Iñigo Lamarca: «Biktimen auzia konpontzeko etika publiko berria behar da»


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
«Herritarrek badakite badela Ararteko izeneko pertsona eta erakundea, baina askok ez daki zehatz-mehatz zertan ari garen. Oso erakunde berria da hau, tradizioa falta dugu Euskal Herrian. Uneon herritarrek erakunde honen zerbitzuak eta helburuak hobeto ezagutu ditzaten bitartekoak lantzen ari gara» adierazi digu Iñigo Lamarcak.

Administrazio publikoa ordenamendu juridikoaren arabera kontrolatzea da Arartekoaren lana. Herritarrei dagokien kalitatezko zerbitzua bermatzeko herritarren kexak aztertu eta zuzendu egiten ditu Arartekoak: «Herritarrengandik gertu egotea eta administrazioan akuilu lana egitea da gure betebeharra».

Iaz 1.559 kexa bideratu zituen Arartekoak, kexak hamalau alorretatik jaso zituen. Hona kexak nagusitzen diren alorrak: Babes ofizialeko etxebizitza, hezkuntza, funtzio publikoa -enplegatu publikoena-, gizarte prestazioak -oinarrizko errenta eta emergentziazko laguntza-, zahar egoitzak, osasuna, hirigintza publikoa, Udaltzaintza eta Ertzaintza.

Eusko Legebiltzarrean agertu zara berriki eta EAEko zerbitzu sozialen legea ez dela betetzen adierazi duzu. Azaldu iezaguzu zure zereginaren alde hau, arren.
Urteko txostenaren aurkezpenean kale gorrian bizi direnen egoera azaldu dugu. Azterketa sakon horretan hainbat gomendio eman diegu administrazioei. Diagnosian, besteak beste, 20.000 bizilagun baino gehiago duten herriek ez dutela behar bezalako zerbitzu soziala eskaintzeko bitartekorik azpimarratu dugu. Udalen zerbitzu mugatua nabarmendu dugu, bereziki.

Udal batzuek legearen irakurketa murritza egiten dutela, alegia.
Bai. Zenbait udalek errolda osatzeko oztopoak jartzen dituzte sartze eskabidea betetzeko, ordenamendu juridikoaren interpretazioa murritza egiten dute. Erroldak herrian bizi diren guztien argazkia izan behar du. Pertsona bat kale gorrian dago ez duelako etxebizitzarik eta etxebizitza izatea exijitzen badiozu errolda egiteko, nola erroldatuko da? Adibidez, udalak pertsona bat karabana batean bizi dela egiaztatzeko bitartekoak baditu, bada erroldan sartzen lagundu behar dio.

Kale gorrian daudenak, baztertuak, etorkinak begitantzen zaizkit. Hurbiltzen ote dira Arartekoarengana?
Gutxi etortzen dira, ez gutxi direlako, Arartekoaren berri ez dutelako baizik, edo beren egoera erregularizatua ez dagoenez instituzioetara jotzeko beldur direlako, salatuak eta kanporatuak izango diren beldur. Alor honetan bi gauza bereizi behar dira, batetik, etorkin gehienak lan kontraturik gabe eta bizileku baimenik gabe daudela. Legearen aurrean ez dute izate juridikorik, estatuaren eskuduntza da hori arautzea, hainbatekin egiten da baina asko dira kanpoan. Bestetik, EAEn, gure esparruan, arautua edo ez, babesa jasotzeko eskubidea daukatela defendatzen dugu. Bizilekurik ez badute ere, bizi diren udalean erroldatuta izan behar dute. Ez gara konformatzen baztertuen izapidea ahalbidetzearekin, gizarte zerbitzuen babesa izan dezaten exijitzen dugu: adingabeak eskolatzea, osasun zerbitzuen eskubidea bermatzea, beste prestazioak barne. Ararteko erakundea giza eskubidearen legearen eta arautegiaren interpretazio zabalena egitearen aldekoa da, kasuon, ordenamendu juridikoa ahalik eta zorrotzen aplikatzea etorkinak lagunduak izan daitezen.

Preso sozialak dira beste kolektibo bat: Martutene, Basauri eta Langraitzeko kartzelak bisitatu zenituen iaz. Zer inpresiorekin atera zinen?
Oso labur esanda: hiru espetxeetako instalazioak eta zerbitzuen egoera oso txarra iruditu zitzaizkidan. Preso hauek marginazioan daude, baina marginazio egoera batetik datozela kontuan hartu behar da. Normalki, espetxeko egoeraz hitz egiten da, baliabide eta ezaugarri eskasez. Horretaz gainera ordea, espetxeko populazioaren azterketa soziologikoa egin beharko litzateke eta gizarte prebentzioa landu. Prebentzioa landuko bagenu askoz gutxiago joango lirateke kartzelara.

Pertsona hauek hurbiltzen ote dira zuregana?
Bai, asko. Eskutitzen bidez, eta oso gogorrak izaten dira. Guk kexak ezin ditugu izapideratu, Estatuaren eskuduntza delako, kexak Espainiako Arartekoarengana bideratzen ditugu. Gu, gaiaren arabera, informazio eta aholkuak ematen ahalegintzen gara. Gero eta informazio gehiago izan hobe, espetxeetako giza kolektiboak egoera larriena bizi du eta: Hiesa, buruko gaixotasunak, desoreka psikologikoa...

Genero biolentzia deitua dago bestalde. Giza eskubideen urratze honi nola egin dakioke aurre? Arartekotik nola ikusten duzue egoera?
Errealitatea izugarria da, emakume askok bizia jokoan duelako, baina emakume hauek sarritan ez dute erasoa salatu nahi bikote lagunarekiko sindrome moduko bat dutelako edota salatuz gero eraso gogorragoak etorriko zaizkien beldur direlako. Ezagutzen dugun generoko biolentzia izebergaren punta baino ez da. Zaila da emakume hauek guregana hurbiltzea edo gu haiengana. Normalki epaitegian salaketa jartzen dutenek bide bat zabaltzen dute, guk jasotzen dituzten etxebizitzak antolatzen laguntzen diegu, baliabide hauek behar bezala funtzionatzen duten segimendua egiten dugu.

Baliabide horiek baino gehiago beharko ditutze hala ere.
Bai. Emakumeen aurkako biolentzia sexismoa eta matxismoa desagertu ondoren desagertuko da. Pertsonen pentsamoldea landu egin behar da, erasorik izan ez dadin prebentzio lana egin behar da, eta bien bitartean erasotzaileari dagokion zigorra aplikatu. Sexismoa eta matxismoa desagertzen ez diren bitartean emakumea gutxietsita dago eta gizon askok uste du «eskubide batzuk» dituztela emakumeak indarrez menperatzeko.


Herritarrak administrazioan eskubideen urratze salaketa bideratu ondoren, zer iritzi duzu epaitegien lanaz?
Denok dakigunez, prozedura gehiegi luzatzen da. Bitarteko gehiago behar dugu. Guk jasotzen dugun kexa asko prozedura luzeegia doala esateko da. Herritarren kexa premiazkoa da, eta urtetan luzatzen bada, ez zaio behar bezala erantzuten. Administrazioak hartutako erabakia ez da eteten, ondoren epaitegiak, prozedura judiziala burutu ondoren, herritarrari arrazoia eman diezaioke, baina epaia hutsala gera daiteke urteen poderioz. Desoreka handia dago herritarren eta administrazioaren artean, honek galtzen badu, bigarren instantzia batean helegitea jartzea dauka azken epaia irmo izan arte. Herritarraren ahalmena mugatuagoa da, ahalmen ekonomikoa besteak beste.

Bake eta normalizazio prozesua ez da zure alorrean, baina erakunde honetatik zure iritzia eman duzu. Azalduko al zeniguke berau?
Giza eskubideen eremuaz ari garela kontuan hartuta, begi-bistakoa da biktimen deskribapenean ez dagoela adostasunik gizartean, biktimen kategorian nor sartu eta nor ez erabakitzeko orduan, alegia. Inork ez du zalantzarik ETAren biktimak izendatzerakoan. Baina badira ere Estatuaren edo GALen biktimak, esaterako. Objektiboki denak biktimak dira, subjektiboki zein balorazio egiten den beste kontu bat da.

Diagnosia egitea komenigarria ikusten duzu.
Bai. Arestian aipatutako biktimaz gain, gerra zibilaren eta frankismoaren azken urtetako biktimen elkarteak sortu dira. Torturaren aurkako taldeek torturatuak biktimatzat dauzkate. Ondo da. Baina ezaugarri askoko biktimak daude eta bakoitzaren egoera aztertu behar da nahaspila izan ez dadin. Eta Arartekoak ez du alor politikoan sartzeko asmorik. Biktimen auzian adostasun handia lortzeko, giza eskubidetan oinarritutako moralitate publiko edo etika publiko berria sortu behar dela diot. Esparru hori landu ondoren, biktima mota bakoitzak bere lekua aurki dezake gizartean, errekonozimendua. Hori lortzeko aurrebaldintza etika berria sustraitzea da, eta ondorioz biolentzia oro gaitzestea. Iragana aztertu eta aurrera begiratu behar dugu gure bizitzan biolentziak lekurik ez duela argi eta garbi izan dezagun. Eskabide politiko guztiek legezkoak izan behar dute eta bakoitzak bere indarraren arabera balia dezala ziurtatu. Kostako da, baina itxaropentsua naiz, komunikazioa lantzen bada, biolentzia gaindituta, eremu politikoan dauden elkar aditu ezinak leunduko ditugu.

Irun eta Hondarribiko alardeak: «Herritarren elkarrizketa itxia da plazan»

«Botere publikoek berebiziko erantzukizuna daukate alardeen zereginean. Alarde mistoa bultzatzea eta babestea erakunde publikoen ardura da. Auzitegiek, Legebiltzarrak eta Gipuzkoako Batzar Nagusiek emakumeek gizonaren parean desfilatzeko eskubidea dutela ebatzi dute, aldiz, Irun eta Hondarribiko udalek ez dute legea bete. Erakunde guztiak, gehiengo eta gutxiengo jokoa tarteko ere, herritar guztien ordezkariak dira, guztiena, eta euren nahiak eta eskakizunak bermatu behar dituzte. Zentzu horretan, bi zeregin daude: batetik emakumeen berdintasun eskubidea babestea, eta bestetik Irun eta Hondarribiko herritarren arteko elkarrizketa lantzen laguntzea. Aurreiritzi izugarriak daude, zentzugabekeriak... Ez dago elkarrizketarik. Izugarrikeriak gertatu dira herritarren artean: komertzio batzuen aurkako boikota, adiskidetasuna hautsi da koadriletan eta zatiketak hainbat familiatan. Herri hauetan hitzak duen balioa galdu da erabat. Alarde tradizionaleko kideekin eta bi alkateekin bildu izan naiz, eta mikrofono eta fokoak ez direnean, konponbiderako aukerak ikusi ditut, aukera xumeak, baina bidea elkarrekin egiten hasteko aukerak. Aukera hauek plazaratzeko orduan zapuzten dira ordea. Tamalez, elkarrizketa itxi da plazan eta kalean. Lan izugarria egiteko dago, komunikazio bideak berrezartzen direnean konponbidea erraztu daiteke, eta honek balio du ere herri honek bizi duen gatazkaren konponbiderako».


Azkenak
2025-03-26 | Aiaraldea
Eusko Jaurlaritza “prest” Guardian Laudioren erosketan parte hartzeko

Horrela adierazi du Mikel Jauregi Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailburuak.


Munduko energia kontsumoaren igoera eragin dute industriaren, AAren datu baseen eta bero boladen areagotzeek 2024an

Energiaren Nazioarteko Agentziak (IEA) astelehenean argitaratutako txostenaren arabera, %2,2 igo da energia eskaria 2024an aurreko urtearekin alderatuta, besteak beste, egiturazko arrazoi hauengatik: beroari aurre egiteko argindar gehiago erabili beharra, industriaren kontsumoa... [+]


2025-03-26 | Sustatu
Prezio “dinamiko” eta puztuen susmoa etxebizitza aurkitzeko atarietan

Espainiako hedabideetan aurkitu dugu albistea, salaketa egin dutela Fotocasa eta Idealista etxebizitza-atarien kontra, prezioak manipulatzen dituztelakoan. Salaketan ez dugu manipulazioaren deskribapen zehatzik aurkitu, baina Ameriketako Estatu Batuetan agertu den salaketa... [+]


“Hezkuntza Sailak bileran guri hitzez esandakoari uko egin zion gero”

Non daude talka handienak eta zenbateraino dago gertu akordioa, EAEko hezkuntza publikoko irakasleentzat? Greba ziklo luzeari amaiera emateko sukalde lanaren eta gakoen inguruan mintzatu gara, STEILASeko bozeramaile Haizea Arbiderekin. “Grebak bertan behera utziko... [+]


Protestak piztu dira Turkian, Istanbulgo alkate eta Erdoganen aurkari nagusia atxilotu ostean

Ekrem Imamoglu Erdoganekein lehiatzekoa da hurrengo presidentetzarako bozetan, CHP Herriaren Alderdi Errepublikanoa alderdiaren hautagaitzara aurkeztu den bakarra baita. Ustelkeria eta "terroristekin kolaboratzea" egotzi diote, eta bere atxiloketaren ostean piztutako... [+]


Hezkuntza publikoko irakasleen greba egunak %75eko jarraipena izan du, sindikatuen arabera

Astelehen arratsalde-gaueko negoziaketa bilera luzearen ostean aurreakordiorik lortu gabe, EAEko hezkuntza publikoko irakasleak grebara deituak izan dira berriz ere; urtea hasi denetik bosgarren greba eguna izan da asteartekoa. Lanuzteek %75eko jarraipena izan dutela adierazi... [+]


Elkarretaratzeak egin dituzte Euskal Herriko dozenaka hezkuntza zentrotan, Israelek hildako haur palestinarrak oroitarazteko

Gure Haurrak ere Badira ekimenak deituta, Israelek azken egunetan Gazan hildako gehienak haurrak direla salatu dute. Gobernuei eta erakundeei Israelekin harreman oro etetea ere exijitu diete, "genozidio honen aurka argi eta tinko" lerratu daitezen.


Biktima gisa aitortzeko txostenak jaso dituzte Pasaiako segadan eraildakoen eta Rosa Zarraren senideek

Azken astean ezagutarazi moduan, Eusko Jaurlaritzaren Balorazio Batzordeak txosten banatan aitortu ditu estatuaren biktima gisa. Justizia sailburuak ekitaldi pribatu banatan entregatu dizkie dokumentuak.


Koordinakundea eratu dute, Bigarren Mundu Gerran deportatu zituzten euskal herritarrak ezagutarazteko

Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundeak aintzat hartu nahi ditu Hego Euskal Herrian jaio eta bizi ziren, eta 1940tik 1945era Bigarren Mundu Gerra zela eta deportazioa pairatu zuten herritarrak. Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria, 1945ean naziek... [+]


Askatu dute kolonoek jipoitu eta militarrek atxilotutako Oscar saridun palestinarra

No other land dokumentalaren zuzendari Hamdan Ballal kolono sionistek jipoitu zuten astelehenean bere herrian, beste hainbat palestinarrekin batera, eta Israelgo militarrek eraman zuten atxilo ondoren. Astarte goizean askatu dute.


ANALISIA
Brandt eta Gorvatxov, non zaudete?

Hitlerren armadak milioika sobietarren heriotza ekarri zuen Bigarren Mundu Gerran Sobiet Batasuna inbaditu zuenean. Gerra amaituta, Iosif Stalinen obsesioa zen Alemania eta Errusia artean babes herrialde-lerro bat osatzea; horra, besteak beste, Varsoviako Itunaren sorrera... [+]


Jaurlaritzaren proposamenak Lehen Mailako Arreta “are gehiago prekarizatzea” ekarriko lukeela adierazi du Espainiako Osasun Ministerioak

EAEn BAMEa (famili medikuen formazioa) lau urtetik hiru urtetara jaistea eskatu du Jaurlaritzak. Osakidetzaren "larritasunaren" erantzukizuna Ministerioari bota dio Jaurlaritzako Osasun sailburu Alberto Martinezek: "Ez digute egiten uzten, eta haiek ez dute ezer... [+]


2025-03-25 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Hego Korea: ‘impeachment’-aren kulebroia amaitzear da, baina krisi politikoa ez

Kolpismoaren lehen ikasgaiak errepasatu gabe, abenduaren 3an Hego Koreako Yoon presidenteak jo nahi izan zuen estatu-autokolpeak sututako krisi politiko erraldoia kitatzeko asko geratzen da oraindik. Baina haren porrotak abian jarritako impeachment prozedura amaitzear da.


Nafarroako Euskaraldiaren hamaikakoa, prest

Euskaraldiaren hamaikakoa aurkeztu dute Nafarroan: Julio Soto bertsolaria, Edurne Pena aktorea, Julen Goldarazena musikaria (Flakofonki), Claudia Rodriguez  Goxuan Saltsan taldeko abeslaria, Eneko Garcia (Albina Stardust), Yasmine Khris Maansri itzultzaile eta kazetaria,... [+]


Eguneraketa berriak daude