Mugek eragindako arazoak gainditzen


2021eko uztailaren 20an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
«Estatuen artean ez dago muga fisikorik, baina bai legedia aldetik», dio Silbia Sarasola Mondragon Unibertsitateko Zuzenbide Doktoreak. Berak koordinatu zituen, iragan abenduan, Irunen egindako Mugaz Haraindiko Zuzenbideari buruzko III. Jardunaldiak. «Lehenengo bi jardunaldietan, adituek baino ez zuten parte hartu, baina konturatu ginen jende askok, jende arruntak, jakin mina agertzen zuela gaiaz». Horregatik, hirugarrenean ateak zabaldu zituzten. «Hitzaldiak edonork ulertzeko modukoak izan ziren, lau arlo jorratuz: zergak, merkataritza edo enpresa-jarduera, zuzenbide zibila -etxebizitzen inguruko gaiak gehienbat- eta lan-zuzenbidea». Askok deitu zuten parte hartzeko, eta asko geratu ziren kanpoan, leku nahikorik ez eta. «Jardunaldietan ikusi dugunez -laburbildu du Silbia Sarasolak- ezjakintasun handia dago, baita oinarrizko gauzei buruz ere».

Gaiak badu, beraz, herritarren arreta. Izan ere, muga inguruetan bizi direnek hainbat arazo izaten dute muga inguruan bizitzeagatik. Eta ez lukete izan behar, Rafael Huesoren iritziz. Hueso Eusko Jaurlaritzako langilea da, eta gaur egun Pirinioetako Lan Elkarteko (PLE) idazkari nagusia, EAEri baitagokio orain haren presidentzia. «Zeintzuk dira mugako biztanleen ohiko arazoak? Esaterako, nik telefonoz deitzen badut Irundik Hendaiara, dei horrek Cadizetik Lillera egindakoak beste balio behar du? Eskutitz bat bidaltzen badut, zein bide egingo du eskutitz horrek Hendaiaraino? Ohiko bide guztietatik igaro behar da? Zenbat ordaindu beharko dut?», galdetu du Huesok. Adibide xumeak, eta inolaz ez bakarrak.


Irun eta Hendaia, Tutera eta Bordele

PLEren zereginetako bat, hortaz, muga ondoan bizi diren biztanleen berariazko arazoak konpontzea litzateke. Baina PLEk oso lurralde eremu zabala hartzen du: Pirinioak ukitzen dituzten Frantziako Estatuko eskualde guztiak eta Espainiako Estatuko autonomia erkidego guztiak. Irun eta Hendaia PLEn daude, baina baita Tutera eta Bordele ere, konparazio baterako. Horregatik, Eusko Jaurlaritzako Jose Maria Muñoak -lehendakariaren ordezkaria Kanpo Harremanetarako eta Euskadiren ordezkaria PLEn- nahiago du hurbiltasun lankidetzaz berba egin. «Hori ez PLEren gaia. PLE Pirinio osorako da, eta proiektu handiak garatzen ditu; hurbiltasun lankidetza, aldiz, aldebiko harremana da, eta herritarren eguneroko arazoak konpontzea du helburu».

Aldebiko harremanaz mintzatzean, Bidasoako alde biez ari da Muñoa. «Ni orain dela hamar urte hasi nintzen gai hau lantzen. Eta egin nuen lehenbiziko gauza zera izan zen: alde batean zein bestean eskumenak dauzkagunok mahai baten inguruan esertzeko eskatu. Hegoaldetik, batez ere Eusko Jaurlaritza eta foru aldundiak, Gipuzkoakoa behintzat. Horien artean baditugu eskumen guztien %95 gutxi gorabehera».

Iparraldetik, nor egon beharko litzateke Muñoaren iritziz? «Bada, Akitaniako Eskualde Kontseilua, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorra eta, eskumenik ez izan arren, guk nahi genuke Iparraldeko Hautetsien Kontseilua ere egotea. Zein da arazoa? Eskualde eta departamenduetako erakundeek eskumen gutxi daukatela, zer edo zer proposatuz gero beti erantzuten dutela: guk ezin dugu hori egin, hori Parisi dagokio». Horregatik, Eusko Jaurlaritzak nahi du benetako eskumenak dauzkana ere, alegia, Frantziako Estatua, mahai horretan egon dadila. «Paueko prefeta izan daiteke, edo Bordelekoa, hori beraiek erabaki dezatela», jarri du aukeran Muñoak.


Akordioa, ia gauzatuta

Eusko Jaurlaritzaren ahaleginak orain dela hamar urte baziren, eta oraindik orain lortu dute helburua. «Denbora luzez -dio Muñoak- beste aldekoak uzkur agertu dira. Madrilek nahi ez zuela argudiatzen zuten, besteak beste. Eta ez dakit benetan hala zelako esaten zuten, edo aitzakia hutsa zen». Azkenean, bilera antolatu ahal izan zuen Jaurlaritzak, orain urte eta erdi inguru: «Kanpoko jendea ekarri genuen, haien ereduak aztertzeko. Irlanda eta Ipar Irlanda, Alsazia eta Alemaniako Baden-Württemberg eskualdea... Gu baino askoz aurreratuago zeudela ikusi genuen, eta haien bidetik jo behar genuela». Alde guztiak ados beraz, baita Madril eta Paris ere.

Bilera haren ondorio gisa, Muñoak berak proposatutako lankidetza eredua onartu zuten parte-hartzaile guztiek. Behin xehetasunen inguruan erabateko adostasuna erdietsita, akordioa jende aurrean aurkeztea besterik ez dago egiteke, eta hori urtarrila honetan bertan egiteko asmoa dute. Hurrengo urratsa eguneroko jardunaz arduratuko den bulego teknikoa sortzea izango da.


Metro bateko gorabeherak

Hurbiltasun lankidetzak mugatik hurbil bizi direnen eguneroko arazoak konpontzea dauka xede. Zer arazo, baina? Muñoaren esanetan, oso gauza xumeak dira batzuetan. Dagoeneko eduki dugu horietako hainbaten berri, Rafael Huesoren ahotik. Bada besterik. «Osasun kontuak, esaterako -dio Muñoak-. Nik auto-istripua daukat Behobian. Mugatik metro bat hegoaldera gertatzen bada, Irungo erietxera eramango naute, edo Donostiakora. Istripua metro bat iparralderago badaukat, Donibane Lohitzuneko edo Baionako ospitalera eramango naute. Baina hori erabakitzeko irizpidea ezin da izan istripua mugatik metro bat gorago edo metro bat beherago gertatu izana. Istripuan egin ditudan zaurien araberakoa izan beharko da, esaterako». Horrez gain, Baionako eta Donostiako erietxeak -demagun- akordioa egin dezakete inbertsio batzuk partekatzeko, Muñoaren aburuz: «Agian ez da beharrezkoa tresna garesti bat edukitzea Baionan, eta berdina Donostian. Batean egonda, nahikoa. Horretarako, noski, erietxe arteko koordinazio organoak sortu beharko lirateke».

Oro har, esan daiteke administrazio publikoari dagokion edozein arlo jorra daitekeela hurbiltasun lankidetzan (osasungintza, irakaskuntza, euskara...), eta baita pribatu batzuk ere. Esaterako, trafiko arazoak egon ohi dira Biriatun. Hegoaldean publikoa da arazoa, Gipuzkoako Foru Aldundiak duelako eskumena, baina Iparraldean Autoroutes du Sud de la France arduratzen da, enpresa pribatua beraz. «Hala ere, interes publikoa dago hor, eta erakunde publikoek badute zer esanik», bukatu du Muñoak.

Gipuzkoa-Nafarroa, muga zaila
Estatuen arteko mugetan ez ezik, estatu bereko eskualdeen artekoetan ere izaten dira arazoak. Bai behintzat Espainiako Estatuko autonomia erkidegoetan. Galde diezaietela trebiñotarrei. Nafarroa iparraldean ere bada Donostia edota Irun bertatik bertara dituen hamaika herri; Iruñea, aldiz, lekutan. «Orain dela hamar urte edo gehiago -diosku Pirinioetako Lan Elkartean Euskadiren ordezkari Jose Maria Muñoak-, akordioa lortu genuen Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak, Ardanza eta Otano buru zirela. Hala sortu zen EAE-Nafarroa Lankidetza Organo famatua». Baina organo hura, gogoratu dezagun, jaio aurretik hil zen ia, UPNren erruz batik bat.

Gure asmoa, akordio haren bidez alde bietako biztanleen eguneroko bizimodua erraztea zen, gauzak normalizatzea», aldarrikatu du Muñoak. UPNren gobernuak, ordea, EAEtik datorren proposamen oro uxatzen du, «Nafarroa Euskadin txertatzeko ahalegina delakoan. Ez dute gutaz ezer ere jakin nahi, eta oraingo presidentea hor dagoen bitartean nekez aldatuko da hori», kexu da Muñoa; «beraz, zaila izango da haiekin mugaz gaindiko inolako egitasmorik abiatzea oraingoz».

Hendaia bizileku, Hegoaldea lantoki
«Ez dakigu zehazki zenbat jenderi eragiten dion mugaren alde bateko eta besteko legedia desberdina izateak», adierazi du Silbia Sarasolak. Frantziako Estatuan ez dago udal erroldarik, «eta horrela ezin daiteke kopururik zehaztu». Nolanahi ere, Mondragon Unibertsitatea harremanean jarri da Hendaiako Udalarekin, eta datu interesgarria jaso du harengandik: Hegoaldekoek erositako 4.000 etxebizitza inguru dago herrian. «Horrek ez du esan nahi urte osoa han ematen dutenik, noski», nabarmendu du Sarasolak.
Mondragon Unibertsitatearen arabera, Irunen mugaz haraindiko zuzenbideari buruz abenduan eginiko jardunaldietan, hitzaldiak eman zituztenek ea zein egoeratan zeuden galdetu zieten bertara joandakoei. Gehienak Hegoaldekoak ziren, Hendaian bizi zirenak eta Hegoaldean lan egiten zutenak. Jende askok dauka soslai hori; alderantzizkoa, berriz, inork ez, edo oso gutxik behintzat.


Azkenak
2024-11-22 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin

Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]


2024-11-22 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)

Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]


Gemma Piérola
“Historiak ezin du ezikusiarena egin gu protagonista garen eguneroko arazo horien aurrean”

Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]


Añube
Elkar besarkatzeko musika

Aspaldi ezagutu genuen gaur gaurkoz Añube taldeko abeslari den Aitor Bedia Hans. Garai berean adiskidetu ginen egun Añube taldeko gitarra jotzaile ohia den Beñat Gonzalezekin. Unibertsitateko garaian izan zen, Debagoienako bi gazteak musika zainetan... [+]


2024-11-22 | Julene Flamarique
Voxen aurka Bilbon protesta egiteagatik auzipetutako zortzik ituna egin dute Fiskaltzarekin eta bat epaiketara joango da

Atxuriko irakasle eta ekintzaile batek uko egin dio akordioari kontzientzia arrazoiak direla eta. Voxek bost urteko kartzela-zigorra eskatzen du auzokidearentzat, Fiskaltzak aldiz zazpi hilabeteko espetxe-zigorra hauteskunde-delituagatik eta hiru hilabeteko isuna mehatxu... [+]


2024-11-22 | Ahotsa.info
Saskien bidez Nafarroako euskalgintzari inoizko ekarpenik handiena egingo dio Errigorak: 230.000 euro

 Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.


2024-11-22 | Sustatu
Euskarazko esamoldeak baloratzen lagundu online galdetegi honetan

Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.


Nazioarteko Zigor Auzitegiak Netanyahu eta Israelgo Defentsa ministro ohi Gallant atxilotzeko agindu du

Gizateriaren aurkako krimenak eta gerra krimenak egotzi dizkie Hagako auzitegiak bi sionistei. Erabakia "antisemitismotzat" jo du Netanyahuk, eta Hamasek, aldiz, "Justiziarako urrats garrantzitsutzat".


Umandi izena eta izana

Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]


Memoriadun euskara

Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]


Etorkizuneko apustua

Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.

Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]


Gelditu dute emakume baten eta bere alaba adingabearen etxegabetzea Gasteizen

Polizia etxegabetzea geratu nahi zituzten herritarren aurka oldartu da eta hainbat lagun zauritu ditu. Azkenean, etxegabetzea atzeratu duela jakinarazi du epaitegiak.


X-etik irten nahi? Nor dago Mastodonen eta Blueskyren atzean? Nola finantzatzen da bakoitza?

Gaur, azaroak 21, Mastodon.eus komunitateak sei urte bete ditu. Urteurrena ospatzeko Gure aukera, sare libreak kanpaina abiarazi dute, atxikimenduak biltzeko. Izan ere, azken asteetan “eXodoa” ematen ari da: erabiltzaile asko X-tik ihes egiten ari dira, sare... [+]


Iruñeko Erorien Monumentua
Maravillas Lambertoren izena ez erabiltzeko eskatu dute fusilatuen senideek

Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]


2024-11-21 | Julene Flamarique
933 nobedade eta 200 ekitaldi Durangoko Azokaren 59. edizioan

Abenduaren 5ean Ikasle Goizarekin hasiko dute azoka. Hurrengo egunean Gazte Eztanda eguna egingo dute, eta gazteei zuzendutako hamaika jarduera egongo da. Egun berean, iazko Sormen Beka irabazi zuen Argizagi. Zubiak adiskidetasunerantz telesailaren aurkezpena egingo du Marramiau... [+]


Eguneraketa berriak daude