Ihesi: 50 urte eta gero, dunaz jantzi da hondartza
1956ko otsaileko enbatak Laidako dunak eta hondartza suntsitu ez ezik, Europako kostalde atlantikoa zigortu zuen, Galiziatik hasita Holanda baino haratago. Holandak itsasoari irabazitako lautada ureztatu zuen. Milaka eta milaka kilometrotan inarrosi zuen harea eta dunak deuseztatu, portuak kolpatu eta, Urdaibaira etorrita, estuario barruan ziren ortu emankorrak gazitu zituen; urtean hiru uzta biltzen zituzten lurrak alferrik galdu ziren, alegia.
50 urteotan asko aldatu dira gauzak Urdaibai inguru honetan. Besteak beste, azken mende erdigunean sortu zen ontziolak egun itsasontzi handiagoak eraikitzen ditu eta, beraz, Muruetatik itsasoraino doan ubidea sakontzeko dragatuak egin izan ditu. Bestalde, aisiarako edota kirolerako ekai bihurtu dira olatuak Mundakako talaiaren aurrean. Bisitan etortzen ziren Zeelanda Berriko jendeak ospea eman zion «ezkerreko olatua»ri; berezia izanik, surflarien estimua lortu du. Hain famatu egin da, ezen Billabong munduko surf sariketan parte hartzen duela Mundakak. Bi berezitasun horiez gain, badute Laidako duna berriek beste duna sistemekin zerikusirik: hondartzara doan jendearen eragina.
Manuel Monge geologoa da, Harea Ikerketa Taldeko kide eta proiektuaren koordinatzailea. Laidako hondartza berezia dela dio: «Dunak sortzeko behar diren hiru elementuak dauzka: harea bera, harea garraiatzeko indarra eta metatzeko lekua». Harea garraiatzeko indarra haizeak eta marea korronteek ematen dute. Bere esanetan, Euskal Herriko hondartzarik gehienetan, normalean, amildegi bat dago atzean eta hego-haizeak ez du Laidan bezala jotzen. Hortxe datza ezberdintasunik nagusiena. Ipar-haizeak gehiago jotzen badu ere, zailago egiten zaio harea bustia mugitzea. Hego-haizeak, aldiz, harea partikula solteak garraiatzen ditu haizearen indarra 16 kilometro ordukoa baino handiagoa denean. Eta hori beste inon baino sarriago gertatzen da Urdaibain. «Iparrak gehiago jotzen du hegoak baino -azpimarratu du Mongek-, baina harea bustia edo sikua izate horrekin orekatuta geratzen dira indar biak (hegoa eta iparra). Eta dunak egonkorrak direla ikusi dugu».
2003.urtean beste dragatze bat egin zen eta ubidetik ateratako harea nonbaitera bota behar izan zuten. Azkenik, harea Laidako hondartzan, hegoaldeko marea gaineko zonaldean pausatzea erabaki zuten, hegoaldeko haizearen eraginez dunak elikatzeko asmoz.
Baina marea korronteek, ubide zaharreko ildoa hartuta, itsasorantz harea gehiegi garraiatu eta Mundaka aurrean pilatu zuten, itsasadarraren bokalean, hain juxtu hain famatua den Mundakako olatua sortzen den lekuan. Horrek, surflarien zoritxarrerako, olatua kaltetu zuen, ez bide zuen behar bezala apurtzen. Joan den neguan, ostera, berriro bueltatu da ohiko olatua, unibertsitateko ikerlarien esanetan.
«Dunetarako ekarpen estra izango zela pentsatu zen orduan -azaldu du Eusko Jaurlaritzako Biodibertsitate zuzendari Elisa Sainz de Murietak-. Dunen proiektua martxan zen eta draga egin, egingo zen. Estuario sistemak, ordea, oso ezegonkorrak dira eta sedimentaziorako joera dute». Ingurumenaren arloan ez dago soluzio errazik eta faktore asko hartu behar dira gogoan. Sainz de Murietaren arabera, eragile naturalak zenbat eta gehiago aztertu, orduan eta errazagoa izango da erabakiak hartzea.
Mantentze lanak Urdaibaiko Patronatuaren esku daude, 2007. urtean Europako proiektua amaitu arte behintzat: dunen perimetroan taket eta soka berriak ipini dira, dunak garbitu dituzte eta landareak berriz landatu dituzte. Era berean, Urdaibaiko Patronatuak sentsibilizazio eta hezkuntza kanpaina abiatu zuen Laidako hondartzan. Besteak beste, informazio panelak, triptikoak, bideoak eta gidariak jarri dituzte, ume, gazte zein nagusiei bertako landaredia, animaliak eta paisaia errespetatzeko eskatuz. Hala ere, Sainz de Murietak argi utzi du ez dutela ezer debekatu nahi, kanpaina ez dela «ezin da hemendik igaro» motakoa.
Bizkaia eta Gipuzkoako beste duna sistemen mantentzeaz galdetuta, Biodibertsitate zuzendariak argi utzi du legearen arabera Jaurlaritzak Urdaibain eta Txingudiko badian baino ez duela eskumen zuzena. Gainontzekoetan tokian tokiko udalak dira ardura dutenak eta, Bizkaiko kasuan, udalerriek Aldundiari utzia diote ardura. Herri dezente dira dunen mantentzea indarberritzeko lan ugari egin beharko dutenak, Zarautz kasu.
Nolakoa da dunak sortzeko Urdaibain ematen den harea mugimendua?
Zein onura ekarriko ditu dunen berreskurapenak?
Gizartean gatazka sortzen duten proiektuak jai bezperetan onartzeko ohiturari jarraituz, abenduaren 20an onartu du Eusko Jaurlaritzak Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialaren "behin behineko bertsioa". EH Bizirikek elkarretaratzea egin du Jaurlaritzaren... [+]
Erik Etxartek, Sophie Layusek eta Antton Etxeberrik osatutako lehendakaritzak ordezkatuko du Peio Jorajuria, 2019tik Seaskako lehendakari dena.
Santa Marta komunitateko (El Salvador) ADES Garapen Ekonomiko eta Sozialerako Elkarteko presidentea da Vidalina Morales. “Rol horretatik harago, ingurumen ekintzailea ere banaiz, giza eskubideen defendatzailea eta emakume baserritarra; hainbat urtez borrokan egon diren... [+]
Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]
HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.
Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]
Hainbat euskal presok salatu duenez, Zaballako espetxezainek "ezkutuko greba" hasi dute, haien erdiak gaixotasun baja hartuta. "Ezkutuko greba honen bitartez, 'zerbitzuaren gabeziak' salatzea dute helburu, baina benetako greba bati ekin ez, eta preso... [+]
Herriko elkarte eta eragileek antolatzen dute Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen, sorreratik. Goizetik gauera jakin dute udalak hartu duela ekitaldiaren jabetza eta beraz, ekitaldiaren inguruko azken erabakiak haren gain geratu direla: “Udalari eskatzen diogu... [+]
Ez dut maite aterkia partekatzen ez dakien jendea. Ez dut maite azkarregi ibiltzen den jendea, ni ez naizenean; ez eta polikiegi ibiltzen dena ere (tira, horiek pixka bat bai, baina pixka bat bakarrik). Ez dut maite autobusean pasilloaren aldeko eserlekuan esertzen den jendea... [+]
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Pertsona nagusiekin edo aniztasun fisiko eta neuronalak dituzten pertsonekin lanean zaudenean, dugun gizartean gaitasunaren ideiak espezie bezala asko mugatzen gaituela ohartzen zara. Hau da, dugun sistemak gauzak modu espezifiko batean egiteagatik jartzen zaitu balioan, eta... [+]
Idatzi nahi nuen gabonetako argien alde, eta urteroko ohitura bilakatu aldarrikatzea, kaleak argitzen dituzten aro honetan, espazio publiko apain, alai eta gozagarri bat, klase ikuspegitik. Baina, noski, espazio publiko epelak ere bai, zenbait gazte liburutegietan liburuak... [+]