Denboraren makina: Suezko (bigarren) kanala
Egipto, 1869ko azaroaren 17a. Azkenean, hamar urte, sei hilabete eta 24 eguneko lanen ondoren, Suezko kanala zabaldu zuten. Lan ikaragarri hura langile egipziarrek burutu zuten, baina historia liburuetan Ferdinand de Lesseps aristokrata frantziarra ageri da kanalaren egile moduan, hura izan baitzen proiektuaren bultzatzaile nagusia. Inaugurazioaren ospakizunetara garaiko pertsonaia garrantzitsu andana hurbildu zen: Ekialde Hurbileko agintariak, Théophile Gautier, Emile Zola edo Henrik Ibsen bezalako idazleak eta errege familietako ordezkariak, Frantziako Eugénie emperatriza (Lessepsen lehengusina ere bazena) edo Austriako enperadore Franz Joseph, besteak beste.
Lessepsek dagoeneko 54 urte zituen 1859ko apirilaren 25ean eraikuntza lanak hasi zirenean. Bizitza erdia zeraman Suezko istmoan kanala egiteko proiektuari bueltaka; 27 urte zituenean, bere betebehar diplomatikoek Alexandriara eraman zuten eta bertan Napoleonen ingeniarietako baten kanala eraikitzeko planoak aztertzeko aukera izan zuen.
Ismail Pasha egipziarrarekin batera Lesseps izan zen kanalaren jabe hasiera batean. 1956tik, Nasser presidenteak nazionalizazioa bultzatu zuenetik, egipziarrek dute kanalaren jabetza.
Suezko kanalak Itsaso Gorria eta Mediterraneoa lotzen ditu. Finean, itsasontziei Mediterraneoa eta Ozeano Indikoaren arteko bidea irekitzea du benetako balioa, Afrika inguratu beharra saihestea. 193 kilometro luze da, baina 1869tik hona berrikuntza ugari egin diote. Inaugurazio egunean 54 metroko zabalera zuen (151 metro ditu egun) eta 8 metroko sakonera (egun 11 metro). Gaur egun, urtero 18.000 itsasontzi pasatzen da Suezetik.
Kanala zabaltzeko festan parte hartu zutenen artean inork jakingo al zuen hura inaugurazioa baino, berinaugurazioa zela? Haiek ez ziren izan istmoa zeharkatzen zuten lehen ontziak, ezta gutxiago ere. Suezeko lehenengo kanala, beste hau bezala, XIX. mendean eraiki zuten... baina Kristo aurreko XIX. mendean, ia 4.000 urte lehenago, beraz. Ederki eraiki ere, kanala luzaroan erabili baitzuten. Hala erakusten dute behintzat Egiptoko faraoi Ptolomeo II.ak lehenik, Persiako errege Xerxesek aurrerago eta, azkenik, Erromako enperadore Trajanok agindutako berrikuntzek.
Antikytherako mekanismoa Antzin Aroko objekturik sofistikatuena da: bere dial, hortz eta gurpilek hainbat buruhauste eman die historiagileei orain gutxi arte.
K. a. I. mendeko brontzezko tramankulu handi hau duela ehun urte inguru topatu zuten itsas hondoan, Antikythera uharte greziarretik gertu (argazkian, berreskuratutako zatirik handiena). Batzuek egilea Arkimedes bera izan zela zioten bitartean, beste batzuek, Zizeronen testuetan oinarrituta, Posidonius filosofo estoikoa zuten aparailuaren egiletzat. Makinaren hainbat errekonstrukzio ere egin dituzte arrastoak aurkitu zituztenetik, baina bere funtzionamenduaz erantzun zehatzik ez da lortu.
Aparailuak astroen mugimendua kalkulatzen zuela ondorioztatu dute berriki ikerleek, eta kalkuluak zehaztasun handiz egiten zituela diote gainera. Nola? Adituek erantzuna laister izango dutela jakinarazi dute, historiako lehen ordegailuaren lan egiteko modua ezagutuko dutela.
Mostafa Waziri Egiptoko Antzinaroko Kontseilu Goreneko idazkari nagusiak Mizerinoren piramidea zaharberritzeko proiektu erraldoia aurkeztu du berriki: Gizako piramiderik txikiena granitozko blokez estaliko dute, jatorrizko itxura berreskuratu dezan. Wazirik proiektua gogo biziz... [+]
Kairoko Egiptoar Museoko Kontserbazio Zentroko ikerlariek egiaztatu berri dute Eutrema japonicum edo Cochlearia wasabi izeneko errefaua egokia eta eraginkorra dela papiroak garbitu eta kontserbatzeko. Hau da, nagusiki japoniar sukaldaritzan erabiltzen den wasabia baliatu dute,... [+]
New Yorkeko Unibertsitateko ikerlari talde batek esperimentu bat egin berri du, Gizako esfingearen materialak eta eraiki zuten garaiko baldintza klimatikoak imitatuz.
Antzinako Egipton, momifikazio prozesuan, zenbait organo ontzi kanopotan sartzen zituzten, eta hainbat substantziaz osatutako baltsamoak erabiltzen zituzten horiek kontserbatzeko.
Duela 3.300 urte inguru, Meritaton printzesa, Akhenaton faraoiaren eta Nefertitiren alaba zaharrena, Tell al-Amarnako Iparraldeko jauregian bizi izan zen.
Egiptoar arkeologo talde batek Rosetta harria Egiptora itzultzeko eskaera egin dio British Museumi.
Orain dela 3.400 urte inguru eraikitako hiri baten arrastoak aurkitu ditu arkeologo talde batek Luxorren, Egipton, Nilo ibaiaren ertzetako batean. Amenhotep III faraoiaren garaiko hiria da (k.a. 1390-1352), haren semeak, Akenaton faraoiak hiriburu berri bat sortzeko atzean utzi... [+]
Le Bourget (Île-de-France), 1976ko irailaren 26a. Ramses II.a faraoiaren momia zeraman hegazkin militarrak lur hartu zuen.
Sorbonako Unibertsitateko Adeline Bats ikerlariak arkeologia esperimentaleko proiektu bat gauzatu berri du: ogia antzinako egiptoarrek bezala egitea lortu du, tresna, prozesu eta lehengai berberak erabiliz.
Antzinako Egiptoko hainbat papirotan jasota dagoenez, arazo ginekologikoak arintzeko asmoz, fumigazio baginalak erabiltzen zituzten, baina orain arte, idatzizko erreferentzia horiez gain, ez zen horren froga fisikorik aurkitu.
Nilometroak Nilo ibaiaren ibilgu naturaletik hurbil eraikitzen zituzten era askotako eskalak ziren: eraikin konplexuak ziren batzuk, beste batzuk putzu soilak edo harrian zulatutako eskailerak. Antzinako Egipton, basamortua zeharkatzen duen Nilo ibaia funtsezkoa zen nekazaritzan... [+]
Hiru kontzeptuok aztertu eta antzinako egiptoarren sinesmenekin lotu ditu Brown unibertsitateko (AEB) Victoria Almansa Villatoro egiptologoak (Journal of Egyptian Archaeology).
Egipto, K.a 2162 edo 2191. Nitokris faraoiaren bi urteko erregealdia amaitu zen eta, hala, VI. dinastia amaitu eta Egiptoko lehen tarteko aroa hasi zen.
Nesiamon duela 3.000 urte inguru Karnakeko Amonen tenpluan jardun zuen apaiz egiptoarra izan zen eta haren momia Leedseko (Ingalaterra) museoan egon da 1823az geroztik.
Alexandriatik 75 kilometrora dagoen Tell Abqain aztarnategian, Ramses II.aren garaian (K.a. 1279-1213) eraikitako gotorlekuaren arrastoen artean, zerealak eta beste jaki batzuk kontserbatzeko bi biltegi aurkitu dituzte.