Urdeibai


2007ko otsailaren 21ean
Andimendi hegoaldeko kristoren artadia ez da bakarra. Artea ederki zabaldua da Euskal Herri osoan. Quercus generoa nahaste zalea da eta leinuko espezieen artean bereiztea erraza ez den hibrido ugari sortzen da. Bi barietate edo aldaera nagusi ezagutzen dira hemen: hosto luzexka duen Quercus ilex L. ssp. Ilex eta hosto borobil antzekoa duen Quercus ilex L. ssp. Rotundifolia. Lehena Atlantikoko isurian zabaldua da, multzo koskor batzuk (Urdaibai, Mutriku...) eta toki jakin batzuetan paisaian sakabanatutako ale bakanak. Hosto borobila duena Mediterraneoko isurikoa da, baso itzelak ditugu lur bero eta lehor hauetan. Gazteleraz encina eta carrasca izenez bereizten dituzte. Euskaraz denei artea deitzen zaie baina beste izen batzuk ere erabiltzen dira: karraska, gaztelerazko izen beretik hartua. Abarra ere deitzen zaio, arte honen abarrak, adarrak, iduria edo ikatz ttikia egiteko eta ogi-labeak berotzeko erabili izan dira urtetan eta urtetan, gazteleraz arte honi abarra deitzen dionik ere ezagutzen dut. Eskurtze izena bere fruitutik etorriko zaio, noski, ezkur-ezkurtze.

Bi arteok ezkurrean ere badute aldea. Hegoaldekoak ale handixeagoak ematen ditu eta iparraldekoenak baino mami gozoagoa dute. Azienda beltzarentzako jaten ederra da eta atzera urte asko egin beharrik gabe geure burua ere, urde moduan, ezkur jaten harrapatuko dugu. Abuztuan hosto zaharrak, kolorerik mudatu ere egin gabe, bota ditu eta orain udazkenaren bihotzeko haizeteetan ezkur jasak izango dira artadietan. Bildu eta gaztaina, intxaur, hur, sagar eta abarrekin batera jaso eta neguan txigortuta edo ehotu eta ogi eginda jan. Fruituaren emana ugaritzeko arteak hagatu edo zartakatu egiten ziren eta hala eta guztiz ere antzu antzera jarraitzen zuenari zaputza deitzen zitzaion.

Ikusteko modukoak dira Deierri bailarako Eraulgo hiru hankako artea eta Atxarreko gainetik Urdaibaiko artadi latzak.


Azkenak
2025-01-22 | Julene Flamarique
‘Independentziara egunak’ antolatu ditu Ernaik Hego Euskal Herriko 75 udalerritan

“Independentziara egin beharreko bideaz” hausnartzea da helburu nagusia. Apirilaren 20an, Aberri Egunarekin batera,  Berriozarren ospatuko duten Gazteon Eskutik jardunaldia izango dute azken geltoki.


Esa-ko urtegiaren handitzea
Apurketaren mamua beti hor

Valentziako tanta hotzaren ondoren hondamendiaren itzala beste leku batzuetara ere hedatu da: zer gertatuko litzateke horrelako denborale erraldoi batek Esako urtegi handitua kolpatuko balu? Eutsiko ote lioke presak? Urak gainezka egingo ote luke? Galderak hor daude eta... [+]


2025-01-22 | Leire Ibar
Brasilgo suteek 2024an suntsitutako eremua Italiaren azalera baino handiagoa izan da

Brasilen suteek 30,86 milioi hektarea baso eta eremu natural suntsitu zituzten iaz, Italia osoaren azalera baino gehiago. Suteek %79ko igoera izan zuten 2023arekin alderatuta, Fire Monitorren ikerketa batek agerian utzi duenez.


2025-01-22 | Julene Flamarique
Gorriz margotu dute Iruñeko Erorien Monumentua, ‘Caídos eraitsi’ eta ‘Faxismoaren aurka lehen lerrora’ aldarripean

Astearte gauean egin dituzte pintaketak, bizilagunek azaldu dutenez. Fatxada nagusia, bertako ateak eta alboetako paretak margotu dituzte. Gazte Koordinadora Sozialistak urtarrilaren 25rako deitutako mobilizazioarekin bat egiten du aldarriak.


Groenlandia erosi nahi dute

Groenlandia, X. mendearen amaiera. Lehen esploratzaile eta kolono eskandinaviarrak uhartera iritsi ziren. Baina XV. menderako kokaleku horiek abandonatuta zituzten eta jatorrizko inuitak geratu ziren. Baina 1721an, Hans Egede misiolariak espedizio bat antolatu zuen eta kolonoak... [+]


2025-01-22 | ARGIA
140.000 eurorekin zigortu du Jaurlaritzak Zarauzko ikastola, ezarritako matrikulazio muga gainditzeagatik

Salbatore Mitxelena ikastolak 140.000 euro ordaindu beharko ditu, Eusko Jaurlaritzak Haur Hezkuntzarako ezarri dion matrikulazio muga gainditzeagatik, baina zortzi ikasleak mantenduko ditu, negoziazioen ondorio. Hezkuntza Sailaren erabakiak eta jarrerak salatu ditu ikastolak.


2025-01-22 | Julene Flamarique
Martxan da Errobiko hezegunea “Natur Erreserba Nazional” gisa izendatzeko proiektua

Lapurdiko hezegunea funtsezkoa da biodibertsitatearen biziraupenerako. Proposamena eremuan zabaldu dute eta Errobi inguruko sistema hidrauliko osoa barnean izango luke; Baionako, Angeluko, Basusarriko, Milafrangako eta Uztaritzeko Aturri ibaiaren ibaiadarrak, esaterako. Bost... [+]


2025-01-22 | Inma Errea Cleix
Ez gara aire

Nafarroa Arenan Mitoaroa ikusten izandako lagun batek “telurikotzat” jo zuen entzun-ikusi-sentitutakoa. Niri ere hala iruditu zitzaidan telebista medio etxetik hauteman nuena.

Pentsa daiteke Mitoaroak piztutako grinak eta atxikimenduak proiektuaren ikusgarritasuna... [+]


2025-01-22
Armagintza moldatu gizartea eraldatzeko
Gerra hotsei aurre egin beharra

"Ez gaude prest lauzpabost urte barru datorkigunerako. Arriskua ziztu bizian dator guregana. Aurre egin behar diogu: Ukrainan gertatzen ari dena hemen ere gerta liteke” (...) “Errusia, Txina, baina baita Ipar Korea eta Iran ere, gogor ari dira lanean Ipar... [+]


2025-01-22 | Sukar Horia
Semaforoa vs. herritarrak

Zirkulazioan lehentasunek garrantzi handia dute. Gidatzeko ikasten dugun lehen gauzatakoak dira: biribilguneak eta STOPak menperatu ezean nekez lortuko dugu gidabaimena.

Hala ere, lehentasunak ez dira kontu neutroak, eta historiak eta interes kontrajarriek aldatu izan... [+]


Benito, gure emozioen alkimista hori

Oholtzak betiko utziko dituela jakinarazi zigun Benito Lertxundik badira jada hainbat aste, eta geroztik asko gara maila batean ala bestean umezurtz sentitzen garenak, halako galera edo abandonu sentsazioarekin, triste. Iruindarroi, behintzat, bere zuzenekoen zirrara azken aldi... [+]


2025-01-22 | Karmelo Landa
Korapilo-morapilo mordoilo

Hiru korapilotan mordoilotzen digute euskaldunon elkarbizitza, eta urte luzez, pazientzia handiz eta erabakitasun irmoz ekin arren, loturok askatu ezinean gabiltza. Hiru bederen badira uneko korapiloak: presoak, euskara, etorkinak.

Urte berriarekin elkartu ohi gara milaka... [+]


Eguneraketa berriak daude