APURKA HASI dira ikusten Barajaseko atentatuaren ondorioak zeintzuk izango diren, epe laburrean behintzat, epe ertainera oraindik ez baitago oso argi alde guztiek nola jokatuko duten. Su-etenaz gain, bake prozesua ere lehertu dela dirudi, bai behintzat orain arte egituratu den gisan. Elkarrizketa eta negoziazioaren bideak zabalik geratzen bide dira, baina ikusi beharko da hori nola gauzatzen den, batez ere gatazka bere gordinera itzuli denean: bi hildako, kale eraso larriak, istilu larriak Donostian... Azken urte luzeetako ohiko argazkia.

«Bakea eta elkarrizketa» da Eusko Jaurlaritzak deitutako manifestazioaren leloa, oraina eta etorkizuna lotzen dituen leloa. Bakea, hori delako une honetan euskal gizartean edozeren gainetik desio dena; elkarrizketa, bera delako bakera eraman gaitzakeen zubi bakarra. Une oso gaitz batean ausardia erakutsi du Ibarretxe lehendakariak, «Bakea. ETA ez» edo gisako bat aukeratzea politikoki zuzenagoa eta erosoagoa litzateke berarentzat. Halako abagunean, elkarrizketaren aldeko hain apustu argia egitea bere konpromezuaren aldeko adierazle da.

Egia da, bestalde, erabiltzearen poderioz berbek ere euren balorea gal dezaketela -galtzen dutela-, eta orain elkarrizketa hori zertan gauza daitekeen hitz egin beharko da. Elkarrizketa elkarren arteko desberdintasunak bideratzeko tresna besterik ez da eta desberdintasun horiek -emozionalak, konfiantzarekikoak,operatiboak...- gaur egun handiagoak dira abenduaren 29an baino.

ATENTATUAREN AURRETIK bake prozesuaren egoera ez zen ona, hori ezaguna da. Batasuna izan zen mezu hau larrien azaldu zuena, baina batzuetan larriegi ere bai, beren azalpenaren proiekzioan ez baitzegoen apurketaren aukera. Ez zuten nahi beren mezuaren ondorioz, prozesuaren apurketa erabatekoa etor zitekeela uler zedin, eta ez zuten espero. Beraientzat prozesuaren ordura arteko zikloa bukatua zegoen, baina prozesuak jarraitu behar zuen eta urtarrilerako hori prestatzen ari ziren, saio berriari oinarri sendoagoak jarri eta negoziazioari berrekin. Bistan da oraingo lanabesa korapilatsuagoa izango dela. Prozesua txarto zegoen atentatuaren aurretik eta orain askoz txarrago dago. Etorkizunean? Inork ez daki.

Azalpenen zain. Datorren astera arte itxaron beharko da Jose Luis Rodriguez Zapaterok Kongresuaren aurrean bere postura ofiziala azaldu arte, baina dagoeneko Espainiako Gobernuak eman du bere jarrera berriaren azalpena: bake prozesua apurtua dago, ETAren aurkako estrategia berregin behar da, eta ez da ixten etorkizunean ETAren amaiera elkarrizketaren bidez ere amaitzeko aukera. Horretarako, jakina, hauteskunde orokorrak irabazi behar ditu berriz. Langintza zaila aurrez aurre duena. ETArekiko harreman zehatzagoez ere filtratu dira makinatxo bat gauza. Horixe dira, filtrazioak, eta gainera haien arteko kontraesanak ere badira.

ETArena da ezagutzen ez den azalpena eta eragile guztiak dira haren zain. Laster izatea litzateke logikoena eta ohikoena, baina azken atentatuak ere erakutsi du ohikoak ez duela jada balio handirik, bakoitzak unean interesatzen zaiona egiten duela. Berak azaldu beharko du berea, baina denak adierazten du egoerak okerrera egingo duela. Indar agerpenen ordua da, eta horrek badakigu zer esan nahi duen; edo ez, bai ETAk bai Espainiako Gobernuak, garaian garaiko bere molde berriak agertzen dituzte eta. Orain arteko agiri edo Zutabe-etan ez da ahaztu behar PSOE eta EAJ egin dituela prozesuaren egoera txarraren erantzule. Erantzukizun hori gatazkan nola proiektatuko duen ikusi beharko da orain.

KALTE KOLATERAL GISA ulertu beharko lirateke Carlos Palate eta Diego Armandoren heriotzak. Ameriketako Estatu Batuek ere antzera egiten dute. Parekotasunak ezin dira inolaz ere berdinak izan, baina ezta ere guztiz desberdinak. Arrasateko Caixako erasoarena bezala. Behin baino gehiagotan atera dituzte biztanleak etxe erasotuetatik eta, azkenean, suarekin dabilena erre egiten da. Pertsona bat, bost edo hamabost hil daitezke halako eraso batean, denbora kontua besterik ez da.