Agur Piamontetik


2007ko otsailaren 21ean
Piamontetik digu agur mizpirak. Aroz aro, mendez mende fruituen jargoian ipurdia berotu duen mizpira gajoa aspaldi ostikoz jo eta baztertua dugu hemen. Milaka urtetako historia Piamonten amaitzen da, eta etengabe berritu. Denean galtzen ari den artean han bere ikur egin dute eta fruitua bera bai baina haren aparrekoa ez dute saltzeko.

Mesopotamia eta Asia mespretxatuetako hainbat herrialde jakintsuetan mizpira goreneko fruitua omen zen orain dela 3.000 bat urte. Gero lapurren historiaren leran kateatua Grezia txunditu zuen eta gaztaina, gerezia, intxaurrarekin batera erromatarren globalizazioaren ikurretako bat izan zen, hotzaren herrietan. Teutoien lurrean eman zioten, gerora, izen zientifiko binarioa: Mespilus germanica. Lera hura geurean ere ibili zen eta baita arrasto ederra utzi ere... Garai batean, XX. mendean, etxero bazen mizpira. Mirakulua da egun topatzea. Beste kultura batzuetako mizpirak udare makatza edo maaltzaren bizkarrean lasai asko bizi diren artean geurean elorri zuriari -Crataegus monogyna- txertatua da ohikoa. Hozkailurik gabeko neguko eskasian mizpira eder, ustelduta jaten da, hau da, ustelduagatik ere jan daiteke...

Ustela da gozo mizpira. Beratu, zoritu, ondu, umatu, guritu, samurtu, umotu, beraztu, alegorritu, mardotu, helduko da mizpira baina, alazankoa, ustela da finena eta fina ustelena. Behinolakoa dugu fineziaren ahosabai hori euskaldunok. Betikoa esan ohi den behinolako hori. Ez alferrik usteldutako fruituen mandioa izan da, negua joan eta negua etorri, etxeko altxorretako bat.

Inperio hartan mizpira ohikotu aurretik ustel gozoaren eskola bazen: otsolizarra (Sorbus aucuparia), hostazuria (S. aria) eta maspilarena (S. torminalis). Ahaztutako frutarbolak, zeure ondorengoek ez bezala, baso-bazter jakin batzuetan topatuko dituzunak. Garai bateko elikaduraren adibide, eskolaren garrantzia hona: maspilaren izen koadrila: basa-gurbea, maspila, gurbea, azpila, matspila, mazpila...

Nahaspila: mizpira eta maspila lapurren lera hartako Mespilus al dira? Agur Piamontetik.


Azkenak
Azokaroa: sei ekintza kultural Ziburuko 6. azokaren atarian

Apirilaren 30etik aurrera Azokaroa-ren lehen printzak sumatuko dira Ipar Euskal Herriko zenbait txokotan. Uxue Alberdi egongo da Hetero liburua aurkezten, Maialen Lujanbiok errezetaldia eskainiko du eta Maddi Sarasuak bere liburuaren aurkezpen musikatua egingo du senide eta... [+]


Ernaik “nazio bulkada berri bati” ekiteko asmoa adierazi du Berriozarren egindako Gazte Topagunean

Ostegunetik igandera bitarte egindako topagunean 3.000 lagunetik gora bildu dituela esan du Ernaik. Larunbat iluntzean egin dute jardunaldietako ekitaldi politiko nagusia, gazte antolakundeko bozeramaile Amaiur Egurrolak hitza hartuta. Aberri Egunaren harira EH Bilduk... [+]


2025-04-22 | Gedar
Munduko gastu militarra hirukoiztu egin da Gerra Hotzetik

Hainbat ikerketak erakusten dute inbertsio militarraren gorakadak osasuna edo hezkuntza bezalako sektoreen suntsipena dakartela herrialde batzuetan.


2025-04-22 | Aiaraldea
Jai euskaldunak erdiesteko urrats berriak emango ditu Aiaraldeko Euskalgintzaren Kontseiluak

Gora Aiaraldeko Jai Euskaldunak dinamika jarri du martxan aurten ere Aiaraldeko Euskalgintzaren Kontseiluak, Udal eta elkarteekin elkarlanean. Jaien testuinguruan euskararen presentzia eta erabilera sustatzea dute helburu. Iaz abiatutako bidetik jarraitu nahi dute aurten ere,... [+]


2025-04-22 | Euskal Irratiak
Brebetaren zientzietako froga euskaraz egiten ahalko da, sare pribatu zein publikoan

Antton Kurutxarri, Euskararen Erakunde Publikoko presidente ordearen hitzetan, Jean Marc Huart Bordeleko Akademiako errektore berriak euskararen gaia "ondo menderatzen du"


Larunbatean egingo dute Frantzisko aita santuaren hileta, eta maiatzean berria hautatzeko konklabea

88 urterekin hil da Frantzisko aita santua astelehen goizean, iktus baten ondorioz. Azken boladan osasun arazoak izan zituen. Miñan liburua gomendatu zuen publikoki, migratzaileen egoera kontatzen delako.


2025-04-22 | ARGIA
Israelek hildako 15 langile humanitarioen ikerketa-txostena gezurrez josita dagoela salatu dute

Hamabost langile humanitario hil zituen Israelgo armadak martxoaren 23an, terroristak zirela eta ez zutela euren burua identifikatu argudiatuta. Bideo batek bertsio hori gezurtatu ostean, gertatutakoaren barne-txostena egin dute Israelgo Defentsa Indarrek, baina bertan esaten... [+]


Euskal Herria nazioa dela aldarrikatu dute eragile ugarik Aberri Egunean

Eragile nahiz alderdi politiko ugarik plazaratu dituzte euren aldarriak aurtengo Aberri Egunean. Azken urteetan egin bezala, Bilboko eta Iruñeko kaleak hartu dituzte EAJk eta EH Bilduk, hurrenez hurren. Bagira-k, Ipar Euskal Herriko Mugimendu Abertzaleak, abertzaleen... [+]


Berwick eta gu

Beharbada ez duzu jakingo nor den Donald Berwick, edo zergaitik aipatzen dudan artikuluaren izenburuan. Gauza bera gertatzen zaie, agerikoa da, abian den Osasun Itunean parte hartzen ari diren gehienei. Ez dakite zer den Berwicken Helburu Hirukoitza, are gutxiago eredu hau... [+]


Zerbitzu publikoak: motozerrari bidea erraztu ala basoa garbitu?

Aurreko egunetan Larraitz Ugarte abokatuak idatzitako La motosierra puede ser tentadora artikuluak zeresan handia eman du sektore zabal batean. Administrazio publikoaren barruan ohikoak diren egoera batzuk mahai gainean jartzen ditu, tartean efizientzia falta, ardura eta kontrol... [+]


2025-04-16 | Haritz Arabaolaza
Hizkuntza

Garrantzitsua al da hizkuntza bat zuzen erabiltzea? Zer puntutaraino da hain beharrezkoa gramatika menderatzea edo hiztegi zabal bat edukitzea? Betidanik entzun izan ohi dut hizkuntzaren garrantzia, baina pentsatzen jarri ostean, ondorio batera iritsi naiz. Pentsatzeak askotan... [+]


Eguneraketa berriak daude