Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2024ko abenduaren 20an
Arrainak dinosauroaren bidea hartu al du?
Egia al da gure itsasoa egoera larrian dela? Egunetik egunera urriagoak direla itsasoko harrapaketak? Orain arte itsasoan harrapatu eta etxean jaten genituen antxoa, legatz, mero, erreboilo, bakailao, zapo eta bestelakoak hemendik hogei urtera ez ditugula merkatuan ikusiko? Aurreikusteko moduan al gaude hemendik urte batzuetara basa-arraina desagertu eta arraina jan nahi izanez gero beste aukera batzuetara jo beharko dugula, adibidez arrain haztegietara? Gainbehera hau saihestu al daiteke nahitaez arraina haztegietan haztera jo behar izan gabe? Beste zein aukeraren bila dabiltza egoera larri hau arintzeko?
Euskaldunoi basa-arraina jatea gustatzen zaigu, eta konturatu gara zer datorkigun. Duela zenbait urte, gaur egun gure kaleetan nekez aurki daitekeen bisigua nola desagertzen zen ikusi genuen; eta orain, antxoaren azken hatsak bertatik bertara ikusten ari gara. Gainera, itxura guztia du espezie horiek eta legatza, oilarra, zapoa edo erreboiloa bezalako beste espezie batzuek ere bide berari jarraituko diotela gure arrantza baliabideen kudeaketa iraultzen ez badugu, hau da, aspalditik datorren gehiegizko arrantza, uraren kutsadura eta espezieen arteko orekaren haustura deuseztatzen ez baditugu.
Euskaldunoi basa-arraina jatea gustatzen zaigu, eta konturatu gara zer datorkigun. Duela zenbait urte, gaur egun gure kaleetan nekez aurki daitekeen bisigua nola desagertzen zen ikusi genuen; eta orain, antxoaren azken hatsak bertatik bertara ikusten ari gara. Gainera, itxura guztia du espezie horiek eta legatza, oilarra, zapoa edo erreboiloa bezalako beste espezie batzuek ere bide berari jarraituko diotela gure arrantza baliabideen kudeaketa iraultzen ez badugu, hau da, aspalditik datorren gehiegizko arrantza, uraren kutsadura eta espezieen arteko orekaren haustura deuseztatzen ez baditugu.
Adituek alarmak piztu dituzte
Egoera honek guztiak alarmak piztu ditu. Science zientzia aldizkari ospetsuak egoeraz ohartarazi zuen, joan den azaroan argitaratutako zenbakian. Aldizkariaren arabera, ozeanoetako biodibertsitatearen galera gero eta handiagoak arrisku handian jartzen du bertako espezieen biziraupena eta ongizatea, eta gaur egun arrantzatzen diren espezieak 2050. urterako desager litezke. Ikerketa Kanadako Dalhousie Unibertsitateko Biologia saileko Boris Word zientzialariaren gidaritzapean egin da eta, emaitzek erakusten dutenez, itsasoko dibertsitatearen gainbeherarekin baliabideen desagertzea areagotu da eta esponentzialki gutxitu dira uraren leheneratzeko ahalmena, egonkortasuna eta kalitatea. Aitzitik, biodibertsitatea berrezarritako lekuetan laukoiztu egin da emankortasuna.
«Gaur egun merkaturatzen diren espezie guztiak galzorian egongo dira. Espezie horien populazioa %90 murriztuko da 1950. urtearekin alderatuta, eta horiek arrantzatzea ez da errentagarria izango. Meroa, legatza, bakailaoa eta beste arrain batzuk oso bakanak eta garestiak izango dira». Hala baieztatu du Estatu Batuetako ozeanografiako Scipps institutuko irakasle eta Espainiako Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Goreneko (CSIC) ikerlari Enric Salak. Hain zuzen ere, irakasle eta ekologo katalan hau da Science aldizkariko ikerketa zientifikoaren egileetako bat eta bere esanetan, basa-arrantza iraganeko kontua izango da 2050ean.
Nazioarteko zientzialari eta ekologo talde batek lau urtez aztertu ditu 32 esperimentutako datuak, eta berraztertu egin ditu 48 itsas eremu babestuetan egindako behaketa ikerketak eta NBEko (FAO) Nekazaritza eta Elikadurarako Erakundeak 1950 eta 2003 artean bildutako arrain eta ornogabeen harrapaketa guztien zenbatekoak. Adituen esanetan, ondorioa «dramatikoa» da. «Ikusi duguna da azken mila urteetan bizkortu egin dela kostaldeko espezieen gainbehera. Horrek filtrazio ahalmen biologikoa, haztegi habitatak eta arrantza osasungarria galtzea eragin du». Gainera, horien hitzetan, itsasoko dibertsitatearen galerak gero eta gehiago oztopatzen du ozeanoek janaria emateko, uraren kalitateari eusteko eta perturbazioetatik bere onera etortzeko daukaten ahalmena. Hala ere, eskuartean dituzten datuek iradokitzen dute joera horiek iraultzeko moduan gaudela oraindik.
Ikerketaren zuzendariak, Word biologoak, baieztatu du espezieak itsas ekosistemetatik desagertuz joan direla eta joera hori oraintsu azkartu dela. Merkaturatzen diren espezieen %29 jadanik gainbeheran daude «eta ehuneko hori gorantz doa egunetik egunera». Orain dela hiru urte Wordek berak Nature aldizkarian adierazi zuen 1950ean zeuden hegalabur, ezpatarrain, bakailao eta meroen %10 besterik ez direla gelditzen gure itsasoetan. «Gaur egungo harrapaketa mailekin», gaineratu du, «espezie horiek dinosauroen bideari jarraituko diote». Biologoa hondamendiari data jartzen ere ausartu da: «Ez badugu ezertxo ere egiten, orain gure mahaietara eramaten ditugun espezie guztien populazioa 2048 aldera %90 murritzagoa izango da, eta espezie horiek harrapatzea ez da errentagarria izango».
Sala irakasle eta ekologo katalana ikerketa zientifiko horren taldeko kide da eta, bere iritziz, Kantauri itsasoan antxoa murriztu izanaren arrazoia gizakiak itsaso horretako espezie handiak akabatu izana da. Tamaina handiko arrainek egonkortasuna ematen diete ekosistemei eta txikiek alderantzizkoa egiten dute: fluktuazio handiei askoz ere lotuagoak egotea eragiten dute. «Nolakoak izango diren ez dakigun ekosistemak artifizialki sortzen ari gara», esan du ekologo katalanak, eta hau une erabakigarria dela dio, horrela jarraituz gero garai bateko arrain handiz betetako ozeano garbietatik etorkizunean bakterio, marmoka eta arrain txikiz egindako zopetara pasatuko baikara.
«Gaur egun merkaturatzen diren espezie guztiak galzorian egongo dira. Espezie horien populazioa %90 murriztuko da 1950. urtearekin alderatuta, eta horiek arrantzatzea ez da errentagarria izango. Meroa, legatza, bakailaoa eta beste arrain batzuk oso bakanak eta garestiak izango dira». Hala baieztatu du Estatu Batuetako ozeanografiako Scipps institutuko irakasle eta Espainiako Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Goreneko (CSIC) ikerlari Enric Salak. Hain zuzen ere, irakasle eta ekologo katalan hau da Science aldizkariko ikerketa zientifikoaren egileetako bat eta bere esanetan, basa-arrantza iraganeko kontua izango da 2050ean.
Nazioarteko zientzialari eta ekologo talde batek lau urtez aztertu ditu 32 esperimentutako datuak, eta berraztertu egin ditu 48 itsas eremu babestuetan egindako behaketa ikerketak eta NBEko (FAO) Nekazaritza eta Elikadurarako Erakundeak 1950 eta 2003 artean bildutako arrain eta ornogabeen harrapaketa guztien zenbatekoak. Adituen esanetan, ondorioa «dramatikoa» da. «Ikusi duguna da azken mila urteetan bizkortu egin dela kostaldeko espezieen gainbehera. Horrek filtrazio ahalmen biologikoa, haztegi habitatak eta arrantza osasungarria galtzea eragin du». Gainera, horien hitzetan, itsasoko dibertsitatearen galerak gero eta gehiago oztopatzen du ozeanoek janaria emateko, uraren kalitateari eusteko eta perturbazioetatik bere onera etortzeko daukaten ahalmena. Hala ere, eskuartean dituzten datuek iradokitzen dute joera horiek iraultzeko moduan gaudela oraindik.
Ikerketaren zuzendariak, Word biologoak, baieztatu du espezieak itsas ekosistemetatik desagertuz joan direla eta joera hori oraintsu azkartu dela. Merkaturatzen diren espezieen %29 jadanik gainbeheran daude «eta ehuneko hori gorantz doa egunetik egunera». Orain dela hiru urte Wordek berak Nature aldizkarian adierazi zuen 1950ean zeuden hegalabur, ezpatarrain, bakailao eta meroen %10 besterik ez direla gelditzen gure itsasoetan. «Gaur egungo harrapaketa mailekin», gaineratu du, «espezie horiek dinosauroen bideari jarraituko diote». Biologoa hondamendiari data jartzen ere ausartu da: «Ez badugu ezertxo ere egiten, orain gure mahaietara eramaten ditugun espezie guztien populazioa 2048 aldera %90 murritzagoa izango da, eta espezie horiek harrapatzea ez da errentagarria izango».
Sala irakasle eta ekologo katalana ikerketa zientifiko horren taldeko kide da eta, bere iritziz, Kantauri itsasoan antxoa murriztu izanaren arrazoia gizakiak itsaso horretako espezie handiak akabatu izana da. Tamaina handiko arrainek egonkortasuna ematen diete ekosistemei eta txikiek alderantzizkoa egiten dute: fluktuazio handiei askoz ere lotuagoak egotea eragiten dute. «Nolakoak izango diren ez dakigun ekosistemak artifizialki sortzen ari gara», esan du ekologo katalanak, eta hau une erabakigarria dela dio, horrela jarraituz gero garai bateko arrain handiz betetako ozeano garbietatik etorkizunean bakterio, marmoka eta arrain txikiz egindako zopetara pasatuko baikara.
Euskal zientzialarien ahotsa
Euskal Herriko zientzialariak ere oso kezkatuta daude duela urte batzuetatik, arrantzaren egoera eta, batez ere antxoarena, ikusita. Bereziki Azti-Tecnalia arrantza eta elikaduraren institutu teknologikoa da zeregin horretan dabilena. Beste zientzialari eta sektore ekologista batzuekin batera, itsasoko baliabideen kudeaketa iraunkorra egin dezatela eskatu die politikariei. Ildo horretan, itsasoan bertan ikerketa zorrotzak egin ondoren, antxoaren arrantzan luzamendu edo debekualdiak egitearen aldeko apustua egiten du. Baina hala ere, zenbaitetan politikariek beste interes batzuei eman izan diete lehentasuna.
Antxoaren etorkizunarekin kezkatuta, Aztiko baliabide pelagikoen arloko koordinatzailea den Andres Uriartek orain dela hilabete batzuk honakoa adierazi zuen: «Inork ez du antxoa akabatuko, baina arriskua dago populazioa oso biomasa baxuan sartuz gero espezie honen arrantza errentagarria ez izatera iritsi eta desagertzeko». Bere lankideak, zentro bereko Itsas Ikerketa Unitateko Teknologia zuzendari Lorenzo Motosek garai berean honakoa erantsi zuen: «Zalantza daukagu antxoa atzera bueltarik gabeko egoeran ez ote dagoen. Ezetz espero dugu, antxoak suspertzeko ahalmen handia du eta». Euskal zientzialarien arabera, sakoneko arazoa bikoitza da: «Batetik ingurumen arazoa dago eta, bestetik, arrantza arazoa. Ez dugu ez bata eta ez bestea gutxiesten».
Antxoaren etorkizunarekin kezkatuta, Aztiko baliabide pelagikoen arloko koordinatzailea den Andres Uriartek orain dela hilabete batzuk honakoa adierazi zuen: «Inork ez du antxoa akabatuko, baina arriskua dago populazioa oso biomasa baxuan sartuz gero espezie honen arrantza errentagarria ez izatera iritsi eta desagertzeko». Bere lankideak, zentro bereko Itsas Ikerketa Unitateko Teknologia zuzendari Lorenzo Motosek garai berean honakoa erantsi zuen: «Zalantza daukagu antxoa atzera bueltarik gabeko egoeran ez ote dagoen. Ezetz espero dugu, antxoak suspertzeko ahalmen handia du eta». Euskal zientzialarien arabera, sakoneko arazoa bikoitza da: «Batetik ingurumen arazoa dago eta, bestetik, arrantza arazoa. Ez dugu ez bata eta ez bestea gutxiesten».
Arrain haztegien aldeko apustua
Arrantzarekin itsasoa gehiegi ustiatzen eta agortzen ari garenez, mundu guztian ordezko konponbideen bila ari dira etorkizunari begira, baina, jakina, itsas espezieek itsasoan bertan iraun ahal izateko ardura eta ikerketak alde batera utzi gabe. Espainiako Estatua eta Euskal Herria ere aukera berrien bila dabiltza, horretarako pausoak ematen ari dira. Datu orokor hauek ikusi besterik ez dago: sektoreko patronalak emandako datu ofizialen arabera, Espainiako Estatuko arrain haztegien urteko ekoizpena hurrengoa da: 300.000 tona muskuilu, 14.000 tona urraburu, 6.000 tona lupia eta 3.000 tona erreboilo. Lupia hazkuntza izan da azken hamarkadan Espainiako estatuan gehien hazi dena; 74 aldiz handitu zen, joan den urtean hazkuntza hori egonkortu arte. Lupiak, itsasadarretan, estuarioetan edo itsasertzeko beste leku zehatz batzuetan jartzen diren 16-25 metro arteko diametroa duten kaioletan sartzen dituzte eta lehenengo urte eta erdian, berrehun gramoko pisua hartzen dute.
Mihi-arraina eta olagarroa hazteko asmoa ere badago, adituen esanetan gatibutzan oraindik gehiago ere gizen daiteke-eta, hilean kiloa hain zuzen ere. Berdin gertatzen da moluskuekin eta, hori dela eta, datilekin probatzen ari dira. Abadira, bisigu eta meroarekin ere saiakuntzak egiten ari dira, eta ez dituzte baztertzen txoko, berrugeta, txelba hortzandi, txelba arrunt eta sardoak. Badirudi legatzak eta zapoak ez dutela amore eman nahi.
Mihi-arraina eta olagarroa hazteko asmoa ere badago, adituen esanetan gatibutzan oraindik gehiago ere gizen daiteke-eta, hilean kiloa hain zuzen ere. Berdin gertatzen da moluskuekin eta, hori dela eta, datilekin probatzen ari dira. Abadira, bisigu eta meroarekin ere saiakuntzak egiten ari dira, eta ez dituzte baztertzen txoko, berrugeta, txelba hortzandi, txelba arrunt eta sardoak. Badirudi legatzak eta zapoak ez dutela amore eman nahi.
Erreboiloa, bisigua eta mihi-arraina ekoizteko planta
Euskal Herrian itsas akuikultura hasiberria da oraindik -tradizio handiagoa dute amuarrain haztegiek-. Hemengo akuikultura Orrua enpresa gipuzkoarrera mugatzen dela esan daiteke: orain dela urte gutxi batzuk Getarian erreboilo mintegi bat jarri zuen. Enpresa horrek eta Txileko bat edo bestek interesa agertu dute Azti-Teknaliak akuikulturaren alorrean daukan proiektu berrian. Gauzak horrela, Sukarrietan (Bizkaia) eta Pasaian (Gipuzkoa) egoitzak dauzkan euskal ikerketa zentro honek itsas espezieen arrainkumeak ekoiztu eta ikertzeko planta jarriko du martxan. Zazpi milioi euroko inbertsioa eskatzen duen proiektua hasiera batean Pasaian martxan jartzea zen asmoa, baina udalaren arazo burokratikoak direla eta, orain Bizkaian kokalekuren bat bilatzen ari dira.
Arrain txikiak hazteaz arduratzen diren beste arrain haztegietan ez bezala, planta berri honetan arrainaren ziklo biologikoa aztertuko dute, arrainak arrautzak jartzen dituenetik arrainkumeak jaio artekoa. Arduradunen aurreikuspenen barruan sartzen da planta anoako erreboilo, mihi-arrain eta bisiguetan espezializatzea. Ez dituzte txibi eta txokoak ere baztertzen.
Arrain txikiak hazteaz arduratzen diren beste arrain haztegietan ez bezala, planta berri honetan arrainaren ziklo biologikoa aztertuko dute, arrainak arrautzak jartzen dituenetik arrainkumeak jaio artekoa. Arduradunen aurreikuspenen barruan sartzen da planta anoako erreboilo, mihi-arrain eta bisiguetan espezializatzea. Ez dituzte txibi eta txokoak ere baztertzen.
Antxoa gazituaren ordezkoa
2007a bukatu baino lehen merkatuan egon litekeen beste apustu bat ere badauka esku artean euskal ikerketa zentro berberak: Bizkaiko Golkoan murriztu den eta desagertzeko arriskuan dagoen antxoarentzako irtenbidea topatzea. Ez dugu antxoa freskoa bakarrik jaten, antxoa gazitua eta kontserbakoa ere jaten ditugu. Bada Azti antxoa gazituaren ordezkoa garatzen ari da, azken boladan antxoa freskoarengatik ordaindu behar izaten dugun hamar eurotik gorako prezioa baino askoz merkeagoa litzatekeen ordezkoa. Ordezko hori ekoiztu eta merkaturatzeko prest dagoen euskal enpresa bat aurkitu zain dago. Hemen halakorik topatu ezean, Espainiako Estatuko enpresei egingo die eskaintza.
Surimiarekin eta berdela edo txitxarroa bezalako espezie pelagikoen haragi xehatuarekin egindako produktua da. Aztiko adituen esanetan, angularen ordezkoa (gula) egiteko ere erabiltzen den surimi delakoa ia koiperik ez daukan eta plastikoa balitz bezala landu daitekeen proteina da. Apustu arriskutsua eginez, «inor ez da gai izango itxurarengatik eta zaporearengatik benetako antxoak eta ordezkoak bereizteko» ziurtatu dute euskal institutukoek. Halaxe esan du behintzat Aztiko arduradun nagusietakoa den Rogelio Pozok.
Kantabrian badago produktu honen aurrekari bat: Santoñako enpresa batek urtebete darama antzeko produktua egiten. Baina oraingoz salmenta industriala egiten du; hau da, aurrez prestatutako janariak eta antzekoak egiten dituzten fabrikatzaileei saltzen die produktua. Euskal institutuak denden bidezko merkaturatzean aurrea hartu nahi dio.
Surimiarekin eta berdela edo txitxarroa bezalako espezie pelagikoen haragi xehatuarekin egindako produktua da. Aztiko adituen esanetan, angularen ordezkoa (gula) egiteko ere erabiltzen den surimi delakoa ia koiperik ez daukan eta plastikoa balitz bezala landu daitekeen proteina da. Apustu arriskutsua eginez, «inor ez da gai izango itxurarengatik eta zaporearengatik benetako antxoak eta ordezkoak bereizteko» ziurtatu dute euskal institutukoek. Halaxe esan du behintzat Aztiko arduradun nagusietakoa den Rogelio Pozok.
Kantabrian badago produktu honen aurrekari bat: Santoñako enpresa batek urtebete darama antzeko produktua egiten. Baina oraingoz salmenta industriala egiten du; hau da, aurrez prestatutako janariak eta antzekoak egiten dituzten fabrikatzaileei saltzen die produktua. Euskal institutuak denden bidezko merkaturatzean aurrea hartu nahi dio.
Etorkizuna alda daiteke
Science aldizkariak itsas espezieen etorkizunari buruzko hain analisi zorrotzak argitara eman arren, txostenaren egileek itxaropena ere badute egoera aldatzeko, arrantza baliabideen kudeaketa erabat aldatu eta arrantza masiboa alde batera uzten badugu, eta ekosistema defendatu eta itsas azalera babestua handitzen badugu. Gaur egun, beraz, egoerari buelta emateko moduan gaude.
Ikerketaren zuzendariak, Word-ek, gizateria etorkizuna aldatzeko garaiz dagoela nabarmendu du: «Alda dezakegu. Baina une honetan ozeanoen %1etik behera dago modu eraginkorrean babestuta. Erabateko suspertzea ez da urtebetean gertatuko, baina askotan espezieak uste baino azkarrago suspertzen dira, hiru, bost edo hamar urtetan. Eta hori gertatzen den lekuetan berehalaxe datoz onura ekonomikoak».
Ikerketako beste kide batek, Stanford-eko (AEB) Unibertsitateko Steve Palumbi irakasleak, esana: «Ozeanoetako espezie guztiak batera kudeatzeko modua erabat aldatu ezean mende hau izango da itsasoko basa-espezieen azken mendea». Horrenbestez, berak ere egoera iraultzeko modukoa dela adierazi du.
Ez dirudi, ordea, Elikadura eta Nekazaritzako Nazio Batuen Erakundea (FAO) oso ados dagoenik 2050erako munduko itsas kalak agortuta egongo direla ondorioztatzen duen ikerketa honekin, eta hori «nekez gertatuko dela» uste du, nahiz eta munduko leku askotan arrantzaren egoera «ez dela onargarria» ere aitortu duen. Alabaina, FAOk berak lehenago onartu zuen jango dugun arrainaren %60 hazkuntza intentsibotik (akuikulturatik) etorriko dela 2025erako. Greenpeace erakunde ekologista, bestalde, Scienceren ikerketa honetan oinarritu da itsasoaren %40 babes dadin eskatzeko.
Ikerketaren zuzendariak, Word-ek, gizateria etorkizuna aldatzeko garaiz dagoela nabarmendu du: «Alda dezakegu. Baina une honetan ozeanoen %1etik behera dago modu eraginkorrean babestuta. Erabateko suspertzea ez da urtebetean gertatuko, baina askotan espezieak uste baino azkarrago suspertzen dira, hiru, bost edo hamar urtetan. Eta hori gertatzen den lekuetan berehalaxe datoz onura ekonomikoak».
Ikerketako beste kide batek, Stanford-eko (AEB) Unibertsitateko Steve Palumbi irakasleak, esana: «Ozeanoetako espezie guztiak batera kudeatzeko modua erabat aldatu ezean mende hau izango da itsasoko basa-espezieen azken mendea». Horrenbestez, berak ere egoera iraultzeko modukoa dela adierazi du.
Ez dirudi, ordea, Elikadura eta Nekazaritzako Nazio Batuen Erakundea (FAO) oso ados dagoenik 2050erako munduko itsas kalak agortuta egongo direla ondorioztatzen duen ikerketa honekin, eta hori «nekez gertatuko dela» uste du, nahiz eta munduko leku askotan arrantzaren egoera «ez dela onargarria» ere aitortu duen. Alabaina, FAOk berak lehenago onartu zuen jango dugun arrainaren %60 hazkuntza intentsibotik (akuikulturatik) etorriko dela 2025erako. Greenpeace erakunde ekologista, bestalde, Scienceren ikerketa honetan oinarritu da itsasoaren %40 babes dadin eskatzeko.
Antxoaren azken hatsak
Euskal Herrian, gaur egun antxoaren kasua da arrantzaren egoeraren adierazle nagusia. Hain zuzen, 28 itsasontzik apirila eta ekaina artean antxoaren arrantza esperimentala egitea onartu berri du Europar Batasunak eta oso haserre agertu dira antxoaren arrantza debekatuta duten EAEko arrantzaleak. Bisigua desagertu egin zen gure kostaldetik, eta orain antxoak antzeko bidea darama. Azti-Tecnaliako euskal zientzialariek aholkatu bezalako neurri gogorrak hartzen ez badira -arrantzarik gabeko aldiak luzatzea eta debekualdiak ezartzea, esate baterako-, antxoa ere desagertu egingo da.
1968. urtean Kantauri itsasoan 9.586 tona bisigu arrantzatu ziren. Eta Aztik 1990ean egindako ikerketa baten arabera, 80ko hamarkadaren bukaeran desagertu zen espezie hau. Gaur egun kaxa gutxi batzuk besterik ez direnez arrantzatzen, oso garesti saltzen da. Orain Euskal Herrian jaten dugun bisigua Tarifatik edo Marokotik ekartzen dute.
Orain dela berrogei urte Kantauriko arrantza ontziek, Euskal Herrikoek barne, 80.000 tona antxoa harrapatzen zituzten kanpainako. Azken kanpainan, harrapaketak ez ziren 800 tonetara iritsi. Hego Euskal Herriko harrapaketetara mugatuta ere, errealitatea ez da baikorra, beheko grafikoan ikus daitekeenez. Enpleguarentzat, halaber, gogorra izan da: EAEko baxurako arrantzan 4.146 lanpostu zeuden 1988an eta 1.728 besterik ez 2005ean.
Europako Ingurumen Agentziak eta Itsasoa Ikertzeko Nazioarteko Kontseiluak Espainiako Estatuari buruzko datu gehiago eman dituzte, Hegoaldeko datuak barne. Hona hemen datuok: legatz harrapaketak 16.000 tonatik 7.000 tona baino gutxiagora jaitsi dira hogei urte baino gutxiagoko epean. Kantauri itsasoan legatzaren arrantza debekatzeko ahaleginak egin ziren 2004an, baina alferrik. Berdin gertatu da zapoarekin: zientzialariak 2004tik ari dira kala ixteko eskatzen, harrapaketak 1987ko 10.000 tonetatik gaur eguneko 3.200 tonetara jaitsi baitira. Zigala kopurua ere murriztu egin da; 2002an zientzialariak zigalaren arrantza debekatzea komeni dela esaten hasi ziren arren, oraindik ere jarraitzen dute zigala harrapatzen.
1968. urtean Kantauri itsasoan 9.586 tona bisigu arrantzatu ziren. Eta Aztik 1990ean egindako ikerketa baten arabera, 80ko hamarkadaren bukaeran desagertu zen espezie hau. Gaur egun kaxa gutxi batzuk besterik ez direnez arrantzatzen, oso garesti saltzen da. Orain Euskal Herrian jaten dugun bisigua Tarifatik edo Marokotik ekartzen dute.
Orain dela berrogei urte Kantauriko arrantza ontziek, Euskal Herrikoek barne, 80.000 tona antxoa harrapatzen zituzten kanpainako. Azken kanpainan, harrapaketak ez ziren 800 tonetara iritsi. Hego Euskal Herriko harrapaketetara mugatuta ere, errealitatea ez da baikorra, beheko grafikoan ikus daitekeenez. Enpleguarentzat, halaber, gogorra izan da: EAEko baxurako arrantzan 4.146 lanpostu zeuden 1988an eta 1.728 besterik ez 2005ean.
Europako Ingurumen Agentziak eta Itsasoa Ikertzeko Nazioarteko Kontseiluak Espainiako Estatuari buruzko datu gehiago eman dituzte, Hegoaldeko datuak barne. Hona hemen datuok: legatz harrapaketak 16.000 tonatik 7.000 tona baino gutxiagora jaitsi dira hogei urte baino gutxiagoko epean. Kantauri itsasoan legatzaren arrantza debekatzeko ahaleginak egin ziren 2004an, baina alferrik. Berdin gertatu da zapoarekin: zientzialariak 2004tik ari dira kala ixteko eskatzen, harrapaketak 1987ko 10.000 tonetatik gaur eguneko 3.200 tonetara jaitsi baitira. Zigala kopurua ere murriztu egin da; 2002an zientzialariak zigalaren arrantza debekatzea komeni dela esaten hasi ziren arren, oraindik ere jarraitzen dute zigala harrapatzen.
25 urte itsasoa ikertzen
Azti-Tecnalia arrantza eta elikaduraren institutu teknologikoak 25 urte bete zituen joan den azaroaren 7an. Fundazio bezala jaiotako zentro honek Sukarrietan (Bizkaia) eta Pasaian (Gipuzkoa) dauzka egoitzak eta itsasoaren eta elikagaien ikerketan dago espezializatua. Bere jardunaren %75 Ikerketa eta Garapenean oinarritzen da, Rogelio Pozo zuzendari nagusiak 25. urteurrenaren aurkezpen publikoan adierazi zuen bezala «berezko jarduera ekonomikoa» baita hori. Azken urteotan euskal zentro teknologiko honek 20 milioi euro inbertitu ditu beste bazkide pribatu batzuekin batera sei enpresa sortzeko. Enpresa horietan ehun lagun dabiltza lanean, eta urtean 15 milioi euro inguru fakturatzen dituzte. Enpresetako batek arrantzako produktuak on-line saltzen ditu; beste batek landare-olio birziklatua eraldatu eta biodiesel bihurtzen du -30.000 bat tona erregai ekoizten ditu urtean-; eta beste batek esnegintzaren sektorean osasunerako elikagaiak egiten ditu.
Azken urteetan Aztik 708 milioiko jarduera ekonomikoa sortzen lagundu du, eta urtean 154 lanpostu sortu eta mantendu ditu. 105 bat milioi euroko ekarpena egin dio BPGari, eta bere jarduera ekonomikoari esker 30 milioi euro inguruko zerga bilketa egin da.
Orain 9 milioi euroko inbertsioa egiteko asmoa du, Bizkaiko Parke Teknologikoan elikaduraren ikerketako industriara bideratutako zentro berri bat eraiki eta 2007 bukaeran edo 2008 hasieran martxan jartzeko.
Azken urteetan Aztik 708 milioiko jarduera ekonomikoa sortzen lagundu du, eta urtean 154 lanpostu sortu eta mantendu ditu. 105 bat milioi euroko ekarpena egin dio BPGari, eta bere jarduera ekonomikoari esker 30 milioi euro inguruko zerga bilketa egin da.
Orain 9 milioi euroko inbertsioa egiteko asmoa du, Bizkaiko Parke Teknologikoan elikaduraren ikerketako industriara bideratutako zentro berri bat eraiki eta 2007 bukaeran edo 2008 hasieran martxan jartzeko.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#2
Xabier Letona Biteri
#3
Mikel Garcia Idiakez
Kanal honetatik interesatuko zaizu: Biologia
Intsektuen apokalipsia antropozenoan
Galdera da ea edozein zibilizaziok gupidarik gabeko gerra egin dezakeen bizitzaren aurka, bere burua suntsitu gabe eta zibilizatua deitzeko eskubidea galdu gabe”. 1
Sei hamarkada igaro dira Rachel Carsonek bere Silent Spring (Udaberri isila) liburu bikaina idatzi... [+]
2023-03-29
unibertsitatea.net
Cristina Claver.
“Ekosistema mesopelagikoan munduko arrain-biomasarik handiena dagoela pentsatzen da”
Cristina Claver-ek (Bilbo, 1996) Biologia-ikasketak egin zituen UPV/EHUn. Italiara joan zen Erasmus egitera, eta gero, itsas baliabide biologikoen masterra egin zuen. Nazioarteko masterra zen eta Frantzian, Italian, Irlandan, Suedian eta Seychelleetan egon zen ikasten... [+]
2022-04-29
unibertsitatea.net
Jon Luzuriaga
“Birsortu nahi genuen ehunaren zelula espezializatuak lortzea izan zen gure helburua”
Jon Luzuriaga Gonzalez (Oñati, 1989) Biokimikan lizentziatu zen (2012) eta ikerketa Biomedikoan egin zuen masterra gero (2013); biak UPV/EHUn. 2018. urtean Biomedikuntzan doktoratu zen eta doktoratu osteko ikertzaile bezala egon ondoren, irakasle bezala dihardu UPV/EHUko... [+]
2022-04-20
unibertsitatea.net
Alicia Gascon
“Zelulen egitura eta antolaketa hobeto ulertzea lortu dugu”
Alicia Gascon Gubieda (1993, Muxika) Biokimikan graduatu zen 2015ean. Gero, Erresumara Batura jo zuen biologia zelularrean espezializatzeko 2015-2021 urteetan, eta orain, UPV/EHUn lan egiten du, immunologia, mikrobiologia eta parasitologia departamenduan.
Izokina Euskal Herrian: arrain eta ondare
Historia luzeko soka du izokinak Euskal Herrian. Istorio ugari sortu ditu, hasi Historiaurretik eta egun arte. Haren arrantzak garrantzia sozio-ekonomiko handia izan du, eta hala sortu ziren hura erregulatzeko arauak. Atzetik etorri ziren gero, ordea, arau-hausteak, herritarren... [+]
2021-08-01
Unai Brea
Ionan Marigomez. Ai, itsasorik ez bageneuka...
“Mila arazo ditu itsasoak, baina denen oinarria bera da: gu asko garela”
Ionan Marigomez Allende (Erandio, 1961) biologoa da lanbidez eta bokazioz. Bera izan zen EHUren Plentziako Itsas Estazioaren sustatzaile nagusia, eta bera da bertako zuzendaria 2013an sortu zenetik. Bulegoan hartu gaitu, atzealdean Gorlizko badia ageri dela, eta hantxe jardun... [+]
2021-06-24
Nagore Irazustabarrena Uranga
Izoztuta bizirik irautearen zientzia eta fikzioa
Siberia, duela 24.000 urte. Bdelloidea espezieko mikroorganismo bat, erresistentzia handiko animalia errotiferoa, Alayeza ibaiko ur hotzetan izoztuta geratu zen. Berriki, zientzialariek animalia desizoztu dute eta, bizirik jarraitzeaz gain, asexualki ugaltzeko gai izan da.
2021-01-11
ARGIA
Haize Berriak koordinadora sortu da Iruñerrian parke eolikoak ugaltzearen aurka
Haize Berriak izeneko plataforman bildu dira Sacyr enpresak Iruñerriko iparraldean gauzatu nahi dituen proiektu eolikoen aurka dauden hainbat bailaratako plataforma. Haize Berriak plataformak manifestua egin du eta parke eolikoak eraikitzearen aurka protesta ekintza... [+]
Urumea bailaran eukalipto landaketa gehiago ez egitea eskatzen dugu
Idatzi honen bidez, Biodibertsitatearen Nazioarteko Eguna ospatzen den honetan, gure ardura eta ezinegona adierazi nahi dugu azken urteetan, eta, batez ere, azken hilabeteotan Urumea bailaran hainbat lurjabe, erakunde publikoen baimenarekin egiten ari den eukalipto landaketen... [+]
Guillermo Quindós, Mikrobiologian katedraduna (EHU)
“Zientzialariek, bereziki medikuek, urteak daroatzate hau etorriko dela esanez”
Leioako Medikuntza Fakultatea du ohiko lantokia Guillermo Quindós Mikrobiologia katedradunak. Martxoaren 13an, Espainiako Gobernuak konfinamendua ezarri baino egun bat lehenago, Un par de verdades sobre el coronavirus berbaldia eskaini zuen EHUko Zientzia Fakultatean... [+]
Irati Romero Garmendia Ikertzaile biomedikoa
“Ikerketa feministagoa behar dugu”
Irati Romero Garmendiak Bordeletik eman du bere ibilbidearen berri. Hain zuzen, minbizia ikertzen duen laborategi baten lanean dabil orain, eta, hara iristeko ahalegin handia egin behar izan badu ere, nahiko modu naturalean heldu dela iritzi dio.
2020-02-25
Nagore Irazustabarrena Uranga
Liztor habiak, labar artea datatzeko
1891n nekazari batek Gwion estiloko hainbat labar pintura aurkitu zituen Kimberlyn (Australia).
2017-12-06
Iñaki Sanz-Azkue
Araotz
Hiru muskerren topaleku bakarra
Bat, bi eta hiru. Hiru musker-begi zelatan, zeharka begira dauzkagu. Kareharrizko horma zaharrean daude eguzkia hartzen. Hiruek begirada berdina dute, begiak, aldiz, ezberdinak. Izan ere, Araotzeko mendietan musker-begiak hiru dira, hiru espezierenak. Eurek, noski, jakingo dute... [+]
2017-07-10
Hegoi Belategi
Rosa Binimelis. Ekologia, ekonomia, etika
“Teosinteak kalte handiak eragin ditu Aragoin eta Katalunian; Nafarroan ezjakintasuna da nagusi”
Sastraka inbaditzaile bat agertu da Nafarroa, Aragoi eta Kataluniako artasoroetan. Teosintea, teosintle nahuatl hizkuntzan, Zea familiako landarea da, artoaren senidea beraz. Rosa Binimelis (Castelló, 1979) ingurumen zientzietan doktorea da, eta azken urteotan teosinteaz... [+]
2017-06-27
Unai Brea
Kepa Ruiz-Mirazo. Biziaren sorreraren gakoak argitu nahirik
“Gaur egun Lurrean dugun bizia oso konplexua da eta ez daukagu argi zergatik”
Lan ildo bikoitza du Kepa Ruiz-Mirazo (Gernika, 1970) EHUko ikertzaileak. Batetik, Leioako Biofisika Unitateko laborategietan bizia sortu aurreko urratsak erreproduzitzen saiatzen da; bestetik, bizia bera zer den hausnartzen du Biologiaren Filosofia ikertaldean. Beraren... [+]
Eguneraketa berriak daude