Debekatuta dragoiak saltzea .

Baiona, 1307. Bertakoak ez ziren emakume guztiei Baionako merkatuan arraina saltzea debekatu zitzaien. Urte batzuk geroago, 1315ean ordenantza hura zabaldu eta, besteak beste, dragoiak saltzea debekatu zuten.

Ez da hau, ordea, Behe Erdi Aroan gurean indarrean egon zen arau absurdu bakarra. Hona hemen gaur egungo ikuspegitik begiratuta logika, etika edota justizia beraren mugak gainditzen dituzten beste adibide batzuk:

- Nafarroako Foru Orokorrak, XIII. mendean zioen, aitak alabarentzat senarra proposa zezakeela eta honek aitaren aukerari muzin egiteko eskubidea zuela. Bi aldiz besterik ez, ordea: hirugarrenean, aitak esandakoarekin ezkontzera derrigortuta zegoen.

- Nafarroako Foruak katu lapurreta ere jasotzen zuen. Katua ostuz gero, delitugileak animalia estaltzeko adina artatxiki ordaindu behar zuen. Artatxikirik ezean, katua bizkarrean lotu eta animalia jipoituko zuten harramazka egin zezan.

- 1269an Teobaldo II.a errege nafarrak norbait hiltzeko eskubidea eman zien Artaxoako biztanleei, beti ere hauek 2.000 txanpon ematen bazituzten Gurutzadan laguntzeko.

- Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako XIV eta XV. mendeko lege batek zioen lekukotza faltsua ematen zuenari hortzak atera behar zitzaizkiola.

- Tuterako Foruaren arabera, senarrak emaztea beste batekin harrapatuz gero, biak hil zitzakeen eta ez zuten horregatik epaituko. Emaztea bizirik utziz gero, ordea, hilketa leporatuko zioten.

- XVI. mendean, berriz, Nafarroako Foruak zioen irakaslea ezin zela hilketagatik salatu, ikaslea «nahi gabe» hil bazuen.

- Erresumako beste ordenantza baten arabera, pertsona bat hiltzen zuten animaliak atxilotu, eskualdeko epaitegira eraman eta hilketagatik epaitu behar zituzten. Hala ere, bazen salbuespen bat: zalditik erorita hildakoen kasuan, zaldia ez omen zen errudun jo behar.

- Gipuzkoan, 1397an Enrike III.ak onartutako ordenantzek heriotza zigorra ezarri zuten bost zuhaitz baino gehiago mozten zituenarentzat.

- Apustuan zilarrezko erreal bat baino gehiago jokatzen zuenak 200 maravedi ordaindu eta bederatzi eguneko kondena pasa behar zuen, 1486ko Gasteizko ordenantza batek zioenez. Fruta eta ardoa jokatuz gero, ordea, ez zen deliturik.

- 1468an baleztarekin inor zauritzen zuenari eskua moztea erabaki zuten Gipuzkoako agintariek, arma honek eragindako istripuak zirela eta. Esku bakarraz balezta prestatu eta tiro egiteko trebetasuna zuenak berriro norbait zaurituz gero, orduan heriotza zigorra jasoko zuen. Eta etxe batetik tiro egin bazuen, etxea botaraziko zuten, eraikina bera konplize zelakoan-edo.


Arrastoak

Britainiarren arbaso galiziarrak. Oxfordeko Unibertsitateko Giza Genetikako irakasle Bryan Sykes-ek Blood of the Isles lana argitaratu berri du.Sykesen arabera, uharte britainiarren arbasoak Iberiar Penintsulako ipar mendebeladetik emigratu zuten arrantzaleak izan ziren.

Bost urte pasa ditu genetista honek 10.000 bolondresen DNA laginak aztertzen eta ondorioz, zelten arrasto genetikoa eta Galiziako antzinako biztanleena ia berdina dela dio. Europako Erdialdeko tribuen oinordekotzat hartu dira zeltak orain arte, baina Sykesek uste du duela 4.000 edo 5.000 urte irten zirela iberiar kostaldetik.

Gainera, zeltak ez lirateke soilik eskoziar, gales eta irlandarren arbasoak, orain arte pentsatu bezala; ingelesak ere zelten ondorengoak lirateke eta, beraz, iberoen oinordeko.


Azkenak
Berwick eta gu

Beharbada ez duzu jakingo nor den Donald Berwick, edo zergaitik aipatzen dudan artikuluaren izenburuan. Gauza bera gertatzen zaie, agerikoa da, abian den Osasun Itunean parte hartzen ari diren gehienei. Ez dakite zer den Berwicken Helburu Hirukoitza, are gutxiago eredu hau... [+]


Zerbitzu publikoak: motozerrari bidea erraztu ala basoa garbitu?

Aurreko egunetan Larraitz Ugarte abokatuak idatzitako La motosierra puede ser tentadora artikuluak zeresan handia eman du sektore zabal batean. Administrazio publikoaren barruan ohikoak diren egoera batzuk mahai gainean jartzen ditu, tartean efizientzia falta, ardura eta kontrol... [+]


2025-04-16 | Haritz Arabaolaza
Hizkuntza

Garrantzitsua al da hizkuntza bat zuzen erabiltzea? Zer puntutaraino da hain beharrezkoa gramatika menderatzea edo hiztegi zabal bat edukitzea? Betidanik entzun izan ohi dut hizkuntzaren garrantzia, baina pentsatzen jarri ostean, ondorio batera iritsi naiz. Pentsatzeak askotan... [+]


Leku ‘kuttunak’

Aspaldian bisitatzen ez nuen eta hainbertze gustatzen zitzaidan leku batera joan nintzen aurrekoan. Bertan nengoela, gustura sentitu nintzen eta zera pentsatu nuen: hau da nire leku kuttuna. Kuttuna, kuttuna, kuttuna; hitza jira eta biraka etxerako bidean. Kuriositateak jota... [+]


2025-04-16 | Rober Gutiérrez
Trebetasunak

Nerabeek eta gazteek, ibilbide akademikoan zehar, behin baino gehiagotan jasoko dute lagungarria izango zaien ikasketetarako edo-eta lanbiderako orientabidea. Gidaritza eskaini behar zaie, zalantzez beterik egon ohi baitira erabaki garrantzitsuak hartu behar dituzten bakoitzean,... [+]


2025-04-16 | Euskal Irratiak
Mikel Epaltza
“Nire etxea utzi nuen ETAk nazioarteko begiraleen esku armak utz zitzan”

Atxik Berrituz giristino taldeak Kristauak Euskal Herriko bake prozesuan liburua argitaratu du Maiatz argitaletxearekin. Giristinoek euskal bake prozesuan zer nolako engaiamendua ukan duten irakur daiteke, lekukotasunen bidez.


Ertzaintza handitu eta 8.000 polizia nahi ditu Jaurlaritzak 2030erako

Ertzaintzarekin bigarren negoziazio mahaia ireki du Bigen Zupiriak, martxoan ERNE, ESAN eta SIPErekin ertzainei urteko soldata gutxienez 4.200 euro igotzea adostu ostean. Agente kopurua areagotzeko plan horretan Arkautiko (Araba) akademiak "berebiziko... [+]


Iñaki Bakero (Erriberan Euskaraz)
“Batzuek ez gaituzte hemen nahi, baina bagaude”

Maiatzaren 17an Erriberako lehenengo Euskararen Eguna eginen da Arguedasen, sortu berri den eta eskualdeko hamaika elkarte eta eragile biltzen dituen Erriberan Euskaraz sareak antolatuta


Aguraingo Udalak atzera bota du 50.000 plaka fotovoltaiko instalatzeko proiektua

EH Bilduk aurkeztutako mozioa onartu dute osoko bilkuran. Udalak egitasmoa sustatzen duen enpresari, Cañaveras Solarri eskatu dio proiektuak ez ditzala hartu balio estrategiko handiko gisa kalifikatutako nekazaritza lurrak, eta gune populatuetatik gutxienez 500 metroko... [+]


2025-04-16 | Sustatu
Bi hilabete igaro dira eta berdin gaude: IP blokeoak dozenaka euskal webguneren kontra futbola dagoenean

Duela egun batzuk iragarri zuen Puntueu-ek La Ligaren blokeoak euskal domeinuei eragiten dien kaltea monitorizatuko zuela. Asteburu honetan izan dira partiduak, hain zuzen, eta monitorizazioaren datuak hor daude, penagarriak dira.


Eguneraketa berriak daude