Indonesia, 1815. Sumbawa uhartean, Tambora sumendiak eztanda egin zuen apirilaren 5ean. Erupzioak sortutako errautsak Java ekialderaino iritsi ziren eta sumendiaren burrunba 1.400 kilometrora entzun zen. Baina okerrena pasa zela zirudienean, hil horren 10 eta 11n, erupzio are bortitzagoa gertatu zen. Heinrich Zollinger botanista suitzarra 1847an joan zen Tamborara eta urte batzuk geroago, 1855ean, erupzio horren hasiera «garaiera ikaragarrira iristen ziren suzko hiru zutabe» bezala deskribatu zuen, jasotako lekukotzak haintzat hartuta. Guztira 50 kilometro kubo magma askatu zuela kalkulatu dute adituek. Gainera Tamboraren galdera zaharra, 1.000 metroko garaiera zuena, txikituta geratu zen erupzioaren ondorioz. Galdera erori zenean, lurrikara Surabayan sentitu zuten, Sumenditik 500 kilometrora. Azken 10.000 urtetako erupziorik handiena izan zen, gizakiak inoiz ezagutu duen izugarriena. Tamborako penintsulan bizi ziren 12.000 lagunetatik Tempo herrixkako 40 biztanleak soilik irten ziren bizirik.

Hiru eguneko gauaren ondoren, hodei beltzak jatorrizko Tamboratik alde egin zuen. Baina atmosferara jaurtitako errauts bolkaniko kantitate izugarri hura Ipar Hemisferioan zabaldu zen hurrengo hilabeteetan.

Europa Gerra Napoleonikoen jipoitik errekuperatzen ari zen oraindik eta planetaren beste puntan gertatutakoak sekulako eragina izan zuen bertan. Errauts bolkanikoak ez zien uzten eguzki izpiei lurrera iristen eta tenperaturak jaitsiera handia izan zuen hurrengo hilabeteetan: 1816ko udan, erupzioa gertatu eta urtebetera, elurra egin zuen ia kontinente guztian, abuztuan goizero izotza izan zuten, ekaitzak eta euri-jasak noiznahi eta ibai nagusiek uholdeak izan zituzten (Rinek berak gainezka egin zuen). Uzta erabat suntsituta geratu zen. Frantzia eta Ingalaterran gari biltegiak hartzen saiatu zen hainbat herritar. Hungarian elur marroia bota zuen errautsaren eraginez; Italian, berriz, elur gorria ikusi zuten. Diote heriotza tasa bikoiztu egin zela urte hartan Europan, sumendiak 200.000 heriotza inguru eragin zituela bertan. Ordutik «Udarik gabeko urtea» esan zioten 1816ari. John D. Post historialariarentzat Tamborak sortutakoa «Mendebaldeko azken subsistentzia krisi handia» izan zen.

1816ko uztail hartan, Lord Byron, Shelley, Polidori eta beste idazle batzuek «uda»ko oporraldia Suitzan pasatzea erabaki zuten. Baina tenperatura baxuek eta euri-jasek etxe barruko babesean ordu asko pasatzera behartu zituzten. Naturaren munstro hark lagunduta, Mary Shelleyk bere munstroa erditu zuen; Frankenstein idatzi zuen Tamboraren errautsen itzalpean.

-----------------------------------------------------------------------------

Estatubatuarrentzat Osaba Samek nazioa pertsonifikatzen du eta ziur AEBetan izan berri diren hauteskundeetan hautagaiek botoak erakartzeko behin baino gehiagotan aipatu dutela gizona. Baina seguru ez dutela bere izen osoa erabili. Osaba Samek Samuel Wilson zuen izena etaTroy-ko (NewYork) haragi hornitzaileetako bat zen. 1812ko Gerran (Bigarren Independentzia Gerra, hainbatentzat) soldadu batzuek haragiz betetako upelak jaso zituzten, U.S. (United States) inskripzioarekin. Brometan hasi ziren esaten hizki horiek Uncle Sam (Osaba Sam) esan nahi zutela. Baina soldaduen ateraldia berehala zabaldu zen; txisteak nonbait grazia egin zien estatubatuarrei. 1961ean, kongresuko erresoluzio batean, «Troyko Osaba Sam Wilson» AEBetako sinbolo nazional izendatu zuten.