Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteartea 2024ko abuztuaren 20an
Antton Luku: «Antzerkiaz mintzo gara sobera, eta ez aski ari»
Nola sortu zitzaizun toberaren gainean lan egiteko gogo hori?
Toberak ikuslea zirikatzea al du helburu?
Zaila egin al zitzaizun egun pil-pilean diren gai horiek atzematea?
Gaur pil-pilean diren gaiak bihar ahantzirik...
Zure idatziei begiratuta, antzerki soziala idazten duzula esango genuke. Ados?
Nolakoa da zure idazketa prozesua?
Eta gainera oholtza gainean jartzen hasi eta gauza piloa berrantolatu behar...
Antzerkiak iraganean osasun hobea izan duela errepikatzen da maiz.
Antzerkiak gizakiak aurrez aurre jartzen ditu.
Harremanez ari garela, Hego eta Ipar ezezagun dira oraindik ere.
Zure ustez antzerki eskola batek lagunduko luke harreman horietan?
Nola ikusten dituzu antzerkia sortzeko gogo horiek orain?
Antzerkiaz interesatu nintzelarik, jende gazteak ez zirela antzerkia ikustera joaten ohartu ginen. Bazen hortaz, transmisio arazo bat. Oroitzen dut nola, arazoaz mintzatzeko bilduta, betidanik horrelako jiteetarako sunda izan duen Gillaume Irigoienek erraten zuen: «Arrakasta gaian duk. Gaiak du mugiarazten jendea etxetik». Hor hasi nintzen instalazio zaharretan begiratzen, gure herri antzerkian. Aztertu nahi nuen zein jarrera duen so egileak horietan, eta ikusi komunikazioak zein momentutan funtzionatzen duen eta zein momentutan ez. Eta tobera, hain juxtu, harreman horiek guztiak aztertzeko biziki egokia dela atzeman nuen.
Toberak ikuslea zirikatzea al du helburu?
Horretan da libertimendu eta toberaren diferentzia. Libertimendua tonuz inauterietan ematen da, kokina da, behar du zirikatu baina kritikatu den horrek gustura egon behar du plazan. tobera, ordea, egina da ez erranaren apurtzeko. Tripan dena ateratzea da xedea. Eta hor dator zuzendariaren lana. Antzezlanaren zuzendariak egun guztiz bizi dugun egoera hori aho ahora jauzi egiten lagundu behar du: inperfekzio bat, kontraesan bat edo eskandalu bat. Gaiaz distantzia hartu eta hori artistikoki tratatzea da, hura argiago ikus dadin. Bestela mitin bat da. Jendeari entzun nahi duena entzunarazten dion lanak, ez du deus aldatzen.
Zaila egin al zitzaizun egun pil-pilean diren gai horiek atzematea?
Iparraldeko antzerkiak duen arazo handiena horixe da: zer da gaur egun guretzat tobera-gai? Gai horien bila, urtebete eman nuen kazetak begiratuz, eta baita entsegu gisako hamasei testu idatzi ere, gai bakoitzeko. Baziren etniari buruzkoak, hizkuntzarena, borroka armatuarena... Euskaldunak beste guztiak bezalakoak gara, baina badira gai batzuk besteak baino agerikoagoak direnak. Gai horien inguruan mintzatzea zen nire helburua, horiek izango baitira benetan hunkitzen gaituztenak. Hala ere, badago beste zailtasun bat ere: garai bateko toberako pertsonaiak hezur haragizkoak ziren, jujea, abokatua... herritarrek ezagutzen zituzten pertsonak ziren. Orain, ordea, sistema entitate urrunez osatua dago, noizbehinka horrelako delibero absurduak hartzen dituena ez dakit zer legeren arabera. Galdera da: horrekin egiten ahal da antzerki pertsonaia bat? Juje edo abokatu horiek gaur egun ikusten ez ditugularik jadanik hunkitzen ahal dute jendea?
Gaur pil-pilean diren gaiak bihar ahantzirik...
Horregatik iruditzen zait sobera denbora eman dugula lan honetan. Ene ustez publikoaren erritmoa ere hartu behar da kontuan. Toberak noizbehinkako zerbait behar du izan. Horregatik Baionan bizi testua idatzi berri dut eta Hiru Punttuko bi jokalarik zuzenduko dute. Antzerki oso klasikoa da, komedia bat. Larzabalen lan denak irakurri ditut testu hori idazteko. Uste dut tobera batentzat behar direla hiru komedia. Eta orain datozen gazte askok ari egin behar du, eta publiko zabalago bat ukan, antzerkia egin... Nire adinean funtsezkoa zen delako tobera egitea, baina ez naiz hain ziur hain beharrezkoa ote den orain antzerkian ibiltzen diren gazte horientzat.
Zure idatziei begiratuta, antzerki soziala idazten duzula esango genuke. Ados?
Ez dakit nola definitu baina nik deitzen diot funtsa edo edukiari garrantzia ematen dion antzerkia. Antzerkiak hartu behar ditu interesanteak diren gaiak eta moldatu, funtsa argitu ahala, errezibigarri eginez. Adibidez Tu quoque filie hartan justiziaz hitz egin nahi nuen. Momentu horretan pentsatu nuen beharrezkoa zela erakustea zer zen justizia gizon bat, ez baita apez bat edo inspirazio dibinodun bat, baizik eta da gizon bat bere haserreekin epaitzen duen bat.
Nolakoa da zure idazketa prozesua?
Batzuetan abiatzen naiz buruan dudan eszena batetik, eta gero ikusten dut beste bat. Ondoren ea horien artean zubirik egitea posible den ikusten dut. Emeki-emeki, horietatik pertsonaiak ateratzen dira, gaiaren inguruan konfliktoan direnak. Gai beraren aldakiak erakusten dituzte, gaia deskonposatu egiten dute. Pertsonaia bakoitza osatzen dut, bere borondateekin eta abar. Behin bospasei momentu ditudanean lotzen saiatzen naiz. Paper handi batean sarrerak eta irteerak irudikatzen ditut, eszenako plano bat egiten dut. Hori guztia eginda, segidan idazten jartzen naiz, gau eta egun. Prozesu hori fite izaten da, baina ordura artekoa luzea.
Eta gainera oholtza gainean jartzen hasi eta gauza piloa berrantolatu behar...
Bai, askotan moztu egiten dut agerraldi oso bat... baina idazteko prozesuan hobe da ez moztu, eszenak erakutsiko baitu beharrezkoa den ala ez. Jokalarien indarra ere hor dago. Haiek proposatutako pertsonaiak agian ez lituzke zuk idatzitako hitzak esango eta aldatu egin behar dira. Zuzendariak eduki behar du lizentzia hori, testuan dagoena interpretatzeko. Zuzendariak behar du jakin autoreak zer erran nahi duen, baina gero eskubideak baditu.
Antzerkiak iraganean osasun hobea izan duela errepikatzen da maiz.
Agian bai, baina berrindartuko da. Toberarekin gertatu dena da azken finean, ia hiltzear egonda orain ikusten dugu erabil dezakegula hori eta hura azaltzeko. Antzerkiak beti ukan ditu krisiak. Zinema atera zelarik, denek uste zuten fini zela. Orain bideoa, performanceak eta horrelakoak direla, zaila da antzerkiak zein leku duen atzematea. Ostermeyerrek esan zuen hori oso da adierazgarri: «Antzerki unibertsal bakarra ez da eskualdekoa baizik izaten ahal, jendea jendeari hurbildu behar zaiolako». Uste dut dena globalizatzen ari delarik, ahots fisiko eta egiazkoaren beharra berriz etorriko dela.
Antzerkiak gizakiak aurrez aurre jartzen ditu.
Antzerkia azken finean, eta horregatik maite dut amateurismoa, esperientzia bat da. Aktoreentzat mintzatzeko eta harremanetarako espazio bat da eta uste dut anitz ikasten dugula gai bati buruz lanean ari garenean. Hil ala bizi aritzen gara iritziak taxutzen, jakin dezagun zer egiten dugun taula gainean. Ez da gezurrik esaten ahal, gero ikusleek ikusiko duten lan bat izanik. Eta gaur egun aski esparru gutxitan egin daiteke hori egiazki. Antzerkia egitearen esperientziak biziki eraikitzen gaitu. Iritziak lantzen laguntzen du eta hortik landa sendotzen gaitu. Eta Iparraldean gainera, hamabost emanaldi egiten badituzu hemen barrena, aukera duzu bertako elkarte eta jendeak ezagutzeko. Bizi esperientzia ederra da, lotzen du jendea.
Harremanez ari garela, Hego eta Ipar ezezagun dira oraindik ere.
Orain arte hizkuntzaren oztopoa jotzen genuen horren errudun, baina orain ikusi dugu ez dela hori bakarrik. Gaiaren kontua dago hor, Bilboko baten eta Donibane Garazin bizi den baten bizimodua, erreferentziak eta konfliktoak ez dira arras berak. Onartu behar dugu euskaldunak ez garela jendarte trinko bat. Hala ere, uste dut badirela estratak, berdin direnak Euskal Herri osoan. Esaterako, estudianteek Baionan, Iruñean, edo Gasteizen arazo berdintsuak dituzte. Euskal Herri osoa ukitzen duten gaiak badira: langabeziarena, presoena, etxebizitzaren arazoarena...
Zure ustez antzerki eskola batek lagunduko luke harreman horietan?
Profesional jardun nahi dutenentzat agian bai. Dena den, nik uste jadanik badagoela nondik hartu alde bietan, maila handiko jendea dagoela eta zubi horiek eraiki daitezkeela jada. Ez dakit beharrezkoa den eskola fisiko bat. Izan daiteke gaur egun dauden antzerkigileen arteko kontaktuak erraztea, eta sare berri hori izan daiteke gure eskola. Eskolak irekiago ikusten ditut orain, plataforma moduko bat bezala. Hori bai, ordenagailua nonbait paratu beharko da! (barrez).
Baina nire ustez orain garrantzitsuena aritzea da. Izan ere, beti izanen da leku jendearentzat mintzatzeko. Hiru pertsona elkartzen dira eta egiten ahal dute antzerki oso ona.
Baina nire ustez orain garrantzitsuena aritzea da. Izan ere, beti izanen da leku jendearentzat mintzatzeko. Hiru pertsona elkartzen dira eta egiten ahal dute antzerki oso ona.
Nola ikusten dituzu antzerkia sortzeko gogo horiek orain?
Diru-laguntzetarako, entsegu lekuak lortzeko... ez da momentu goxoa. Hala ere, nabari dut badela gogoa anitz lekutan. Horregatik gazte horientzat testuak, formazio aukerak eta entsegu lekuak erraztea da gure eginbeharra. Antzerkian mintzatu behar da anitz, baina ari izanaren ondotik. Lehenik uretara jauzi egin behar da, sartu eta gero igerian hasi. Belaunaldi berriek busti egin behar dute lehenik eta nahi badute gero joango dira Donostiara eskolara edo zinema egitera ez dakit nora. Orain mintzo gara sobera, eta ez aski ari. Talde berriak sortu behar dira.
Antzerki idazlanak hautsa hartzen
«Uste dut momentu batez jendea euskaltzain bilakatzen zela antzerkia idatziz. Kontsideratzen genuen testu autonomoa zela antzerki idatzia. Pentsatzen zen testua zela antzezlan baten %80a edo, eta orain erdia izango da, ez gehiago. Beraz, ez da testu autonomoa. Hortaz, idazle batek pentsatzen badu testua idaztea jada amaitutako zerbait dela, bada arriskua du inork ez taularatzeko».
Euskaldunak
«Euskaldunak humanoak gara. Nik ez dut mintzatu nahi euskaldunez, mintzo naiz euskaldunei, euskaraz aritzen garelarik. Eta pertsonaia bat erakusten baduzu, da uste duzulako pertsonaia horrek darabilzun gaia hobekien azalduko duela. Antzerki onak nire ustez zuzeneko erreferentziak eman behar dizkio begiraleari. Naturala da, jendeari ukigarria zaion pertsonaia bilatzen duzu».
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
El Salto-Hordago
#3
Begi bistan
#5
#6
Manex Usarralde Garmendia
Azkenak
2024-08-20
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Kongok espero du tximino baztangari aurre egiteko adina txerto emango dizkiola Mendebaldeak
Kongoko Errepublika Demokratikoa ari da gehien jasaten tximino baztanga edo mpox-en epidemia. Urtea hasi zenetik 16.700 kasu atzeman dituzte, eta ia 600 pertsona zendu dira herrialdean; gehien-gehienak, haurrak.
2024-08-20
Julen Ugartemendia Carcedo
Hainbat gizon atxilotu dituzte asteburuan indarkeria matxistagatik
Tuteran 30 urteko gizon bati 23 urteko bikotekideari erasotzea leporatu diote, eta Ondarroan 31 urteko gizon bati lankide bati ukituak egitea, herriko osasun etxean. Bilboko jaietan bi sexu eraso salatu dituzte, eta Donostian 20 urteko gizon bat atxilotu dute, hiriaren... [+]
2024-08-20
ARGIA
Osakidetzan tratamenduari ekin nahi dioten transek psikiatriatik pasa behar dutela salatu dute
Hainbat kolektibok salatu du Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean arreta jasotzen duten transei lehen harrera psikiatrikoko profesionalek egiten dietela, horrek transak patologizatzen dituela eta harrera endokrinoak egin beharko lukeela. Harrera endokrinoak... [+]
2024-08-20
Euskal Irratiak
Bigarren etxebizitzen kontrako aldarria entzun da Miarritzen
Etxebizitzen %20 baino gehiago jadanik bigarren etxebizitzak dira Ipar Euskal Herrian. Larrialdi klimatikoaz sentsibilizatzeko lau hilabetez, Nantesetik abiatu Alternatiba txirrindula itzulia, kostaldean zen aste buruan.
2024-08-20
Mikel Aramendi
‘Txina komunismoaren aurretik’ ikuskizuneko sektaren atzean dagoen kuxidadea
Iazko urtarril-otsailean izan genuen Hego Euskal Herrian bisitari, egundoko propagandaz girotuta baina aparteko arrakastarik gabe, Shen Yun izeneko antolakundearen “Txina komunismoaren aurretik” ikuskizuna. Agian neuk ere esan behar nuen zerbait orduan, haren... [+]
2024-08-20
Urko Apaolaza Avila
Ibilbide dekolonialak (III)
Gasteiz: azukrezko jauregiak eta historia garratzak
2024-08-20
ARGIA
Langile bat hil da Iurretan, baso-lanetan ari zela
LAB sindikatuaren kontaketaren arabera, dagoeneko 36 dira aurten Euskal Herrian lan-istripuz hildako langileak.
2024-08-19
Manex Usarralde Garmendia
Epaileak ez du “hilketa saiakeratzat” ikusi emazteari labanaz eraso dion ertzainaren kasua
Mehatxu larriak egitea egotzi diote, eta behin-behinean aske utzi dute urruntze agindua ezarrita.
2024-08-19
Julen Ugartemendia Carcedo
Taser pistola Foruzaingoaren armen araudian sartu nahi du Nafarroako Gobernuak
Nahiz eta Nafarroako hainbat udalerrietako udaltzaingoek taserrak dituzten, ez dago armen araudian jasota. Azkoienen lau aldiz erabili dute, eta Iruñean aurtengo ekainean erabili zuten lehen aldiz.
2024-08-19
ARGIA
Palestinaren alde mobilizatu dira Bilboko eta Donostiako Aste Nagusian
Palestinarekin Elkartasuna plataformak deituta, bi hiriburuetako jaietan "Palestina presente" egoteko aldarria luzatu dute. Ostiralez Bilbon, eta larunbatez Donostian.
2024-08-19
Behe Banda
Barra Warroak |
Soro bat, zoro bat
Testu hau goizeko ordu txikitan izaten diren hausnarketa batekin hasi da, Araba galduko herri batean zoruan jarrita, ortzimugan eguzkia ateratzen dela ikusirik. Zelai hori eta nabarren artean hegan egiten duten txoriei so eginez, mendietan dauden basoetan pentsamenduak galduta... [+]
2024-08-19
ARGIA
Ikus-entzutea merezi duten sei lan
ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei ikus-entzunezko proposamen.
Eguneraketa berriak daude