txuri-berdeekin markatua dago. Bidean, zenbait interes gune daude. Berdez pintatutako zutoinek jakinarazten digute puntu interesgarri horiek non dauden. Guztira 10 interes gune dira.
1go interes gunea: ibilbidearen hasiera markatzen digu. Harrizko eskultura bat da. Leurtzako urtegia babesleku duen espezie baten oroimenez egina dago, baso igel gorria. Zuhaitz hostozabaleko basoetan bizi da. Hezetasuna atsegin duenez, Leurtzako urtegia toki paregabea da igeltxo horrentzat.
2. interes gunea: Natur eremu honetan, zuhaitz espezie nagusia pagadia da. Baina pagoa ez da inguru honetan topatuko dugun espezie bakarra. Bigarren puntu honetan, harizti eder bat ere badugu. Tartean badira elorri eta gorostiak ere.
3. interes gunea: Leurtzan basoa naturalki hazten da. Adin guztietako zuhaitzak topatuko ditugu. Gune honetan pago gazteak daude.
4. interes gunea: interes gune honek urarekin zerikusia du. Puntu honetako publiometroak dioenez, Leurtzan, 2.000 l/m² euri egiten du urtean, gutxi gorabehera.
5. interes gunea: Urrotz eta Beintza-Labaiengo lurrak bereizten dituen mugarria dugu aurrez aurre. Beheko urtegia eta goikoaren zati bat Urrozko lurretan dago eta gainontzekoa, Beintza-Labaiengoetan.
6. interes gunea: paisaian pagadiak dira nagusi. Baso natural batean, zuhaitzak gorantz hazten dira. Interes gune honetan, pago lizarrak ikusiko ditugu, kimaketarik jasan gabeko pagoak.
7. interes gunea: bi urtegiak bereizten dituen presa ikusiko dugu. Goiko urtegia ikus daiteke hemendik. Bi hektarea ditu eta bietan handiena da.
8. interes gunea: kareharria ikusiko dugu. Higadurak lapiaz izeneko egitura karabilkatsuak sortu ditu.
9. interes gunea: basoa baliabide garrantzitsua da bertako biztanleentzat. Mendetan, eta ez hain aspaldira arte, basoa ikatza sortzeko ustiatzen zuten. Puntu honetan, txondor plaza bat dago, txondorrak egiteko egokitutako lekua alegia.
10. interes gunea: belardi berde eta samurrak, negua pasa ondoren kamamila eta mendaz betetzen direnak. Eta alboan Martuzeneko ardi borda.
Zerbitzu guztiak eskaintzen ditu natur gune honek. Ordainetan, gure naturarekiko jarrera, errespetuzkoa izatea eskatzen du:
-Zaborra harrera-lekuko edukiontzietara eraman.
-Ezin da surik egin, horretarako prestatutako tokietan ez bada.
-Errespetatu animaliak, landareak eta naturako bizidun guztiak.
-Kanpatzea galarazita dago.
-Abereei traba ez egiteko, zakurrak lotuta eraman eta atakak itxi.
Urrotz eta Beintza-Labaiengo herritarrak zerbitzu instalazioak eraiki eta eremua mantentzeaz, erabilera publikoa gainbegiratu eta kontrolatzeaz arduratu dira.
Natur eremu bilakatzean, gizakien zenbait jarduera galarazi ziren, kanpatzea, sua egitea... Jarduera horiek kalte handia egin diezaiokete ingurumenari: zaborren pilaketa, bisitarien arteko arazoak... Legediak lagunduta, ekintza hauek kontrolatzea lortu da, Leurtzako inguruak balore ekologiko garrantzitsua baitu.
Pagadi zoragarriotatik animalia asko hurbiltzen da urtegiotara: basurdeak, azeriak, lepazuriak, azkonarrak... Hegaztiak ere bai: uretan, migratzen ari diren kurriloak; basoan, okil handia eta berdea; zeruan bueltaka, arrano beltza, aztorea, gabiraia, sai arrea...
Murgilari eta igerilari trebea, metro bateko jauziak egin ditzake, atzeko hankak oso garatuak baititu. Jauzi asko eta ikusgarriak egiten ditu. Baina bidaiatzeko modalitate honek, energia gastu handia eskatzen duenez, beharrezkoa duenean baino ez du egiten salto.
Ehizakia ahoarekin harrapatzen du jauzi egiterakoan. Gertu badago berriz, mingainaz baliatzen da edota zuzenean irensten du.
Hezetasuna maite du baina gizakiak sortutako biotopoetan bizi daiteke, hala nola: lorategietan, parkeetan...
Intsektuen larbez elikatzen da baina intsektuei eurei ere egin diezaieke kolpe aukeran izanez gero. Armiarma, barraskilo, zizare eta enparauek badute basoko igel gorriaren berri. Igelak berak dituen harrapariak dira zikoinak, sugeak, trikuak eta satitsuak.
Ugalketa garaiaz kanpora, lehorrean bizi da. Babesleku hezeetan ematen du eguna. Eguraldia heze eta euritsua bada, egunez atera daiteke bere ezkutalekutik. Baina, batez ere ilunabar eta gauean ateratzen da ehizatzera.
Azaroaren hasieran, neguko gordelekura erretiratzen da, gutxienez metro erdiko sakonera duten putzuak aukeratzen ditu. Urte hasierako hotzak gozatu direnean ateratzen da neguko lozorrotik, otsaila inguruan. Une berean iristen dira arra eta emea jaiotza putzura. Arra kantari hasten da. Tenperatura baxua izanda ere (1 eta -4 artean), estalketa hasten da. Emeak ur ertzean askatzen ditu 4.000 beldar inguru. Hiruzpalau asteko inkubazioaren ondoren, beldar edo kumekiek bi edo hiru hilabete behar izaten dituzte igeltxo bilakatzeko.
Europan zabalduena dagoen espeziea da. Baso igel gorriaren kontserbazioa bermatua dago Leurtzan, elikatzeko eta babesteko tokia baduelako.
AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea: Elena Diaz.
Zuzendaritza: Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]
2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.
Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Irunen autoinkulpazio sinadurak biltzeko deia luzatu dute San Juan plazan urtarrilaren 18an, larunbatarekin, 10:00etatik 13:00era. Urtarrilaren 26an «modu masiboan» Irunen hasiko den manifestazioan parte hartzera deitu dute eragileek, «migrazio politika... [+]
Ekainaren 5ean bota zituzten Desokupacyl enpresako bi matoi Sorazuletik, eta bi pertsona identifikatu zituen Poliziak. Urtarrilaren 29an deklaratu beharko du haietako batek.
Espainiako Gobernuko Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demokratikorako Ministerioak atzera bota du Statkraf multinazionalak Araba eta Gipuzkoa artean eraiki nahi zuen Itsaraz parke eolikoa.
Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bizkaiko Foru Aldundiko langileak elkarretaratzea egin dute langileen egonkortzearen eta euskalduntzearen alde.
Departamenduko Laborantza Ganbarako hauteskundeen kanpaina abiatu da. Urtarrilaren 14an bozetara aurkezten diren hiru sindikatuen ordezkariekin bi oreneko eztabaida sakona antolatu zuten Euskal Hedabideek, osoki euskaraz.
Irulegi irratiak elkarrizketatu du AEBetako Montana estatuko Auzitegi Nagusiko epaile Katherine Bidegaray. Gurasoak behe nafartarrak zituen, aita Mendibekoa eta ama Ahatsakoa.
.jpg)
Sánchez, 2019tik 2024ra Plangintza, Antolamendu eta Ebaluazio Sanitarioko zuzendaria izan zena, azaroan hasi zen Mutualia enpresako mediku-zuzendari gisa. 2024ko udan kargua utzi eta hiru hilabete eskasera egin zuen jauzia enpresa pribatura, Jaurlaritzaren oniritziarekin.