Ihesi:Izpizte-Orisol (Araba), Hosto itsasoan igeri eginez
Eguraldia lagun izanez gero, Olaeta auzora heldu eta oinez hasi orduko izango dugu Durangaldeko mendien lehen ikuspegi panoramiko ederra. Eskuinetik ezkerrera, jarraian igoko ditugun Orisol eta Izpiztez gain, Anboto, Elgoin, Kurutzeta eta Anbotoko gailurreriaren jarraipenaren ikuspegi paregabeaz gozatzeko aukera izango dugu. Datozen lauzpabost kilometroak basoan egingo ditugula kontuan hartuz, gomendagarria da ikuspegi bakan honetaz gozatzea.
Olaetako eliza parean hasiko dugu ibilaldia, eta Otxandiotik datorren errepidea jarraituko dugu harik eta kilometro pare bat aurrerago beronen amaierara heltzen garen arte. Autoa errepide amaierako aparkalekutxoan uzteko aukera ere badago, baina gure ibilbide zirkularra Otxandioko elizatik gertu amaituko denez, lehenago ala beranduago errepide zati hau ibiltzera beharturik gaude. Hobe ibilaldi hasieran, aukeran. Norberaren esku. Zabalandiko lepora begira, ordu eta erdiko bidea, dagoen geziari men egin eta basoan barneratuko gara, egurrezko zubitxo polita zeharkatuz. Gero, margo ikur zuri-gorriak lagun, hartxintxar bide zabal batetik egingo dugu aurrera.
Luze baino lehen hartxintxar bideak ezkerrerantz jotzen du egurrezko beste zubitxoa dagoen bidegurutzean; guk zuzen hartuko dugu, maldan gora. Bidexkak atsedenik gabe egiten du gorantz, baso ezin ederragoan, Anbotoko pareta geroz eta gertuago sumatuz. Galerarik gabeko bidea da basoko hau, margo ikur zuri-gorriek eta kairn edo harri pilatxoei segika osatuko duguna. Une batean basoa zeharo itoa da baina bidetxoak aurkituko du iluntasunetik irteteko modua. Zelai eder batean osatuko ditugu lehen igoerako azken metroak, Urkiolatik Zabalandiko lepora doan hartxintxar bidearekin topo egin arte.
Begirada Anbotoko horman galdurik merezitako atsedena hartuko dugu, ibilbideko tarterik ederrenaz gozatzeko prestatuz. Tellamendi eta Besaide aldera doa ezkerraldeko bidea, Izpizte bere magaletik zeharkatuz Leziagako lepora, berriz, eskuinekoa. Guk, zuzen-zuzenean egingo diogu eraso parean dugun Izpizteko harri koxkorrari, aldapa motz bezain gogorrean gora. Zabalandiko zelaia utzi eta basoan barneratu bezain laster, lagungarri izango zaigun zenbait kairn aurkituko dugu, baso eta harkaitz artean biderik errazena nondik doan salatzen dutenak. Sarritan orbelak estalirik egon ohi den malda piko honetan kontu handiz ibili beharko dugu, irristada edo ezustekorik gerta ez dakigun. Zuhaitz artean, Izpizteko buzoia aurkituko dugu laster (1.057m). Ez da Izpizte ikuspegi oparoko gailurra, zuhaixkek mugatu egiten baitiote ikusmira zenbait norabidetan, baina Aramaioko harana (Ibarra, Gantzaga, Etxaguen, Untzilla...) behatoki ezin hobe batetik ikuskatu ahal izango dugu, baita jarraian igoko dugun Orisol ere.
Hegoalderantz okertuko dugu segidan norabidea, igoerako bidexka eskuinean utziz eta uneoro Aramaioko harana hartuz erreferentzia. Eremu nahasi xamarra da jarraian datorkiguna, kontuz ibili behar, beraz, hostoz estaliriko harri artean. Altuera apur bat galduz, gailurreriari jarraiki, Iruatxeta Erdikoa izeneko orratzaren oinarrira iritsiko gara.
Albo batean, kutxatila garden bat aurkituko dugu harkaitzaren irtengune baten gainean jarrita; Santa Kruz apaizaren garaiko argazki pare bat, Nikolas Ormaetxea Orixek apaizaren bizitzan oinarrituz idatzi zuen liburua eta errosario bat daude kutxatilaren barruan. Leku berezia. Aramaioko ibarrari azken begirada bota eta pitzadura estuan barrena, kobatik irtengo gara.
Izpizte eta Orisol bereizten dituen Leziagako lepoa da hurrengo jomuga; lepo eder honetara heltzeko, aukera bi: Izpizteko gailurreri gorabeheratsua jarraitu (Gantzaga eta Leziagako haitz edo atxak gaindituz) edo gailurreriatik eskuinalderantz jo, pagadian behera, bide argirik gabe, Zabalandiko lepotik Izpizte saihestuz Leziagako lepora doan bidexkara heldu arte (margo ikur zuri-gorriak). Lehenengo aukera, ederra izanagatik, ez da gomendagarria eguraldi hezea izanez gero; agian ederragoa den bigarrenak, berriz, ez du aparteko arriskurik, baina hostailak jantzitako basoan kontuz ibiltzea komeni da, bihurrituren bat egin nahi ez badugu.
Une batean, Orisoleko gailur soilera eramango gaituen xenda hautemango dugu bidegurutze batean (ikur nabarmena pago baten enborrean). Harri artean azken metroak osatu eta Arangioko haitzen puntu garaienera helduko gara, Orisoleko gailurrera (1.130m). Tontorra baso itxitik kanpo egonik, ikuspegi paregabeaz gozatuko dugu (Anboto, Izpizte, Tellamendi, Murugain, Orkatzategi, Kurutzeberri, Aloña, Aizkorri...). Otxandio eta Olaetako ibarra ere talai ezin hobetik menderatuko dugu.
Santa Kruz apaiza Don Carlos erregegaiaren aldekoa zen, eta Frantziara ihes egin behar izan zuen. Bigarren Gerra Karlista piztu zenean, tropa karlista baten buru, itzuli egin zen. Zornotzako Akordioa ez zuen, ordea, onartu eta borrokan jarraitu zuen atxilotu zuten arte. Arrasaten preso hartu eta Aramaioko Udaletxera eraman zuten kartzelara. Aramaion preso zegoela, ihes egin eta Izpizte mendiaren erraietan dagoen koba txiki famatuan igaro zituen, diotenez, hiru egun inguru, Frantzia aldera abiatu aurretik.
Karlista eta liberalen aurka gogorkeria handiz jokatzen omen zuen Santa Kruz apaizak, eta heriotza zigorra ezarri zion karlisten gerra kontseiluak. Indultua lortu zuen, baina, apaizak. Gerra ostean, Amerika aldera abiatu zen; Jesusen Lagundian sartu eta misiolari lanak egin zituen hainbat lekutan. Kolonbian hil zen 84 urte zituela. Aipagarria da, besteak beste, Nikolas Ormaetxea, Orixek, bere bizitza oinarri gisa hartuz idatziriko liburua.
“Ba al zenekiten testuliburu gehienetan ia ez dela aipatzen armen industriak egungo gatazketan duen rola? Edo oso gutxitan jartzen dela zalantzan gerra ezinbestean gertatu behar dela esaten duen narratiba?”, dio Gerrarik Ez Araba elkarteak. Bestelako narratibak,... [+]
EAEn, energia berriztagarriko instalazioak non jarri daitezkeen biltzen du Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialak (LPS). Plana osatuta dago, eta laster onartuko dute. Alabaina, zenbait adituk hutsuneak dituela ohartarazi dute, tartean, Gorbeialdeko Herri... [+]
Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak deitutako eta ELA, LAB, ESK, CGT, CNT, STEILAS, ETXALDE eta HIRU sindikatuek babestutako manifestazioak Bilbon, Gasteizen, Donostian eta Iruñean izan dira. Bertan, Euskadiko eta Nafarroako gobernuei eskatu diete zerga eta aurrekontu... [+]
Guardian Llodio fabrikako behargin gehienek epaitegira jotzeko bidea bertan behera utzi ondoren, multinazionalak lortu du nahi zuena: enpresa errentagarri bat ixtea erabateko inpunitatearekin. Ez da egun batetik bestera sortutako estrategia, eta bide luzea izan arren, erabat... [+]
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Duela aste batzuk, Diputazio kalean, Gasteizko erdigunean, bi gizonek etxerik gabeko pertsona bat bota zuten lo egiten zuen lokalaren kanpoaldeko eskailera-buru txikitik. Bota ez ezik, berehala metalezko baranda bat ere jarri zuten lonjaren aurrean. Lokala luzaroan hutsik egon... [+]
Ugaritu diren “txiringito pribatuei” muga jartzeko asmoz, unibertsitate berriak sortzeko baldintzak gogortu nahi ditu Espainiako Gobernuak. Euskal Herrian polemika artean jaio zen azken unibertsitate pribatuak adibidez, Gasteizko Euneizek, gaur gaurkoz ez ditu... [+]
Hego Euskal Herriko lau hiriburuetan egin dituzte manifestazioak. Israelek Palestinan egin duen eta aurrera daraman genozidioarekin kolaboratzen duten enpresei laguntza publikoa emateri uzteko eskatu diete Nafarroako Gobernuari eta Eusko Jaurlaritzari.
Etxebizitza eskuratzeko orduan pertsona arrazializatuek eta migratzaileek jasaten duten bazterketa sistematikoa salatu dute Gasteizen, agerraldi baten bidez. Apirilaren 5ean Donostiara bertaratzera deitu dute, etxebizitza-eskubide unibertsalaren alde.
%90eko jarraipen "ia erabatekoa" izan du grebak, sindikatuen arabera. Gasteizko parkeak, lorategiak eta eraztun berdea mantentzen dituzte Enviser azpikontratako 90 langileek.
Kritika artean abiatu dira Gasteizko Arana klinika zena Nazioarteko Babes Harrera Zentro bilakatzeko obrak. Ez auzokideak, ez errefuxiatuekin lan egiten duten gobernuz kanpoko erakundeak, ez PSEz bestelako alderdi politikoak ez daude ados proiektuarekin: makrozentroen ordez,... [+]
Hainbat kolektibo daude Gasteiz Anitzaren atzean. Egoera larrien aurrean "soilik poliziaren esku hartze gehiago" eskatzen duen eta "eskubideen urraketei entzungor" egiten dion ereduaren aurrean, beste praktika eredu bat egiteko saiakera dela adierazi dute... [+]
Euskal Herri osoan zehar daude mehatxupean hamaika baso, zelai, mendi zein nekazal lur. Horien defentsan diharduten tokian tokiko plataforma asko bildu dira larunbatean Gasteizen, EH Bizirik-ek deituta, inguru naturalaren “suntsiketaren” eta makroproiektuen... [+]