Ameriketako Estatu Batuetara (AEB) bidaiatzea ona da konturatzeko herrialde horri buruz ditugun topikoak benetakoak direla eta aldi berean, topikoetatik haratago gauza asko ezezagunak direla.

Film estatubatuarretan ikustera ohituta gauden gauza asko eta asko benetakoak dira, fikzioak errealitatean oinarri finkoa du, horregatik egiten zaizkigu hainbeste gauza ezagun bertara bidaiatzen dugunean, hasi New York hiriko paisaiatik, unibertsitate bizitzan bukatu arte.

Azken esperientzia hau da, unibertsitatearena alegia, orain dela egun batzuk egindako bidaian pixka bat ezagututakoa. Arte Ederren unibertsitate publiko eta pribatu batzuk bisitatu ditugu, Chicago inguruan, Michigan Estatuan, Boston eta New York hirietan.

Harrituta ikusi ditugu hezkuntzan aritzeko dituzten baliabideak eta harrituta konturatu gara estatu batuar aberats batzuen diru donazioak unibertsitateen azpiegiturak hobetzeko direla. Europan ez gaude ohituta aberatsek horrelako diru pila kulturara bideratzera, nahiz eta AEBen kasuan, interes berekoiak ere izan. Adibidez, mezenazgo legeak askoz ere malguagoak iruditzen zaizkit jendeak unibertsitatetara eta museotara hainbeste diru bideratzen badu. Espainiara begiratzea besterik ez dago ikusteko zer egiten duten Marbellako aberatsek diruarekin: etxe itsusiak eraiki, animalia exotikoak edo itsasontzi izugarriak erosi edo dirua Suitzara eraman. Horrek ez du esan nahi AEBetan horrelakorik egiten ez dutenik, baina prestigio sozial handia du kulturara zerbait desbideratzeak. Aberatsek egon behar dutela onartuta, sistema honek onartzen duen bezala, nahiago nuke eredu estatubatuarra espainiarra baino. Gustura hartuko genuke Arte Ederren Fakultatean norbaitek Bilbon erakusketa areto ederra ordainduko baliezaguke.

Bestalde, AEBetan unibertsitateak ikasle irakasle kopuru harremana gurea baino askoz ere baxuagoa du eta horrek inbidia handia pasarazi digu egin ditugun bisitaldi guztietan, batez ere gurea bezalako ikasketa praktikoetan. Han 15eko taldeak dituzten bitartean, gurean 35ekoak dira aipatutako irakasgai praktikoetan. Irakaskuntzarako zeharo ezberdina da, azpiegiturak horrelako taldetarako pentsatuta badaude behintzat.

Azpiegitura ikusgarriak eta ikasle gutxi, ez al litzateke gure unibertsitateen helburua? Bai eta ez. AEBetan dagoen sistema berezia da, ikasleak diru asko ordaindu behar duelako unibertsitatean ikasi nahi badu. Diru laguntzak eta lanean hasitakoan ordaintzeko mailegu sistemak dituzte, baina orokorrean zaila da diru gehiegi ez duen jendearentzat unibertsitatera iristea.

Gurea berriz sistema demokratikoagoa dela iruditzen zait. Europako unibertsitatea masifikatuta egon arren, ez da hain elitista eta ez du ikaslea lanera behartzen karrera bukatu ondoren mailegua bueltatzeko.

Hauek dira bi ereduen alde onak eta txarrak, nik Europako sistema aukeratzen badut ere. Berehalako galdera ea bien arteko orekaren bat posible ote zitekeen da. Estatuek unibertsitatean gehiago inbertitzea hezkuntzak duen masifikazio hori arintzeko posible ote litzatekeen galdetu behar diogu geure buruei.

Horren ordez Europako estatuek Bolognako itunaren bidez aukeratu duten bidea AEBetako eredua da. Unibertsitatea eta enpresa mundua lotzea eta unibertsitate pribatuei hezkuntzaren liberalizazioaren atea zabaltzea. Guztiok nahiko genuke unibertsitate sistema bakarra egotea Europako estatu guztietan, ikasleak eta irakasleak erraztasun handiz unibertsitate batetik bestera mugitzeko, baina egia izango den errealitate horren azpian beste zerbait ezkutatzen ari dira eta hezkuntza publikoaren bukaera da. Agian guk ez dugu ezagutuko Europan unibertsitate publikoak indar handia duelako, baina aldaketa baten hasiera dela iruditzen zait. Hezkuntza eta osasuna pribatizatzeko lehendabiziko saioak ikusiko ditugu gure belaunaldian eta zerbait egiten ez dugun bitartean AEBetako sistema kopiatzeko urratsetan jarriko gara, nahiz eta jende guztiak jakin hura ez dela ona. Orduan zergatik tematzen gara imitatzen?