Hizkuntzetan ere handinahiak


2007ko otsailaren 21an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Beti harritu egin nau hizkuntza nagusien handinahikeriak, megalomania horrek. Izan ere, soziolinguistika ikasle autodidaktaren bideari ekin niolarik, irakurri nuen lehen gauzetako bat izan zen munduan dauden sei mila inguru hizkuntzetatik gehien-gehienak hiztun oso gutxikoak direla, hamar mila baino gutxiagokoak; eta aldiz, arrunt hizkuntza komunitate gutxi baino ez, botere sozio-ekonomiko eta militarragatik, bere ttipitasunetik hazi eta neurriz kanpo handitu dela, gehienetan bertze komunitateen bizkar. Soziolinguistikan izan nuen lehen ikasgaia hizkuntzen pertzepzioarena izan zen: gutxiengoen hizkuntza izendapena espresuki asmatu omen zuten hizkuntza handinahi gutxi batzuen hipertrofia glotofagikoa -horrela erranda, hizkuntzen patologia larria bailitzan- ezkutatu eta gainontzekook, geure ttipitasunean, geure burua ez normal, bazterreko eta ez bideragarri gisa ikusteko.

Horretara joan zait gogoa urriaren azken egunotan gaztelaniaren hiztunak ia 500 milioi direla prentsan ikasita. Berri txalogarria San Millan de la Cogollan ospatu berri den Hizkuntza Espainiarraren Nazioarteko I. Aktan eman dute. Gaztelania -euskararen alboan- lehen aldiz idatzita aurkitu zuten leku sinboliko horretara bildu dira espainolezko herri guztietako adituak espainiera kultura balio eta ekonomia aktibo gisa aztertzeko. Konturatu izanen zarete honezkero, inork ez diola erraten gaztelaniari beti erran izan diogun eta Espainiako Konstituzioan berean jasotzen den moduan. Hori ere ikasgaia izan nuen soziolinguistikan, semantikoki glotonimoek euren garrantzia dutela eta, kasu honetan, ez dela nahikeria formal hutsa gaztelania ordez instituzionalki espainiera hiperonimoa bultzatu izana.

Biltzar horretako adituek jakinarazi dutenez, espainiera munduan hiztun gehien dituen laugarren hizkuntza da, txinera, induera eta ingelesaren ondotik, baina aurreneko biak euren estatuetan -Txinan eta Indian- baino ez dira mintzatzen. Adituek egindako azken zehaztasun hori interesgarria da, munduan gehien mintzatzen diren hizkuntzen artean nolabaiteko bi maila daudela adierazi eta gaztelaniaren benetako arerioa -erran dezagun lehiakide- zein den agerian uzten baitu. Txinera eta induera kuantitatiboki hizkuntzarik handienak izan arren, euren estatu oso jendeztatuetan baino ez baitira mintzatzen, ez dira hizkuntza unibertsalak. Hizkuntza unibertsalak ingelesa eta, oraintsu bitartean, frantsesa ere izan dira, eta hizkuntza unibertsala izatea da hain justu, espainieraren bokazioa. Soziolinguistika ikasgaia ere izan nuen hizkuntzen hedapena eta pisu demografikoa ez daudela hizkuntzaren barneko elementuei loturik, eta hizkuntza nagusien unibertsaltasun hori haien kolonialismoaren oinordekoa baino ez dela.

Baina duela mila bat urte lehen aldiz idatzita agertu zen hizkuntza urrutiago ere iritsiko da. Adituek egindako aurreikuspenei kasu eginez, 2050ean ama hizkuntza gaztelania izanen duten hiztunak ingelesarenak baino gehiago izanen dira.
Erran dizuedanez, beti eman dit atentzioa hizkuntza nagusien handinahikeriak, baina nik bertze gauza batez idatzi nahi nuen gaurkoan, prentsan agertu ez bada ere, egunotan Soziolinguistika Klusterrak euskara, duela mila urte gaztelaniaren lehen hitz idatziekin batera idatzita agertu zen hizkuntza hori bera, Euskal Herrian zenbat erabiltzen den jakiteko Kale neurketa egin berri duela eta laster jakinen dugula 2001ean egin zen azken neurketan jaso zen emaitzari eutsi diogunentz: zazpi elkarrizketetatik bakar bat baino ez euskaraz.


Azkenak
2024-07-09 | Gedar
Uztailaren 20an mobilizatzera deitu dute Iturmendin, sare sozialetako mezuengatik auzipetutako bizilagunarekin elkartasunez

Otsailean atxilotu zuten Iturmendiko pertsona bat, eta bi urte eta erdiko espetxe-zigorra eskatzen dute bere kontra, sare sozialetako zenbait mezu direla-eta. Uztailaren 16an epaituko du Espainiako Auzitegi Nazionalak.


2024-07-09 | Euskal Irratiak
Peio Dufau, Fronte Herritar Berria
“Orain badakigu gutaz anitz espero dela, badugu lan anitz egiteko”

Frente Herritarrak irabazi ditu hauteskunde legegileak Pirinio Atlantikoetako seigarren hautesbarrutian, Peio Dufau izanen delarik diputatu heldu diren urteetan. Bozen %36,28 bildurik, 27 117 bozekin, historiako lehen diputatu ezkertiar abertzalea izanen da. Haren gibeletik,... [+]


2024-07-09 | UEU
Katixa Dolhare Zaldunbide
“Literatura hezkuntzaren zimendua da”

Euskara eta euskal literatura, programaketatik ikasgelara jardunaldia antolatu dute elkarlanean Seaskak eta UEUk Baionan, Udako Ikastaroen barruan, eta bertan parte hartuko du Katixa Dolhare Zaldunbidek. Ezpeletan sortu zen 1982an, Lapurdin, eta familiarekin Nafarroa Beherean... [+]


2024-07-09 | Sustatu
PDF eta ePubak euskaraz entzun mugikorrean audioliburuen gisa

Alex Gabilondo software librearen zaletuaren gida batetik probatu dugu, eta ibili dabil: PDF eta ePubak euskaraz entzun mugikorrean (edo Android gailuetan zehatzago) audioliburuen gisa. Software libreko doako tresnekin, gainera.


Jaioberriaren guraso ez direnek ere berau zaintzeko baimen ordaindua lortu dezakete Suedian

Seme-alaba jaioberria zaintzeko baimen ordainduaren zati bat aiton-amonei edota gertuko beste norbaiti eman diezaiekete gurasoek Suedian, uztail honetatik aurrera.


Tsunami auzia artxibatu du García-Castellón epaileak, desobedientzia zibila terrorismo bilakatzen saiatu ondoren

Espainiako Auzitegi Nazionaleko apelazio aretoak astelehen arratsean esan du baliogabetu egin behar direla Tsunami auzi judizialaren ikerketako azken hiru urteak, "ilegalki" luzatu zelako. Erabaki hori behin betiko bihurtzean Puigdemont eta Rovira kasutik aterako... [+]


Krabelin gorriz jantzi dute German Rodriguezen hilarria

German Rodriguez eta Joseba Barandiaran omendu, eta langile mugimenduaren alde egindako lana txalotu dute Iruñean. Palestinari ere elkartasuna adierazi diote, sanferminetan urteroko zitan Iruñean.


2024-07-08 | Pauline Guelle
Analisia
Hesi istorio

Nork aurreikusten ahal zuen 2024an Peio Dufau –Marie Heguy-Urain duelarik ordezko–  EH Baiko hautagaia, diputatu izanen zela? Eskuin muturraren kontrako kanpainak eta estrategiak funtzionatu du. Ipar Euskal Herriak ez du faxistarik bidaliko Frantziako Asanblea... [+]


Gorbeialdeko makroproiektu energetikoen aurkako milaka helegite aurkeztu dituzte Jaurlaritzan

Zigoitian 100 hektareako parke fotovoltaikoa eraiki nahi du Solariak, eta eskualdea gurutzatuko luke oso goi tentsioko linea batek ere. Urkabustaiz, Zigoitia eta Zuiako bizilagunek herritarren 5.540 helegite aurkeztu dituzte ingurua “mehatxatzen duten proiektuak gelditzeko... [+]


Emakume bati sexu erasoa egiteagatik, gizon bat atxilotu dute larunbatean Tuteran

Udaltzaingoak gizon bat atxilotu du larunbat honetan Tuteran, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita. Emakumeak Poliziari deitu zion laguntza eske gizona jarraika zuelako.


Hamalau egun atxikita egon den saharar ekintzaile politikoa libre utzi dute

Ostiral arratsaldean deportatu behar zuten, baina hegaldiaren komandanteak ez zuen sahararraren bidaia ahalbidetu, hegaldia segurua ez zela izango argudiatu zuelako, EFEk jaso duenez. Bilboko Guardia Epaitegiak larunbat goizaldean gaztearen “askatasun-gabezia... [+]


Donibane Lohizuneko arrantzale bat hil da Espainian, Kantabrian

Itsasoan gertatutako istripu baten ondorioz hil da arrantzalea. Hunekin Aski itsasontzian lanean ari zelarik erreskatatu zuten gizona, larunbat arratsaldean. Erietxean hil zen.


Iñaki Echaniz, laugarren barrutiko irabazlea
“Itxaropen haizea dakar Fronte Herritar Berriaren dinamikak”

Iñaki Echanizek irabazi du Zuberoa, Nafarroa Beherea, Hazparne eta Biarnoko zati bat barnebiltzen dituen laugarren hautesbarrutian. 2022an bezala, garaile atera da, ezkerreko Fronte Herritar Berriaren izenean.


Eguneraketa berriak daude