Iruñeko Karlos III.aren etorbideko muturretan Gabonetako bi zuhaitz erraldoi altxatu dituzte, 12na metrokoak, metalez eta plastikoez eginak, non ohiko bolekin eta argi txirikordatuekin batera opari-kutxa dirdiratsuak paratu baitituzte. Inguruko hesiek herritarroi kutxak ukitzea galarazten badigute ere, denok dakigu oparirik gabeko opari-kutxak direla horiek, urre koloreko begiztetatik zintzilikaturik airea baino biltzen ez duten kartoizko ontzi hutsak.

Baina denok dakigu, baita ere, kutxa huts horiek zerbaitengatik eta zerbait adierazteko paratu dituztela hor. Gure gizarteko ikur nagusia bihurtu den oparotasunaren mezulari, balizko zorion baten balioa frogatu nahi dute haien hutsalean, oparien eta ospakizunak iritsita pozik egon behar dugula gogoraraziz.

Kutxa hutsak errealitate fisiko ukigarriak izaki, gure baitan mundu fisikoaz haratago doazen errealitate ukiezinak sortzeko ahalmen miragarria dute, desirak, sentimenduak, oroitzapenak eta halakoak pizteko gaitasun zolia. Tentagarria da, arras, gabonetako parafernalia hanpatu hori besterik gabe arbuiatu eta gehiegikeria kontsumistak eta neurri gabeko txepelkeria salatzea, joera horiek jendartean nola nagusitu diren ikusita gero eta indartsuagoa baita gutako hainbatengan Gabonak modu bilduago eta soilagoan pasatzeko gogoa. Baina ohartzen naiz, bestalde, pertsonon izaeran doala gure baitako joerak eta pentsamoldeak mundu fisikoan irudikatzea. Eta horrek berdin balio du Eguberritako edergarrien zale bagara nahiz zapi palestinarra gure ideien ikur ageriko gisara eramaten badugu. Edo, heldutasunean ongi sartuta gaudela, jantzien edota orrazkeren bidez oraindik gazte eta modernoak garela iradokitzen saiatzen garenean.

Azaleko kontua izanagatik estetika inoiz ez baita azalkeria hutsa. Hor dugu zurbiltasuna, adibidez, emakumeon edertasunaren ikur. Badakit hori, batik bat, XIX. mendeko joera estetikoa izan zela, baina nago bere horretan irauten duela nolabait. Moda-desfileetarako diseinatzaile batzuei neska modeloak, argaltasunez janzteaz gain, zurbiltasunez apaintzea zenbat gustatzen zaien ikustea besterik ez dugu. Nik pertsonalki egiaztatu ahal izan dut: anemiak jota nengoela jakin gabe oraindik, jende anitzek esaten zidan zein eder nengoela... Osasunak eta kanon estetikoek ez omen baitute zertan eskutik joan.

Burdinarik gabe gelditzen ari nintzela esateko osasun etxetik deitu zidaten asteburu berean irakurri nion Joxemari Iturralderi (Mugalari 396) gorputzean burdina gehiegi edukitzeak sortzen dituen arazoen berri. Burdina dosi handietan -hasia nintzela, jakin izan nuen Hemingway gorputzean burdin gehiegi metatzea dakarren hemokromatosia izeneko gaitzak jota bizi zela, eta gaitz horrek, oldartzaile bilakatzeaz gain, depresiora eta suizidiora bultzatu zuela idazle amerikarra. Gero jakin izan dut burdina gehiegirako joera gizonengan handiagoa dela, emakumeetan baino.

Biologiaren arau izanen da hori, emakumeok nerabetasunetik menopausiara bitartean hilero galtzen baitugu odola, eta odolarekin batera burdina ere joaten zaigu. Baina Iturraldek bere artikuluan zioen bezala, kimika kontuetan gehiegi edukitzea bezain txarra da eskasia. Nire makalaldiaren harira, emakume pilo batek esan didate anemiaren mugan bizi direla, osasun-egoera arriskugarri horretan ekinez eguneroko bizimoduaren betebeharrei. Harritu egin naiz zein gutxi mintzatzen den horretaz jendaurrean, beste gaixotasun batzuek gure artean duten oihartzunaren aldean.

Burdinaz eta odolaz ari naizela, ezin bazter utzi Margaret Tatcherrek burdinezko damaren titulua berretsi berri duela Augusto Pinocheten heriotzean horren aldeko bere hitzekin. Manuel Fragak ere justifikatu du Pinocheten jokabide odoltsua. Biologiak sarri agintzen du, baina horren gainetik pertsonen asmoak eta jite morala daude gehienetan.