Ihesi: Altuen dagoen baserriaren bila

Ez dira ez alboko Aizkorri edo Udalaitz bezain ezagunak oraingoan zeharkatuko dituzuen mendiak, ez dute parke natural izendapenik jaso, ezta horrelako beste izenik ere, bisitariak ez ditu erakartzen eta oro har, inguruko herrietakoa ez den mendizale gutxi ibili ohi da bertan. Baina lasaitasun horrek, ikuspegiak, bidean topatutakoak eta bideak berak asko eskaintzen diote gainotara igotzen denari.


Lehenengo igoera, Gorostiaga

Legazpiko herrigunean udaletxe aurretik ekin diezaiokezue bideari (400 m). Azken honen parez pare dauden etxeen artetik, hegian gora doazen eskaileretatik igo behar duzue. Behin goian zaudetela, zertxobait eskuinera egin eta eskola baten ondotik abiatzen den porlanezko bidea hartu. Goenaga baserriraino iritsiko zarete (475 m). Zakurrak zaunka dituzuela ezkerretik jo, ataka pasa, gainditu ostean berriro itxi eta behetik gora doan bideari heldu. Atzera begiratuz gero, Legazpiko etxeetako teilatuak behean ikusi ahal izango dituzue, baita herri sarreran dagoen industria mordoa ere.

Bidegurutze batera iritsiko zarete (510 m), eta hor, pinudian barneratzen den bidetik jarraitu behar duzue. Antena baten ondotik pasa eta pinudian gora segi, pistara irten arte (575 m). Eskuinera jo gabe, pista horretatik metro gutxi batzuk burutu eta berehala eskuinera egin, gora doan bide batetik. «Kairn» edo harri pilak dituzue bidegurutzeetako bazterretan, hartu beharreko bide egokia zein den adierazteko, eta hor bezala, beste horrenbeste tontorrera iritsi artean. Pinudi artean gora zoaztela, Gorostiagako errepikagailura igotzen den bidera iritsiko zarete (740 m). Bide horretatik bertatik gora igo nahi ezean, etzanagoa baina luzeagoa den beste bat bada, pista hori gurutzatu eta zertxobait ezkerreragotik jarraitzen duen bidetik segita. Emeki-emeki pagadiak pinudia ordezkatuko du. Ganaduarentzako borda utziko duzue eskuinean gero eta lausagoa den bidean gora. Ez larritu! oso garbi ez egon arren, gora egin eta bat-batean goialdean agertuko zarete, errepikagailu erraldoi, gurutze eta kaperatxoaren ondoan (951 m). Aterpe txiki bat ere bada hor inguruan, toki aparta atsedena hartzeko.


Gainez gain Landarraitzera

Aterpearen ezkerretik behera egiten duen zidorra hartu eta segituan arrasto gorri-zuriak topatuko dituzue, GR-34 ibilbidearenak dira, Donostiatik Arantzazura doan ibilbidearenak, Deskargatik Udanarainoko zatiarenak, hain zuzen. Pista zabalagoarekin bat egin eta mendi-lepora jaitsiko zarete. Hor, bai pistak, bai arrastoak, hurrengo tontorra, Jentiletxe (907 m), eskuinetik inguratu dezaten utzi, eta tontorrera igotzen den zidorra hartu. Gain aldera iristen zaretenean, Jentiletxeko tumulua eskuinean utzi, eta goitik beherako bidea hartu, atzera pistarekin bat egin arte. Gainez gain doan zidorrari segika, Oregi duzue hurrengo tontorra. 916 metro dituela adieraziko dizue buzoiak. Haren alboan dagoen mugarriak, berriz, Oñati eta Legazpi arteko mugalerroan zabiltzatela. Pagadi ederretik aurrera, gora behera askorik gabe hurrengo gailurrera iritsiko zarete, Arranoaitz edo Arrandaitz deitua, 902 metrokoa. Buzoia duzue basoaren ertzean eta metro batzuk harantzago, oroitarria arranoarekin eta mugarri hirukoitza. Hor egiten dute bat Legazpik, Oñatik eta Antzuolak. Atseden hartu, eta eguraldia lagun baduzue, ez aukera galdu. Jaso burua, zabaldu begiak eta erreparatu zer duzuen begi aurrean: ederrak bistak!

Mendi bizkar nagusiak norabidez aldatzen du tontor honetan, ipar-mendebaldeko norabidea utzi eta ipar-ekialdera egiten du, Arrolako gainara iristeko, eta zuek, mendebaldera jarraitu behar duzue. Pintura gorri-zuriak utzi arren, lurrazpiko gas eroapenetik irteten diren zutabe horiak izango dituzue bidaide Landarraitz bitartean. Beraz, goitik behera abiatu, Antzuolako Arrolamendi elkartearen Argilekuko bordetatik igaro eta Koroso mendi-lepora helduko zarete, altuera nabarmen galdu ondoren (705 m). Harrate zabal honetatik igarotzen da Oñati eta Antzuola lotzen dituen galtzada zaharra. Korosomuño (790 m) igo nahi ezean, ezkerretik edo eskuinetik inguratu dezakezue. Ezkerra aukeratuz gero Oñatiko Koroso baserrira ailegatuko zarete eta hortik Lizargarateraino, porlanezko bidearen amaieraraino (750 m). Baserria atzean utzi, gain belartsua gainditu eta ataka batera helduko zarete. Aurrean duzuen muinoa da Landarraitz. Ekin beraz eguneko azken tontorrari!

Buzoi eta erpin geodesikoa duzue hor goialdean (838 m), ikuspegi ederrez gain. Hori bai, ia tontorreraino igotzen den alertze saila dela eta, hegoaldekoa soilik ikusi ahal izango duzue.


San Migeletik Bergarako kalera

Bi mendi-adar nagusi sortzen dira gailur honetan, bata, Bergara eta Oñatiren arteko mugalerrotik San Prudentziora jaisten dena, eta bestea, Bergarara doana. Bigarren hori da zuek jarraitu beharrekoa. Horretarako, alertze sailean barneratzen den zidorra hartu eta beherantz abiatu, mahai eta eserlekuz hornitutako lepo batera iristen zaretenean, badakizue: Azaldegietako atsedenlekuan zaudete, Antzuolako udal barrutian (770 m). Udalerri horretatik igotzen da, hain zuzen, horra iristen den pista. Pista hori ez hartu, aurrez aurre duzuen muinoa ezkerretik inguratzen duena baizik.

Astoaga baserriaren aurriak behean utzi eta Trukarriagara iritsitakoan, txabola eta iturria aurkituko dituzue, bidetik zertxobait eskuinera (710 m). Izen bereko muinoa ezkerretik inguratu behar duzue jarraian. Lasai baina, bideari eustea besterik ez duzue. Ez da ez zati atsegina hurrengoa, matarrasean egindako zuhaitz mozketak izugarri zatartzen baitu paisaia. Zehar-zehar behera doa bidea eta bizkarrera irteterakoan eskuinera jotzen du, ondoren nabarmen behera, Kerezietako txabola berritura jaisteko (585 m). Hor, txabola ondotik horizontalean doan pistaren behealdetik, beste estuago bat ikusiko duzue. Bide hori hartu, Antzuolatik Bergarara igaro, eta hainbat bihurgune eman ondoren, San Migel baselizara igotzen den porlanezko bidera jaitsiko zarete (325 m). Eskuinaldean, mendi-lepo batean ipar haizearen babesean Mendizabal baserri barroko ederra ikus dezakezue. Horra gerturatzeak ere merezi du.

Porlanezko bidean berriro, Kerexatsu baserri ondotik igaro eta gain batean dagoen San Migel baselizara ailegatuko zarete, Haritzeta auzoan (375 m). Aspaldikoa da baseliza horren jatorria, nafar erregeek burututako lursail eta sagasti batzuen dohaintzaren idatzietan ageri da lehenengoz, 1050. urtean. Hor behean duzue Bergarako kalea. Zuzenean jaitsi ahal izateko, metro gutxi batzuk atzera egin, eta ermitatik eta Kerexatsu baserritik erdibidean, ezkerrera abiatzen den bide zaharra hartu behar duzue. Adi bidegurutze horri! Ez da oso argia.

Zehar-zehar behera egin, eskuineko hegi malkartsura igaro eta begi aurrean izango duzue Bergara. Algodonera San Antonio lantokia egon zen orube itzelak arreta erakarriko dizue. Zer egitera doaz hor? Etxeak beharbada? Saihesbide berriko lanak direla eta, ingurua erabat desitxuratzeaz gain, bide zaharra galdu egin da. Beraz, landatu berri den pinudian ahal moduan behera egin eta tximini luze baten ondotik San Antonio auzora iritsiko zarete (160 m).

Zein ote Gipuzkoan altuen dagoen baserria?
Lizargarate parean planoa aztertzen hasita, galdera hori etorri zaigu burura, izan ere aurrez aurre duguna -egoera onean dago, nahiz eta bertan iraunkorki jenderik bizi ez- altu samar dagoela iruditu zaigu, 750 metrora itsas gainetik, hain zuzen ere. Etxera bueltan, liburu eta mapa ezberdinak aztertu ondoren, galdera honi hainbat erantzun bilatu dizkiogu. Mendiko borda nahiz aterpeak, eta garai bateko mikeleteen etxeak, San Adrian esaterako, alboan utziz, lau baserri multzo daude 700 metrotik gorako garaieran. Horietako hiru Oñati inguruan eta laugarrena Gipuzkoako erdialdean.

Lehenengo multzoa ere bitan bana daiteke: bata Bidanian, Ernioren magalean dagoen Berazeaga (715 m), eta bigarrena Beizamako Santageda mendateko baserri ezberdinak: Santageda (700 m), Galarreta (715m), Urdanpilletabekoa (710 m) eta Urdanpilletagoikoa (715 m). Oñatiko lehenengo multzoa zeharkatu berri duguna da, Sarramendi (705 m), Koroso (715 m) eta Lizargarate (750 m). Hurrengo multzo bat, Oñatiko Araotz auzotik gertu, baina Aretxabaletako udal barrutian, Ugaztegiko baserriak dira: Ataunena (705 m), Erdikoetxe (735 m) eta Goikoetxe (760 m). Laugarren multzoa, azkenik, Arantzazu inguruan dauden bentak dira: Milikua (735 m), Sindika (740 m) eta Goikobenta (740 m).

Datuok zuzenak badira behintzat, ez geundela hain oker konturatu gara, Lizargarate Gipuzkoan altuen dagoen baserria ez bada ere, hortxe ibiliko da. Datuon arabera, beraz, Ugaztegiko Goikoetxe izango litzateke garaiena, bigarrena ordea, benta eta baserri izandako Artiako San Juan (790 m), egun hondakinak besterik ez badira ere.


Azkenak
Mezu kristaurik gabeko Gabon kantak, ikastetxe ugariren aukera

Gabonen erroa kristaua dela jakinda ere, erreferentzia katolikorik ez duten kantuak abestea erabakia du (edo eztabaida horretan dihardu) gero eta ikastetxe gehiagok, eskolaren printzipioetako bat laikotasuna dela oinarri hartuta.


2024-12-18 | Leire Ibar
Arrazakeriaren eta Xenofobiaren Aurkako Kontseilua sortu dute Nafarroan

Sortu berri duten organoaren eginkizun nagusien artean daude, besteak beste, diskriminazioaren aurkako politikak sortzea, migratzaileen eta gutxiengo etnikoen elkarteen parte hartzea sustatzea, Nafarroako arrazakeriaren egoera globala aztertzea, eta Arrazakeriaren eta... [+]


2024-12-18 | Julene Flamarique
BSHko langileek lantegiaren “deslokalizazioa” salatu eta manifestazioa deitu dute larunbaterako Iruñean

Alemaniatik etorritako goi kargu batek eman die 655 langileei enpresaren itxieraren berria, ohar bat "hoztasunez" irakurrita, eta langileei “lehiakortasun falta” egotzi die. Langileek presazko bilera eskatu diote BSHko operazio arduradun Pepe Justeri, eta... [+]


2024-12-17 | ARGIA
ETAren armagabetzeaz “esateko zeukan dena” esana duela adierazi du Jaurlaritzak Bakegileen salaketaren aurrean

“Jaurlaritzak esateko zeukan dena esanda dago txosten horretan” adierazi du asteartean Maria Ubarretxena bozeramaileak, Jaurlaritzak 2019an egindako txostenari erreferentzia eginez. Txosten horretan egiten den kontakizuna “faltsua eta interesatua”... [+]


2024-12-17 | Julene Flamarique
Igor Kirillov hil du Ukrainiak, Errusiako armadako babes nuklearrerako, biologikorako eta kimikorako tropen burua

Atentatua astearte goizean izan da, Kieveko auzitegi batek Kirillovi Ukrainako tropen aurka arma kimiko debekatuak erabiltzea leporatu eta hurrengo egunean. 300 gramo TNTko karga zuen lehergailuak, eta Errusiak jazotakoa argitzeko ikerketa bat jarri du abian.


2024-12-17 | Leire Ibar
Gasteizen bizi diren Gazako bost familien egonaldia era mugagabean luzatzeko eskatu dute

Palestinatik aberriratu eta urtebetera, Espainiako Gobernuak jakinarazi du familien harrera programa ez duela gehiago finantzatuko eta aterpetxe eta hostaletako egonaldia abenduaren 31n etengo diela. Urtarriletik aurrera Gasteizko Udalak Gazako bost familien ostatuaren gastuak... [+]


2024-12-17 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Autoktonoa ala inportatua da Hego Koreako krisia?

Hego Koreako presidente Yoon Suk Yeol-ek abenduaren 3ko arratsean gerra-legea ezarriz sutu zuen krisi politikoa itzaltzetik oso urruti dago oraindik. Nahiko argi badago ere kolpea sustatu zutenak ez direla irabazten ari. Oraingoz.


2024-12-17 | Leire Ibar
Urretxindorra Ikastola sexu abusuen “konplize” dela salatu dute

Bilboko ikastolako ikasle eta ikasle ohien talde batek zentroko irakasle baten partetik jasandako sexu abusuak zerrendatu ditu, eta komunikatu baten bidez salatu du ikastetxeak gizona babestu duela. Gertakariak azalera atera direnean ikastolak “beren burua zuritu besterik... [+]


2024-12-17 | Jon Torner Zabala
Otso edo hartz, abeltzaintzarekin duten elkarbizitza eztabaida-iturri da

Urriaren 19an, Xiberoko Batzorde Sindikalak bozketa egin eta adostu zuen lurraldea "babesteko zaila den eremu gisa" (ZBD) izendatzeko eskaera abiatzea, otsoaren "arriskuari" aurre egitea helburu. Artaldeei eraso egin ez badie ere, artzainek otsoari tiro... [+]


2024-12-17 | ARGIA
Itsasertzaren kudeaketa Jaurlaritzaren esku geratuta, proiektuak “bizkortu ahal izango dira”

Eusko Jaurlaritzaren esku geratu dira beste bi eskumen: Itsasertzaren Antolaketa eta Kudeaketa, eta Zinematografia eta Ikus-entzunezko Jarduera. Astelehenean bildu da Transferentzien Batzorde Mistoa, Madrilen, eta han adostu dute bi eskumen horiek EAEra eskualdatzea.


2024-12-17 | Julene Flamarique
Chido zikloiak Mayotte uhartean milaka hildako eragin dituela kalkulatu dute

220km/h baino abiadura handiagoko haize-boladek astindu dute Frantziako kolonia den Mayotte uhartea. Funtsezko azpiegiturak suntsitu, eta irlaren zati handi bat inkomunikaturik utzi du; biktimen zenbaketa zaildu du horrek. “Premiazko neurriak” hartuko dituela iragarri... [+]


Eguneraketa berriak daude