ETAko hiru kidek Aritxulegin egin zuten agerraldia izan dugu abiapuntu: «Hiru txanodunek -eta kale borrokako azken ekintzek- hainbat jenderen adorea apaldu eta auzia konpontzeko esperantzak kolokan jarri dituzte. Nik esperantzari eusten diot ordea. Damoklesen ezpata buru gainean eduki gabe politika egiteko garaia da. Ondoren, bakoitzak adieraz dezala bere iritzia: independentziarena zein bestelakoa bada ere». Gordiar korapiloa laxatzeko unean ote gauden inpresioa azaldu diogu: «Kontuz korapilo gordiarrekin, ordea. Jende askok Alejandro Magnok egin zuena egiteko tentazioa baitu. Hau da, ezpata kolpe batez korapiloa askatzea, zakurra akabatuta amorrua bukatu dela ustea. Eta hori ez da modua, korapiloa gordiarra bada, berau askatzeko konponbideak bilatu behar ditugu. Eta hauek ez dira etorriko indarraren bitartez, eztabaida eta elkar ulertzearen ondorioz baizik», diosku Buen Lacambrak.
Zein da Eusko Legebiltzarreko azken osoko bilkuran Ibarretxe lehendakariak egin zuen hitzaldiaren zure balorazia?
Lehendakariaren diskurtsoa, egin ohi duenez, errepikakorra izan zen. Ibarretxerentzat denbora ez da iragan nonbait: ez du gogoratzen azken hauteskundeetan 140.000 boto galdu zituela eta muzin egiten dio alderdi politikoek adierazi diotenari. Lehendakariak gizarteari dei egin zion. Baina nola egiten da hori? Eredu asanblearioaren bidez? Harreman zuzenaren bidez? Kasurako, gizartea eta alderdiak paraleloan joanez edo gizartea alderdietatik bazter utziaz? Ahotsak-en agiria herri honetan inoiz atxikimendu gehien izan duen akordioa zela esan zuen. Azken urteetan izenpetu den agiri anitzena Ajuria Eneko Ituna izan zela ahaztu zaio Lehendakariari nonbait. Gainera, emakumeek, hasieratik esan zutenez, ez dituzte beren alderdiak ordezkatzen. Egia da, agiriaren zati batekin beren alderdiak ados daudela, gure kasuan zati handi batean, baina ez ehuneko ehunean. Lehendakariak emakumeei keinu bat luzatzeaz gain -ondo dago hori- alderdien mahaira joango den ordezkaritzan emakumeak egon daitezen eskatu zien alderdiei. Lasai egon dadin Lehendakaria, emakumeak mahaian izango baitira bestela ere. Ibarretxe genesira joan zen eta bat-batean garrantzizkoena oraina dela esan zigun, aurrera egiteko borondatea. Lehendakaria errepikakorra da, ez dakigu nora doan edota nora eraman nahi gaituen.
Alderdien mahaia eratu beharra babestu zen osoko bilkuran, prozesua blokeatu dela aipatzen da ordea.
Blokeatua al dago?
Zure ustez?
Ez.
Alderdien mahaia osatzeko zer behar da orduan?
Batasunak eman behar dituen urratsak ematea legaltasunaren barruan egon dadin. Eta guk ez dizkiegu zein diren azaldu behar, ondo baino hobeto ezagutzen dituzte-eta. Alderdien mahaian euskal gizartea ordezkatzen duten guztiek egon behar dute, zalantzarik gabe. Gehiago edo gutxiago gustatu, ezker abertzaleak -edo Batasunak kasuon- herritar asko ordezkatzen du -PPk ordezkatzen duen bezalaxe-. Eta ez badaude zerbait eskas izango da.
Batasunaren eta alderdi sozialistaren artean aurreakordioak zeudela diote eurek, eta ez direla bete. Agenda politiko eta tempoaren jokoa tarteko.
Akordioak zeudela edo ote zeuden? Baldin baziren, dioten bezala, zergatik ez da akordioetan aurreratu agenda hipotetiko horren arabera alderdi legala izan dadin? Hori da bete beharreko baldintza alderdien mahaia osatzeko.
Agenda eta tempoa Zapatero presidenteak markatzen dituela esaten da.
Agenda ez du bakarrik Gobernuko presidenteak markatzen. Gutxienez, bi parte daude -eta hedabideek diotenari kasu egitera- ez badira kontaktu ofizialak izan ETA ez dagoelako biltzeko prest da. Inork ez dezala pentsa agenda markatzen dela hauteskundeen arabera. Zapaterok bere agenda dauka, baina ETAk eta ezker abertzaleak ere bai berea. Azkenaldion, Batasunekoek diotenez, Espainiako Gobernuak bere konpromisoak ez ditu bete. Eurek ez dute betetzeko konpromisorik? Eurek ere izango dute zer bete, ezta? Guk ere geureak, jakina, baina eurek ere bai.
Ez da hauteskundeetara begira arazo soila, beraz.
Ez. Nik EAEko udal eta foru hauteskundeei begira neure teoria daukat, besterik da Nafarroakoa. EAEn, ez Permach ez Otegi ez Usabiaga jaunak ez dira hautagai bezala aurkeztuko -nahiz Batasunak marka legala izan- diputatu edo alkate izateko. Nire inpresioa da ez dutela horrenbesteko presarik. Berauek hauteskunde autonomikoetara aurkezteko agendaz ari dira jokatzen. Hemen denok jokatzen dute edo dugu agenda eta tempoarekin. Abuztuaren lehen hamabostaldian Batasunaren prentsaurreko gehienak Barrena jaunak eman zituen, baita bat edo beste Permach jaunak ere. Barrenaren diskurtsoa Otegik erabil zuenarekiko ezberdina izan zen, ez erradikalki ezberdina, baina ezberdina. Udan hainbat udalerritan bilerak izan direla jakin dugu eta Batasuneko buruzagiek ezin izan dituztela beren asmoak aurrera eraman ahal izan. Horrek ekarri du prozesuan atzerapena. Agian ez zituzten egin beharreko guztiak garaiz egin. Izan ere, oinarriekin pedagogia egitea ez da samurra, 30 urtez sozialistak etsaiak direla esatetik -ez dira egurtu behar, ez egoitzak erre...- arerioak izatera pasa direla esatea ez da erraza izango, oso distiratsu den zerbaiten truk ez bada behintzat. Lortu daitekeen hori, ordea, alderdien mahaian eztabaidatuko da lehenik eta gero Legebiltzarrean.
Barrena, Permach eta Otegi aipatu dituzu. Otegi ezberdintzen duzula ulertu dezakegu?
Ez. Nire konstatazioa ez dago ezeren gainean oinarritua. Baina sozialistekiko eszenifikazioan behintzat, diskurtso gogorrena, beste alderdiei errua botatzea, batez ere Barrena eta Permach jaunek egiten dute, ez horrenbeste Otegi jaunak. Otegi jaunak esperantzari leihoak irekitzen dizkio. Eta ez dut esan nahi Batasuneko buruzagiek irizpide ezberdinak dituztenik, batzuek bestetzuek baino diskurtso moderatuagoak darabiltzatela baizik.
Alderdi abertzaleen ustez, mahaia ez bada eratu sozialistek erabakitzeko subjektua zein den garbi ez dutelako da.
Alderdi sozialistak oso garbi du zein den subjektu politikoa, garbi ez duena EAJren parte bat da, gutxienez. EAJren zein parteri galdetu beharko litzaioke? Ibarretxe Lehendakariari, Egibarri ala EBBko presidente Imaz jaunari? Nik Imazen ardura bereizten dut, zuzen eta zentzuz jokatzen ari baita.
Horretan sartu gabe, erabaki subjektua zein den...
Guk -oraingo eskuduntzaren arabera- garbi dugu zein den erabakitzeko subjektua, egungoa eta etorkizunekoa ere bai, Euskal Herrian [EAEz ari da] bizi diren herritarrak dira subjektua. Eta gure eskuduntza ez diren esparruan, batzuetan Madrilgo Kongresuko diputatuak beste batzuetan Europako Parlamentuko ordezkariak izango dira subjektuak.
Demagun eta argitzeko EAEn alderdien mahaia eratzen dela, eta alderdiek erabakitakoa herritarrek berresten edo ezesten dutela...
Abertzaleek Euskal Herriko herritarrek denetan eta denari buruz erabaki dezaketela diote eta guk horretan ez dugu bat egiten haiekin. Gure ustez badaude erabaki dezakegun gauza asko, eta aurrerantzean akordio batzuetara iristen bagara gauza gehiagotan erabaki ahal izango dugu, baina beste gauza batzuetan ezin dezakegu erabaki. Erabaki dezakegun horretan ez dugu arazorik herritarrei galde egiteko, bistan da. Hori izan da beti gure praktika gainera. Baina guk ezin duguna da, adibidez, Nafarroako nahiz Iparraldeko herritarrek nahi dutena erabaki.
Haiek erabakitzeko subjektu ere izan daitezke, hala ere.
Bai. Jakina.