Ihesi: 50 urte eta gero, dunaz jantzi da hondartza
1956ko otsaileko enbatak Laidako dunak eta hondartza suntsitu ez ezik, Europako kostalde atlantikoa zigortu zuen, Galiziatik hasita Holanda baino haratago. Holandak itsasoari irabazitako lautada ureztatu zuen. Milaka eta milaka kilometrotan inarrosi zuen harea eta dunak deuseztatu, portuak kolpatu eta, Urdaibaira etorrita, estuario barruan ziren ortu emankorrak gazitu zituen; urtean hiru uzta biltzen zituzten lurrak alferrik galdu ziren, alegia.
50 urteotan asko aldatu dira gauzak Urdaibai inguru honetan. Besteak beste, azken mende erdigunean sortu zen ontziolak egun itsasontzi handiagoak eraikitzen ditu eta, beraz, Muruetatik itsasoraino doan ubidea sakontzeko dragatuak egin izan ditu. Bestalde, aisiarako edota kirolerako ekai bihurtu dira olatuak Mundakako talaiaren aurrean. Bisitan etortzen ziren Zeelanda Berriko jendeak ospea eman zion «ezkerreko olatua»ri; berezia izanik, surflarien estimua lortu du. Hain famatu egin da, ezen Billabong munduko surf sariketan parte hartzen duela Mundakak. Bi berezitasun horiez gain, badute Laidako duna berriek beste duna sistemekin zerikusirik: hondartzara doan jendearen eragina.
Manuel Monge geologoa da, Harea Ikerketa Taldeko kide eta proiektuaren koordinatzailea. Laidako hondartza berezia dela dio: «Dunak sortzeko behar diren hiru elementuak dauzka: harea bera, harea garraiatzeko indarra eta metatzeko lekua». Harea garraiatzeko indarra haizeak eta marea korronteek ematen dute. Bere esanetan, Euskal Herriko hondartzarik gehienetan, normalean, amildegi bat dago atzean eta hego-haizeak ez du Laidan bezala jotzen. Hortxe datza ezberdintasunik nagusiena. Ipar-haizeak gehiago jotzen badu ere, zailago egiten zaio harea bustia mugitzea. Hego-haizeak, aldiz, harea partikula solteak garraiatzen ditu haizearen indarra 16 kilometro ordukoa baino handiagoa denean. Eta hori beste inon baino sarriago gertatzen da Urdaibain. «Iparrak gehiago jotzen du hegoak baino -azpimarratu du Mongek-, baina harea bustia edo sikua izate horrekin orekatuta geratzen dira indar biak (hegoa eta iparra). Eta dunak egonkorrak direla ikusi dugu».
2003.urtean beste dragatze bat egin zen eta ubidetik ateratako harea nonbaitera bota behar izan zuten. Azkenik, harea Laidako hondartzan, hegoaldeko marea gaineko zonaldean pausatzea erabaki zuten, hegoaldeko haizearen eraginez dunak elikatzeko asmoz.
Baina marea korronteek, ubide zaharreko ildoa hartuta, itsasorantz harea gehiegi garraiatu eta Mundaka aurrean pilatu zuten, itsasadarraren bokalean, hain juxtu hain famatua den Mundakako olatua sortzen den lekuan. Horrek, surflarien zoritxarrerako, olatua kaltetu zuen, ez bide zuen behar bezala apurtzen. Joan den neguan, ostera, berriro bueltatu da ohiko olatua, unibertsitateko ikerlarien esanetan.
«Dunetarako ekarpen estra izango zela pentsatu zen orduan -azaldu du Eusko Jaurlaritzako Biodibertsitate zuzendari Elisa Sainz de Murietak-. Dunen proiektua martxan zen eta draga egin, egingo zen. Estuario sistemak, ordea, oso ezegonkorrak dira eta sedimentaziorako joera dute». Ingurumenaren arloan ez dago soluzio errazik eta faktore asko hartu behar dira gogoan. Sainz de Murietaren arabera, eragile naturalak zenbat eta gehiago aztertu, orduan eta errazagoa izango da erabakiak hartzea.
Mantentze lanak Urdaibaiko Patronatuaren esku daude, 2007. urtean Europako proiektua amaitu arte behintzat: dunen perimetroan taket eta soka berriak ipini dira, dunak garbitu dituzte eta landareak berriz landatu dituzte. Era berean, Urdaibaiko Patronatuak sentsibilizazio eta hezkuntza kanpaina abiatu zuen Laidako hondartzan. Besteak beste, informazio panelak, triptikoak, bideoak eta gidariak jarri dituzte, ume, gazte zein nagusiei bertako landaredia, animaliak eta paisaia errespetatzeko eskatuz. Hala ere, Sainz de Murietak argi utzi du ez dutela ezer debekatu nahi, kanpaina ez dela «ezin da hemendik igaro» motakoa.
Bizkaia eta Gipuzkoako beste duna sistemen mantentzeaz galdetuta, Biodibertsitate zuzendariak argi utzi du legearen arabera Jaurlaritzak Urdaibain eta Txingudiko badian baino ez duela eskumen zuzena. Gainontzekoetan tokian tokiko udalak dira ardura dutenak eta, Bizkaiko kasuan, udalerriek Aldundiari utzia diote ardura. Herri dezente dira dunen mantentzea indarberritzeko lan ugari egin beharko dutenak, Zarautz kasu.
Nolakoa da dunak sortzeko Urdaibain ematen den harea mugimendua?
Zein onura ekarriko ditu dunen berreskurapenak?
Gazteen artean teknologia libreen ezagutza zabaltzeko “Digitalizazio arduratsua” proiektua prestatzen ari dira Baionako Etxepare Lizeoa eta Iametza. Gipuzkoako Foru Aldundiaren “Ideiak2024” aurrekontu parte-hartzaileetara aurkeztu dute egitasmoa. Gaur da
Sanferminetako lehen bi egunetan gutxienez bederatzi eraso sexista salatu dituzte, horietako hiru intentsitate handiko sexu erasoak, Mugimendu Feministak gaitzetsi duenez. Foruzaingoak erasoei lotutako gizonak atxilotu ditu, eta gertakariak ikertzen ari da. Erasoei erantzuteko... [+]
2022an baino 12 milioi ordainketa gehiago egin ziren, eta inoizko datu hoberenak lortu ditu 2023an. Gipuzkoan bizi diren emakumeak izan ziren Mugi sistema gehien erabili zutenak, eta gehienbat hiri-autobusen erabilera gailendu zen. Pasaiako txalupako eta Loiuko aireporturako... [+]
Ostegunetik aitzina egingo da festibala Bilbon, Kobetamendin. Behin baino gehiagotan salatu da bertako langileek baldintza negargarrietan egiten dutela lan, eta ostegunerako protesta deitu du Laneko Autodefentsa Sareak, 19:00etan, EiTBren egoitzaren aurrean. Langileentzako gida... [+]
Europar Batasunaren txandakako presidentetza beretu eta astebeteren buruan Viktor Orban hungariar lehen ministroak egin duen ezusteko blitz-ak azalpen serioa eskatzen du. Gaiaren neurrikoa.
"Zaila da, baina beharrezkoa". Hala azaldu du The Lancet zientzia aldizkariak Gazako hildakoak kontatzeko hartu duen lanaren berri. Hildakoen kopurua, gaixotasunak eta bestelako zeharkako faktoreak kontuan hartuta, gutxienez 186.000 pertsona hil dituztela kalkulatu... [+]
Netanyahuk baldintza bezala jarri du Israelek ofentsiba berrabiarazi ahal izatea “gerraren helburuak bete arte”. Iturri batzuen arabera, Hamasek onartu du su-eten iraunkorra negoziaketen lehen fasean adostea, aurrebaldintza izan beharrean.
Espainiako Auzitegi Nazionaleko apelazio aretoak astelehen arratsean esan du baliogabetu egin behar direla Tsunami auzi judizialaren ikerketako azken hiru urteak, "ilegalki" luzatu zelako. Erabaki hori behin betiko bihurtzean Carles Puigdemont eta Marta Rovira kasutik... [+]
Otsailean atxilotu zuten Iturmendiko pertsona bat, eta bi urte eta erdiko espetxe-zigorra eskatzen dute bere kontra, sare sozialetako zenbait mezu direla-eta. Uztailaren 16an epaituko du Espainiako Auzitegi Nazionalak.
Frente Herritarrak irabazi ditu hauteskunde legegileak Pirinio Atlantikoetako seigarren hautesbarrutian, Peio Dufau izanen delarik diputatu heldu diren urteetan. Bozen %36,28 bildurik, 27 117 bozekin, historiako lehen diputatu ezkertiar abertzalea izanen da. Haren gibeletik,... [+]
Euskara eta euskal literatura, programaketatik ikasgelara jardunaldia antolatu dute elkarlanean Seaskak eta UEUk Baionan, Udako Ikastaroen barruan, eta bertan parte hartuko du Katixa Dolhare Zaldunbidek. Ezpeletan sortu zen 1982an, Lapurdin, eta familiarekin Nafarroa Beherean... [+]
Alex Gabilondo software librearen zaletuaren gida batetik probatu dugu, eta ibili dabil: PDF eta ePubak euskaraz entzun mugikorrean (edo Android gailuetan zehatzago) audioliburuen gisa. Software libreko doako tresnekin, gainera.
Seme-alaba jaioberria zaintzeko baimen ordainduaren zati bat aiton-amonei edota gertuko beste norbaiti eman diezaiekete gurasoek Suedian, uztail honetatik aurrera.
German Rodriguez eta Joseba Barandiaran omendu, eta langile mugimenduaren alde egindako lana txalotu dute Iruñean. Palestinari ere elkartasuna adierazi diote, sanferminetan urteroko zitan Iruñean.