Antxon Lafont: «Ez naiz KESeko presidente loreontzi izateko»


2021eko uztailaren 19an
Berezko filosofia darabilen pertsona iruditu zaigu KESeko burua. Homo sapiens, homo socialis bilakatzeko beharra aldarrikatzen du Antxon Lafontek: «Homo socialis neologismoa da, noski. Homo sapiens geratu izan bagina ordea, gure espeziea ez zen existituko, elkar akabatuta ginateke aspaldi. Negoziatzen ikasi behar dugu, kontsentsuan bizitzen, homo socialis izaten alegia».

KES hiru elkargok osatuta dago: Confebaskek, talde mistoak -unibertsitateek, kooperatibek eta aurrezki kutxek- eta sindikatuek izendatutakoak. Elkargo bakoitzak lau urterako izendatzen du presidentea. Antton Lafont hirugarrena da, sindikatuek hautatua. KES Eusko Jaurlaritzaren eskutik sortu zen, gai ekonomiko eta sozialei buruzko gomendioak emateko: «Legebiltzarrera doazen legeei buruzko kontseiluak emateko eratu zen. Besterik da, Kontseilua neronek nahi nukeen eztabaidagune efikaza izatea», diosku solaskideak.


KESeko presidente kargua onartu zenuen. Zergatik?
Gure herria laguntzeko. Bizitzan jaso eta bizi dudan esperientziak eman nahi dizkiot nire herriari. Baina Kontseiluan legea eta araua nola interpretatzen ari diren ikusita, zalantzak ditut nire egitekoen baliagarritasunari buruz.


KESaren funtzioarekin kritikoa zara.
Proposamena jaso, eta legea nahiz araua irakurri nituen. Gerora, KESeko kontseilari batzuek eta nik testuak modu ezberdinez irakurtzen ditugula konturatu naiz. Confebaskek izendatutako kontseilariek «etorri zenean bazekien zein ziren legea eta araua» diote. Kontseilari hauen irakurketa bitxia da, nire uste apalean irakurketa ez dator bat legearen eta arauaren espirituarekin.

Orduan?
Legea eta araua presidentea isilik egoteko eginak daude, eta ni ez nago loreontzi izateko prest.

«Lan arloko erakundeak» eta «krisia» hitza elkarren ondoan entzuten dira sarri. Zein da horren arrazoia?
Lan arloan, politika esparruan nahiz gizartean, kontsentsurako kultura falta delako, kontsentsurako joera eskas dago gure herrian zein Espainiako Estatuan. Diktadurek kontsentsurako hazia ezabatu zuten errotik: XIX. mendean kolonien galera, Zanjoneko Itunaren bakea eta 98ko belaunaldiaren ezkortasun aldia izan ziren. Inperioa galdu ostean Primo de Riveraren diktadura heldu zen eta 1936ko Gerra Zibilaren ondoren Francoren diktadura. Kontsentsu eza da krisiaren sorburua.

Zuk frantses kultura jaso duzu. Frantziako Estatuak ere kolonialismoaren ezaugarria darama berarekin.
Bai, baina kultura erabat ezberdina da. Ez dut gatazkarik ez denik esaten, egon badaude, eta ez daude konponduak, baina kontsentsurako kultura garatuagoa dute Frantzian, baita Europako beste herrialde batzuetan ere. Europa erdialdeko norbanakoa, batez beste, arazoak konpontzeaz arduratzen da eta ez boterea agertzeaz.

Kontsentsua lortzea da zure kezketako bat.
Arlo sozio-ekonomikoan kontsentsurako aukera badago, ez dut uste, adibidez, enpresetan kontsentsurako defizita denik. Enpresen artean, enpresari eta langile edo sindikatuen artean arazo bat dutenean gutxi-asko arazoak konpontzen dituzte, arazoa makro-erakunde enpresarialetara pasatzen denean agertzen da, hor dago kontsentsua lortzeko koska.


Hor dago zure beste kezka edo ardura.
Eguneroko enpresan lanean ari direnek egiten dutenari ardura diot nik, etorkizunaren kezka duena axola zait, hau da, enpresaria. Besterik da enpresan ez daudenak, baina honen inguruan ibili dabiltzanak. Enpresa oso gauza konkretua da, egunero egin eta berritzen dena.

Confebaskeko presidentea Miguel Lazpiurren esanetan ekonomiari buruzko zure diskurtsoa ezkorra da. Ekonomiaren egoera ona dela dio berak, haiek «errealitatean bizi direla» dio gainera.
Eta ni non bizi naiz? Ez al naiz errealitatean bizi? Horrelakoak entzuten ditudanean, ni ere bertan bizi naizela baino ezin dut esan. Enpresaren arloan urte asko daramat, areago, nire patrimonioa inbertitua daukat bertan, gainera errealitate dibertsoak ezagutu ditut, ez hemengoa bakarrik.

Zein da ekonomiaren zure diagnosia?
Confebaskek ekonomia ondo doala dio. Nik ere bai. Baina epe laburrean. Kontuz epe luzerako politika ekonomikoarekin!, gehitzen dut nik. Enpresariak marmita beroa mantendu behar du egunero, eta -aldi berean eta datozen urteei begira- berau berotzeko egurra prest izan behar du. Adierazle batzuk ez dira onak: I+G+Bn eta formazioan inbertitzea ezinbestekoa da, eta immigrazioaren gaia ez da ondo aztertu, adibidez.


Lazpiurrek Jaurlaritzak onartutako lehiakortasunaren legea goresten du.
Lehiakortasun legea gutxietsi gabe, lehiakortasuna ez da determinatzen lege dekretuz, lehiakortasuna eguneroko betekizuna da. Zer egin behar duzu lehiakorra izateko? Zer egin behar da abaguneak sortu eta lehiatzeko? Lehiakortasuna enpresa osatzen duen kolektiboak sortzen du, kapitalak eta lanak biak elkarrekin.

«Lana bizitzeko» edo «bizi lanerako» dilema hor dago betiere.
Dilema hori ez da zehaztu oraindik. Erlijio ezberdinen testuak irakurtzen ditugunean -kristautasuna, judaismoa, islamismoa- ez dugu inon irakurtzen enpresariaren betebeharra lana sortzea dela. Lana sortu behar da beharra denean, hori izan behar du enpresariaren behar sozialak, beharrik ez bada, ez da zertan lanik sortu behar.

Ekonomia eta politika. Zein da zeinen menpe?
Diskurtso marxistan sartzen gara. Garapena noren esku dagoen edo noren esku izan beharko lukeen... Ziur aski eta neurri handian, politika, uneon, politika ekonomikoaren menpe dago. Herrialde baten independentziaz ari garenean, norena dira industria eta botere ekonomikoa? Multinazionalena. Nork dauka moneta? Nazioarteko bankuek eta finantza-establezimenduek. Armada ere ez dago estatuaren esku, horretarako dago NATO.

KESeko azken txostenean Eusko Jaurlaritzak ez duela kulturan nahikoa inbertitzen adierazi duzu.
Gaitz hau, zoritxarrez, leku guztietan dago. Estatu guztietan, Kultur Saileko ministroek diru gutxi dutela diote, denek, hemengo kontseilariek ere bai. Herrialde batzuek berezko nortasuna daukate, gureak kasu. Guk galtzeko gehiago daukagu horregatik. Kulturarako gustua galtzea larria da, eta gehiago inbertitu behar da gehiago galdu ez dadin. Kultura sendoa dagoen erkidego batean, nahiko inbertitzen ez bada galera handia da, baina kultura ez da desagertzeko arriskuan, gurean bai ordea. Antzerkia edo zinean, adibidez, ez bada inbertitzen esparru horretako kultur ekimena ez da behar bezala garatuko eta desagertuko da. Ez da gauza bera kultura ondare gisa hartzea edo aisialdirako objektu bezala hartzea, biak laguntzea ondo dago, baina ondarea gorde behar den kasuan areago oraindik, horretan gure nortasuna arriskuan baitago, hainbat kultur espresio galtzeko bidean daude-eta.

Immigrazioaren gaia ere ekonomian eragiten ari da. Nola egin aurre arazoari, ordea?
Immigrazioaren gaia ez da soilik kultura eta ekonomiaren ikuspuntutik landu behar, gure elkarbizitzari begira ere landu behar dugu. Gure arazo kulturala konpondu gabe heldu zaigu immigrazioa, etorkin asko heldu zaigu, eta ondo da esatea gure kultura eta bizimodua ikasi behar dituztela, baina Estatuak guri kultura diktatzea gustatzen ez zaigun bezala, ezin diegu gurea ere haiei diktatu. Etorkina errespetatu behar dugu. Nola? Hori ondo aztertu eta landu behar da. Gaia ez da samurra, aspaldi gogoetatu behar zen, baina ez da lantzen hasi ere, edo ez ondo aztertzen behintzat.

Eta guk beren lana erabiltzen dugu.
Bai. Eta zenbat behar dugun kuantifikatu beharko litzateke, baina ez dakigu ez delako egiten, gure ekoizpen aparatua zein den ez dakigu. Nork daki deslokalizazioaren gaiarekin zein izango den ekoizpen aparatua? Inork ez daki. Estatuko hegoaldean frutak eta barazkiak ekoizten ari direnek badakite zenbat eskulan beharko duten etorkizunean, baina guk ez, industria ezberdina da.

Deslokalizazioaz ere gutxi dakigu.
Gutxi dakigu, baina deslokalizazio kasu gero eta gehiago egongo dela badakigu, ez dakiguna da nolakoa izango den. Deslokalizazioa probetxugarria izan daiteke kasu batzuetan, baina ez dugu datu nahiko berauek aztertzeko. Deslokalizazioaren ondorioak ezagutu beharko genituzke, hori da ere errealitatean bizitzea, horrek egungo eta geroko errealitatea erakutsiko liguke.


Azkenak
2024-09-02 | Garazi Zabaleta
Habelarte
Leitzako festetako sukaldea, baserritar agroekologikoen eskutik

Bigarren urtez segidan hartu du Habelarte baserritarren elkarteak Leitzako festetan, Gaztetxean, afariak emateko ardura. Nafarroako Mendialdeko ekoizle agroekologikoen produktuekin osatu dute eguneroko eskaintza, eta ehunka lagun pasatu dira abuztuaren 10etik 14ra haien... [+]


2024-09-02 | Jakoba Errekondo
Calçota, katalanen tipula morroa

Baratzerako udako nagiak astindu ditzagun. Lehen udazkenean izaten zen sagardoaren txotx denboraldiaren hasiera, orain neguaren zilborrean izaten dugu. Ezagun katalanen bat duen edozeinek pentsa dezake sagardo gozoa calçot tipula erreekin dastatzeko atzeratu eta sortu... [+]


2024-09-02 | Iñaki Sanz-Azkue
Ur lasterretako erregina

Errekastoa bizi doa harri eta harkaitz artean. Ur salto txikiak, ur lasterrak eta putzuak nahasten dira ibilguan zehar. Hotza dago ura, baina hala du gustuko uhandre piriniotarrak. Izan ere, korrontearen kontra igeri egitera ohituriko anfibio txiki honek ez du edozein bizitoki... [+]


Akademikoek Europar Batasunari:
“Narratiba berriak behar ditugu elikadura sistema aldatzeko”

2020an elikadura burujabetzaren aldeko akademiko batzuek adierazpen bat egin zioten Europar Batasunari: Itun Berdearen erdigunean dagoen hazkunde ekonomiko “berdearen” paradigmatik haratago joateko eskatu zioten. 

EBko erakundeek nekazarien kezka batzuei soilik... [+]


2024-09-02 | Behe Banda
Barra Warroak |
Urruzunotik etxera

12:26. Arantza (Nafarroa Garaia) atzean utzita goaz autoan. Bertan pasatako orduak gutxigatik ez dira egun oso bat osatzera iristen. Bertan pasatako orduak mila ere badirela dirudi. Han azken eguna igarotzen gelditu dira Urruzuno literatur lehiaketako hogei irabazleak, idazketak... [+]


Elektrizitate kontsumoa geldituta dago Espainiako Estatuan 2004ko mailan

Espainiako Sare Elektrikoak jakinarazi berri du ekaineko elektrizitate kontsumoa zein izan zen Espainiako Estatuan: 19.422 gigawat orduko. Hau da, 2004ko datuaren oso antzekoa: orduan 19.384 gigawat izan ziren.


Bilboko genero-indarkeriagatiko epaiketetan kolore bereizgarriak jartzeko neurria ezabatzea erabaki du EAEko Auzitegi Nagusiak

Emakumeen Aurkako Indarkeriaren Bilboko bi Epaitegiek neurri hori onartu dute. Bilboko epaile dekano Aner Uriartek neurria emakumeak babesteko eta ez birbiktimizatzeko helburuarekin hartu dela esan du, baina Bilboko Abokatuen Elkargoak salatu du kolokan jartzen dituela ikertuen... [+]


Menditik hirira: zer ezkutatzen digu Pirinioetako sendabelar saltzaileen lanak?

XIX. eta XX. mendeetan ohikoa zen hiri nagusietako kaleetan ikustea janzkera tradizional ikusgarria zuten emakume batzuk, sendabelarrak saltzen. Ansotarrak ziren, Aragoiko Ansó ibarrekoak. Erakusketa batek haien historia kontatu digu, eta bide batez azalerazi du atzean... [+]


2024-08-30 | Gedar
Pertsona migratuen deportazioaren alde agertu da Pedro Sanchez

"Migrazio zirkularra" sustatu nahi du PSOEren gobernuak, langile batzuek behin-behineko hainbat lan egiteko migra dezaten Espainiako Estatura, eta gero euren jatorrizko herrialdeetara itzul daitezen.


Talgo erosteko eskaintza kenduko du Ganz MaVag talde hungariarrak

Ganz MaVag-ek adierazi du ez diola uko egiten etorkizunean tren-enpresa erosteko beste eskaintza bat egiteari. Talde hungariarraren ekintzari esker, Talgok eskaintza berriak entzun ditzake.


2024-08-30 | ARGIA
Polio txertaketa igandean hasiko da Gazan

Igandean hasiko dira polio txertaketa egiteko su-etenak, goizeko 6:00etan hasi eta 15:00ak arte. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) eman du operazioaren berri eta bederatzi egunetan hiru esparrutan emango da: iparraldean, zentroan eta hegoaldean.


Amezketako paper fabrikako langilearen heriotza salatu dute

30 urteko behargina hil da Amezketako (Gipuzkoa) paper fabrikan. Ibarra Argi Lanak enpresak azpikontratatuta zegoen. Elkarretaratzea egin dute ostiralean, 11:00etan, gertatutakoa salatzeko. 2024an hil den 38. langilea dela adierazi du LABek.


2024-08-30 | Axier Lopez
Espainiar eta britainiar kolonialismoaren arrastoak ezabatzen hasi da Trinidad eta Tobago

Karibeko bi irletan kolonialismoaren loriarako dauden monumentu, iker eta izendapenak ezbaian jartzen hasi dira herritarrak eta gobernua. Lehen pausua eman dute agintariek eta erabaki dute herrialdearen armarritik Cristobal Colonen lehen espedizioaren hiru karabelak kentzea.


Eguneraketa berriak daude